Конспект урока по башкирскому языку на тему "Зимний Нардуган" (9 класс)

“Ҡышҡы Нардуған. Ҡылым” темаһына асыҡ дәрес (9-сы класс, башҡорт дәүләт теле)

Маҡсат: халыҡ йолалары менән танышыуҙы дауам итеү;

Һүҙ байлығын үҫтереү;

тасуири уҡыу күнекмәләре булдырыу.

Йыһазландырыу: дәреслек, карточкалар, һүрәттәр, проектор.

Һүҙлек: ейһен – пусть кушает

Һил – тыныс, спокойно

сырхау – сир, болезнь

бәҫ - иней

1. Артикуляцион күнегеү.

• Нар-нар, Нардуғанға бар, бар!

Нардуғанға бармағандың

Күңеле булыр тар-тар.

• Нар-нар, нарына,

Бәхет бирһен барына!

• Мал-тыуарҙар түл йәйһен!

• Бала-саға ит ейһен!

• Малдар ашһын ҡуранан!

• Ашлыҡ ашһын буранан!

• Ил-йортобоҙ һил булһын!

• Күңелегеҙ киң булһын!

Уҡытыусы:

• Һай, рәхмәт төшкөрҙәре! Изге теләктәрегеҙгә мең рәхмәт! Юрауығыҙ юш килһен, теләктәрегеҙ тормошҡа ашһын!

Уҡыусылар:

• Ҡот килһен малығыҙға,

Именлек барығыҙға!

Донъялар булһын йәмле,

Ашығыҙ булһын тәмле,

Бала-саға туҡ булһын,

Сырхау, зәхмәт юҡ булһын!

Уҡытыусы:

Байрамда Юлбарсы һайлана. Йомаҡ ҡоябыҙ. Кем дә кем бөтә йомаҡтарға ла яуап таба, шул Юлбарсы була.

- Йомаҡтар

• Тып-тып бейей сәпәккә,

Он таҙарта әпәккә.

Ауыҙы юҡ, мороно юҡ,

Үҙе һәр ваҡыт та туҡ.(иләк)

• Бабайым килә ҡағынып,

Аҡ толобон ябынып. (ҡыш)

• Йәй ҙә егет, ҡыш та егет,

Йөрөй йәшел кейем кейеп. (шыршы)

• Ишектән керә,түргә уҙа,

Ҡулһыҙ һүрәт төшөрә,

Телһеҙ тешләй. (һалҡын)

• Шәкәр тиһәң – шәкәр түгел,

Һөт тә түгел, үҙе аҡ;

Мамыҡ тиһәң – мамыҡ түгел:

Йә, был нимә? Уйлап тап. (ҡар)

• Утта янмай, һыуҙа батмай,

Тышта таш була,

Өйгә инһә, һыу була. (боҙ)

• Ҡолаҡтарҙы семетә,

Көй ҙә түгел – бейетә,

Юрғалатып йүгертә,

Бейәләйҙәр кейҙертә. (һыуыҡ, ҡыш)

- Юлбарсыны кейендереү (“башына яулыҡ ябындырыу”)

Елән- елян, украшенный мишурой

Ҡушъяулыҡ – платок-покрывало

Ҡама тун – шуба из выдры

Төлкө бүрек – лисья шапка

Камзул – камзол

Ҡата – кожаные башмаки

Ҡашмау – головной убор, украшенный кораллами и монетами

Һаҡал - нагрудник

- Фал һалыу (Ҡояш – пластилинды ла ҡулланырға ярай)

* Йәй эшләһәң, ҡыш ашарһың.

* Ҡыш бауыры оҙон.

* Йәй ҡышты туйҙыра.

* Ҡыш ҡар күп булһа, иген уңыр.

* Төнөн бәҫ төшһә, көндөҙ ҡар булмай.

* Төтөн ергә ятһа, ҡар яуа.

* Төтөн тура сыҡһа, һыуыҡ була.

- Нардуған?

“Нар” – монголса “ҡояш”

Нардуған – Ҡояш тыуған көн.

• 94-се күнегеү (дәреслек)

• ФИЗМИНУТ

Бөгөн Ҡояш тыуған көн,

Оло байрам – Нардуған,

Әйҙә, бергә әйләнәйек –

Барыбыҙ ҙа бер туған.

“Балдаҡ” уйыны

“Нардуған” йыры

Һин – уртала, ә беҙ ситтә

Әйләнәбеҙ Нардуған,

Әйҙә, бергә әйләнәйек –

Нардуғанға кил, туған.

Нардуған, Нардуған,

Нардуғанға кил, туған.

Нар – Ҡояшым, нурлы бул;

Нардуғаным, йырлы бул.

Табыныбыҙ, һыйлы бул;

Матур шиғыр, көйлө бул!

Нардуған, Нардуған,

Нардуғанға кил, туған.

• Ноҡот һалыу

• Кем килер икән беҙҙең байрамға? Йомаҡ ҡойоу (Ҡыш бабай тураһында)

• Оҙон-оҙаҡ юл булыр,

Беҙгә кем килә булыр?

Ноҡотҡа берәүҙең һыны төшә:

Үҙе ҡарт, үҙе дәрт,

Уның байрамда булыуы шарт.

• Нардуған, Нардуған,

Нар – Ҡояш нурға тулған,

Килеүең яҡшы булған,

Һөнәрең күрһәт, туған!

• 95-се күнегеү. Шиғырҙы тасуири уҡыу.

• “Ҡыш” тураһында йыр

• 99-сы күнегеү. Шиғырҙы тасуири уҡыу.

Йомғаҡлау :

• Нимәләр эшләнек?

• Нимәләр белдек?

• Әгәр ҙә минең тылсымлы таяғым булһа, мин ни эшләр инем? (хикәйә төҙөргә)

Баһалау.

3. Өй эше: 100-сө күнегеү.

“Ҡышҡы Нардуған. Ҡылым”

темаһына асыҡ дәрес

(9-сы класс, башҡорт дәүләт теле)

Үткәрҙе : Йәғәфәрова

Зөлфиә Урал ҡыҙы

Талбазы 2013