«Уәлиханов ауыл
шаруашылық колледжі» КММ
Ашық сабақ
Тақырыбы:
Оқытушы: Сайткен М.Н.
Сабақтың тақырыбы
: Кенесары Қасымұлы бастаған 1837-1847 жылғы
ұлт-азаттық
козғалыс
Сабақтың
мақсаты:
Білімділік: Кенесары
Қасымұлы бастаған қозғалыс жайлы жан-жақты мағұлмат беру және көтерілістің
мақсатын, барысын, нәтижесі, тарихи маңызы жөнінде білім беру.
Тәрбиелік: Туған
жерді сүю, тарихын білу, өз отанының
тарихына деген сүйіспеншілікке, Отанын құрметтеуге тәрбиелеу.
Дамытушылық: Бұл көтерілістің аса маңыздылығы
қазақтың үш жүзін және бүкіл қазақ даласын қамтыған ірі көтерілістердің бірі
болғандығын және қазақ халқының тәуелсіздікке бағытталған көтерілістерінің бірі
екендігін ұғындыра отырып осындай қиындықтармен келген «Тәуелсіздікті» баянды
етуге осы ұрпақтың әрқайсысы міндетті екенін ұғындыру.
Сабақтың
түрі: Түсіндірмелі
сабақ
Сабақтың
көрнекілігі: Интерактивті
тақта,электронды оқулық, карта.
Сабақтың
әдісі:
баяндау,сұрақ-жауап, тест.
Сабақтың
барысы:
1.
Ұйымдастыру бөлімі.
Студенттермен
амандасу, студенттердің сабаққа қатысуын тексеру.
2.Өткенді
қайталау (тақтаға
10 сұрақ ашылады студенттер жауап бергеннен кейін,төмендегі бағалау нормаларына
қарап өзін-өзі бағалайды.)
ХҮІІІ ғасырдың
екінші жартысындағы Ресей отаршылдығына қарсы ұлт-азаттық қозғалыстар (тақырыбы)
1.ХҮІІІ
ғасырдың екінші жартысындағы патша үкіметінің Кіші жүз бен Орта жүздегі саясат?
2.ХҮІІІ
ғасырдың ортасында Кіші жүз екі хандыққа бөлінді. Кімдер хан болды?
3.Кіші
жүз ханы Нұралының Е.Пугачев көтерілісіне байланысты ұстанымы қандай болды?
4.Қазақтар
неліктен 1773-1775 жылдары Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысты?
5.Сырым
Датұлы бастаған көтеріліс қай жылдары болды?
6.Орынбор
өлкесінің басшысы О.Игельстромның көтеріліс барысында Сырым бағытына қолдау
көрсетуінің мәні неде?
7.Хандық
кеңеске қатысты рубасыларының, сұлтан топтарының, Сырым Датұлының
қарым-қатынасына баға беріңдер?
8.Сырым
Датұлы кім?
9.1797
жылы Кіші жүздің ханы ретінде Қаратай сұлтанның кандидатурасының өтпей қалуының
себебі неде?
10.Картадан
көтеріліс ошақтарын көрсетіңдер?
Бағалау
10,9-
«5»
8,7,6-«4»
5,4-
«3»
2,1-
«2»
3. Жаңа материалдарды меңгеру
Тақырып басталар алдында студенттерге сұрақ қойылады:
1. Миға
шабуыл. (Еске
түсірейік!)
Патша
үкіметіне қарсы қандай көтерілістермен таныстық?
Міне сондай
көтерілістердің бірі!
Сабақтың
тақырыбы:
1837-1847
жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс
Жоспар:
Біз
бұл сабақта мынадай мәселелерді қарастырамыз:
1.Көтерілістің
себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.
2.Кенесары
Қасымұлы- аса көрнекті мемлекет қайраткері.
3.Көтерілістің
басталуы.
4.Қазақ
хандығының қалпына келтірілуі.
5.Ханның
алым-салық және сауда саттық саясаты.
6.Қарулы
күштердің құрылуы.
7.Патша
үкіметінің жазалау әрекеттері.
8.Долгов
және Герн бастаған елшіліктердің Кенесары ордасына келуі.
9.Кенесары
Қасымұлының Қоқан хандығымен күресі.
10.Кенесары
әскерлерінің Ұлы жүз аумағына қарай шегінуі.
11.Көтерілісшілердің
Қырғызстан аумағындағы қимылдары.
12.Кенесары
Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілу себептері мен салдары.
Көтерілістің тарихи маңызы.
1.Көтерілістің
себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.
Хандық биліктің жойылуы
Қазақтардан әскери бекіністер салу үшін
Көтерілістің
себебі: жерлерін
тартып алуы.
Салықтың көбеюі, өз жерін өзі жалға алуы.
Казактардың қазақ ауылдарына жиі шабуыл
жасауы
Көтерілісшілердің мақсаты
жерлерін
қайтару округтерді тарату салықтарды жою
Кенесарының мақсаты
Ресей
құрамына кіріп үлгермеген қазақ жерлерін біріктіріп,
атасы
Абылайдың кезіндегі қазақ хандығын қалпына келтіру
қазақтар орыстар
башқұрт
өзбектер
қарақалпақтар түрікмендер
поляктар т.б
халықтар
Абылай хан
Альджан
Тохта Топыш (қалмақ) Рыс Сапай Сайман (қарақалпақ)
Ағатай Саржан Көшек Есенгелді Кенесары Бопай Наурызбай
|
|
Тайшық
Жағыпар Ахмет Омар Оспан Әубәкір Сыздық Жәкей
Көтерілістің барысы
Сұрақтардың жауабын тап.(оқулықпен жұмыс)
1.Көтерілісті
тезірек бастаудың себебі неде?
