Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
От дагыыры
Сарыг-Септин С.К. Тока аттыг №2 ортумак школазынын
эге класс башкызы
Адыя Я.В.
2 слайд
3 слайд
От-кос – бурган,
От-кос – кежик,
От-кос – чудуг, сузук.
Огнун иштинде эн-не хундуткелдиг, ыдык чуве – От.
От –амыдыралдын ундезини.
.
4 слайд
Отка чудуур чорук тываларга эрте-бурун шагда-ла турган. Тыва чоннун мындыг улегер чугаазы бар: От чаяачы.
Бистин ада-огбелеривис хамык-ла чувени от чаяап турар деп бодап чораан болгаш чылдын-на отту дагыыр турган. Ог бурузу одун дагыыры шуут ыдыктыг чудулге турган. Чай тонуп турда, отту дагыырынга белеткени бээр. Балдыры кошкак ог одун дагыырынга херектиг ааржы, саржаг, далган чувелерни улустан тыптынып алыр. Шыырак ог от дагаан черге олурер иртти баш удур шилип алыр.
Бурун шагда отка устуг чем чиртир турган. Ынчангаш ак чем аймаан тыптынар турган.
5 слайд
Башкы хар чаап турда, отту дагыдар. Ук шаанда отту шыырак хамнар дагыыр турган. Шала соолзуредир ламалар отту дагыыр апарган.
Кус– от дагыырынын уези.
6 слайд
От чаяачы Хайыракан
Алдын сарыг соргактыг сен,
Сарыг серге холгелээн сен,
Саар кадак ыдыктыг сен.
Ужа, тоштун бажын чооглаар сен
Куткан ханнын дувун чооглаар сен
Хуву чолдун ээзи болган сен
От чаяачы Хайыракан!
Олчейин бер
Буянын бер
Хагба боор
Хаача боор.
Хам кижинин от дагыырда алгыжы
7 слайд
Бистин уттундуруп бар чыткан чаагай чанчылдарывыс катап эглип, боттанып эгелээни биске оорунчуг. Амгы уеде ог-булелер чылдын-на одун дагыдып ап турар апарган. От дагыырын ог-буленин чудулгези кылдыр коруп болур, чуге дээрге ог бурузунун одунун ээзи дошкун, чымчак болгаш могаттыныычал туруп болур.
8 слайд
От ээзи киленневезин дээш отту дагыдар.
Улуг кышты хур ажарынга от ээзи дузалаар болзун дээш отту дагыыр.
Уруг-дарыг кадык-шыырак доруксун дээш отту дагыыр.
Ог иштинде чурттап турар кижилер ак оруктуг болзун дээш отту дагыыр.
Огнун алдар-ады амытан чоннун мурнунга арыг-чаагай болзун дээш отту дагыыр.
Чуге отту дагыдарыл?
9 слайд
От дагыыры кончуг ужурлуг. Одун дагываан огну хай-халап хоме таварыыр дижир. Одун дагаан ог торе херээн баштаар эр угаанныг толдуг болур дижир. Моон алгаш коорге, от дагыыры дээрге чугле ог-булеге хамааржыр эвес, ада-чурттун торе херээн баштаар торе херээнге база хамааржыр. От дагыыры дээрге ниитинин азы ада-чурттун одун дагааны база болур.
Отту дагып турда сут чажар болгаш эдир чагны чаларадыр, ол болза от ээзинден оршээл дилеп турары ол болур.
Отту дагып турган огге кожалары келир, оларны шайладыр. Догерген иртинин эъдин дулуп чиир, отче чаглыг тожун чаларадыр, отту дагаан хамга ужазын салыр. От дагыыры – от ээзинге чалбарып чудээни болур.
Алдарлыг тоолчу мынча дээн:
10 слайд
«Ожуктуг отту дагыыр».
Ожуктун буду уш, ол болза кижи амытаннын эрткен оруу, амгы оруу болгаш келир оруу болур. Ожуктун уш буду кижи амытаннын уш адыр тоогузун кодуруп турар дижир. Ожуктун бир буду – кижинин эрткен тоогузу, бир буду амгы чуртталгазы база бир буду келир уеде коор, дыннаар болгаш уулгедир чувези дижир. Отту дагыыры дээрге ожуктун уш буду чандайбазын дээш, отту дагыыр дижир.
11 слайд
12 слайд
Отче дукпурбес, сут кутпас, шил чуве сукпас.
Саарзык ыяш оттулбас.
Отту арта халып болбас.
От орнун баспас.
Кошкен улус одунун орнун арыглап каар.
Отче согуна карты октавас.
Хун ашканда кос ундурбес, хул токпес.
Тыва чоннун сагылгалары, сузуглелдери
13 слайд
От дээрге тыва кижинин ыдыктыг болгаш чудуур бурганы. Тыва улустун эрте шагдан ада-огбе салгап келген сузуглелдери бар:
Чижээ:
Отче чуге дукпуруп болбазыл? (аксы бужартаар)
Отче чуге суг кутпазыл? (сунезинин оду ожер)
Отче чуге бок октавазыл? (караа согурарар)
Чуге отту арта халып болбазыл? (чуртун карарты ядараар)
Чуге от орнун базып болбазыл? (кежии чайлаар)
Чуге кошкен кижи одунун орнун арыглап каарыл? (Сеткили ак болур).
14 слайд
От хайыракан, оршээзин!
От чаяачы болчаазын!
От ээзи
Бо болза бурун шагнын кижилеринин ажы-толунге арттырып каан ыдыктыг чагыы болгаш албан сагыыр сузуглели болур.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 664 367 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Адыя Яна Васильевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материалВаша скидка на курсы
40%Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Мини-курс
3 ч.
Мини-курс
3 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.