2.Қоңырқұлжа
Құдаймендіұлы деген кім?
3.Көкшетау
округіндегі ауылдарға шабуыл жасаған кім?
4.Ақмола
бекінісіне басып кіру
5.Патша
үкіметі осы әрекеттерді шешу үшін қандай амалдар қолданды деп ойлайсыңдар?
Қазақ хандығының қалпына келтірілуі
1841 жыл Кенесары Қасымұлы хан сайланды
Бір орталықтан басқарылатын мемлекет құрды
Оны ханның өзі басқарды.
Кеңесші орган құрамы
Батырлар
Билер Сұлтандар Жақын туыстары
Шаруашылық
мәселелері Сот ісі Дипломатиялық жұмыстар
Салық
жинау Әскери
істер
Бұйрықтардың
орындалуын Мал жайылымдарының дұрыс бөлінуін
Қарулы күштердің құрылуы.(сөздердің мағнасын ашу өзіндік
жұмыс)
-20 мың
сарбаз
-Жүзбасылар
-Мыңбасылар
-Айырым
Патша үкіметінің жазалау әрекеттері
Мерзімі
|
Басты
оқиғалар
|
1842
ж
|
Орынбор
генерал – губернаторы Обручев әскер жіберді.
|
1842
ж
|
Сібірден Сотников әскері
жіберілді. (Күнімжан)
|
1843
ж 27 маусым
|
Лебедевтің
300 казактан тұратын тобы жіберілді.
|
1843
жылы
|
қазақ
ханына қарсы жорық ұйымдастыру жөнінде жарлық шығарылды.( Хан басына 3мың
сом)
|
1844
ж 20-21 шілде
|
сұлтан
Жантөреұлының әскері жеңілді. 44 сұлтан мерт болды.
|
1.Қазақ
жеріндегі барлық патша бекіністерін жою.
2.Жазалаушы
топтардың озбырлығына тыйым салу.
3.Салық
жинауды тоқтату.
|
|
1.Кенесарыға
басқа елдермен дипломатиялық байланыс жасауына тыйым салу.
2.Көтеріліске
қатысқан қазақ руларына межелі жерде ғана көшіп-қонуға рұқсат ету.
3.Қазақтардың
Ресей империясының азаматтары екендігі, сондықтан Кенесарыға олардан салық
алуға тиым салу.
4.Қашқын
орыс,татар,башқұрттарды ұстап Ресейге қайтару керектігі ескертілді.
|
|
Кенесары Қасымұлының Қоқан хандығымен күресі
1.Кенесары
Қасымұлы Қоқан хандығымен неге күресті?
1836 ж -
бауыры Сержан сұлтанды
Өлтірді
1840 ж - әкесі Қасым төрені
Күрестің нәтижесінде
Мерзімі
|
Басты оқиғалар
|
1845
ж қазан
|
Созақ,
Жаңақорған, Жүлек бекіністерін алды.
|
1846
ж
|
Меркі
бекінісін алды.
|
Көтерілісшілердің Қырғызыстан аумағындағы қимылдары
Кенесарының Қырғыздарға арнаған үндеуі:
«Менің мұнда келгенімінің мақсаты-сендермен жауласу
емес,керісінше қазақтар мен қырғыздардың басын қосып күшейту, оларды
қоқандықтардың қол астынан құтқарып алу»
Шыңғыс ұрпағына бағыну Абылай ханның қырғыз жеріне
дәстүрі
жоқ жасаған жорықтарын
ұмытқан жоқ
Патша үкіметінің Сібір Қоқан хандығының
қолдауына
әкімшілігінен қолдау тапты. сүйенді.
Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілу себептері мен
тарихи маңызы
1.Кенесары қалай қаза тапты?
1847 ж
Бішкекке жақын жердегі Майтөбе деген жерде Кенесары хан жеңіліс тауып, тұтқынға
түсіп 32 сұлтанмен бірге қырғыздардың қолынан қаза тапты.
№
|
Жеңілу себептері
|
№
|
Тарихи маңызы
|
1
|
Күш тең
емес еді.
|
1
|
Үш
жүзді қамтыған, аты Еуропаға мәлім болған тұңғыш көтеріліс.
|
2
|
Кенесары
хан бірнеше бағытта соғысты.
|
2
|
Патша
үкіметінің Орта Азияны отарлауын кешеуілдетті.
|
3
|
Қазақ
халқының рулық-патриархалдық жіктелуі.
|
3
|
Халықтың
ұлттық сана-сезімінің өскендігін дәлелдеді.
|
4
|
Ресей
билеушілерінен жеңілдік алған сұлтандардың бір орталықтанған мемлекет құруға
мүдделі болмауы.
|
4
|
Қазақ
елінің ішкі қайшылықтарының Ресей саясатымен байланыстылығын көрсетті.
|
5
|
Кенесары
ханның өзін қолдамаған ауылдарға озбырлық көрсетуі.
|
5
|
Хан
билігі жойылғанның өзінде, Кенесары қазақ мемлекеттілігін қалпына келтіре
алды.
|
Сабақты
қорытындылау «сен - маған, мен –
саған»
Әр топ
бір біріне сабақта меңгерген білім мазмұнын пайдаланып сұрақтар қояды. Ескерту:
сұрақтар қайталанбайды, берілген мерзімде неғұрлым нақты және көп сұрақтар қоя
білген, дұрыс жауап бере білу керек.
Үй тапсырмасы:
1.Кенесары
Қасымұлы жайлы зерттеушілердің қазіргі таңдағы зерттеулері жайлы мағұлматтар
біліп келу.
2.Кенесары
Қасымұлы газет-журналдардын қосымша деректер жинап келу.
3.
Кенесары Қасымұлы туралы әдеби кітаптарды оқып келу.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.