Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Қызыл кітапқа
енген жануарлар
Тақырыбы:
2 слайд
Мақсаты:
- Оқушыларға қызыл кітап туралы түсінік беру;
-қызыл кітапқа енген жануарлармен таныстыру;
-Жануарларды қорғау керектігін түсіндіру;
3 слайд
Жануарлар мынадай топқа бөлінеді:
Жануарлар
Құстар
Қосмекенділер
Сүтқоректілер
Жорғалаушылар
Жәндіктер
Балықтар
4 слайд
“Қазақстанның Қызыл кітабы” – Қазақстан Республикасы аумағында жойылып кету қаупі төнген және сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің сипаттамасы берілген арнайы басылым. 1978 жылдан шығарыла бастады. Оның омыртқалы жануарларға арналған бірінші бөлімі жеке кітап болып 1978 ж. жарық көрді. “Қазақстанның Қызыл кітабының” екінші бөлімі 1981 ж. өсімдіктерге арналып шығарылды.
5 слайд
Қазақстанның Қызыл кітабына жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету алдындағы түрлерінің тізімі топтастырылған. Бұл кітапқа омыртқалылардың 129 түрі енгізілген, оларды іштей жіктейтін болсақ – балықтар мен дөңгелекауыздылардың 18 түрі, қосмекенділердің үш түрі, бауырымен жорғалаушылардың 10 түрі, құстардың – 57, сүтқоректілердің – 40 түрі. Жойылып кету қаупі бар деп саналатын қосмекенділердің ішінде Жетісу бақатісі, Данатин бақасы және Сібір бақасы бар. Ал бауырымен жорғалаушыларға келсек, олар – ала батбат (кесіртке), Зайсан кесірткесі, сұр кесіртке, бақырашкөз кесіртке, қызыл жолақты жылан, сары жылан, сары бауыр жылан, төртжолақты жылан, шұбар жылан.
6 слайд
Бүгін біз сендермен жануарларды сақтап қалу үшін, олардың жойылып кетпеуін қадағалау үшін арналған «Жануарлардың Қызыл кітабы» туралы тақырыбымен танысамыз. 1948 жылы дүние жүзінің ғалымдары Халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. Кітап «Деректердің Қызыл кітабы» деп аталды. Ал Қазақстанда Қызыл кітап 1978 жылы басылып шықты. Оған республикамыздағы сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер енгізіліп, қорғауға алынды. Қазақстанның әр жерлерінде қорықтар мен ұлттық саябақтар құрылды.
Енді, балалар, біз Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген кейбір жануарлардың түрлерімен танысамыз.
Жануарлар: Құлан, арқар, барыс, қарақұйрық, жолбарыс, т.б.
Құстар: Бүркіт, қоқиқаз, аққу, тырна, т.б
7 слайд
Барыс
Орталық Азиядағы тауларда, Солтүстік Үндістан, Пәкістан, Байкал, Тибет өңірлерін мекендейтін мысық. Сирек, таралу аймағы тарылып, саны кемуде. Тянь-Шань, Тарбағатай, Сауыр
мен Алтайдың биік жоталарында таралған. Барыс, ірбіс – мысық тұқымдасына жататын жыртқыш аң. Дене тұрқы 125 – 135 см, биіктігі 60 см (шоқтығынан алғанда), құйрығы 90 – 100 см, салмағы отыз – қырық килограмдай. Түсі көк сұр, теңбіл шұбар, сақина тәрізді дөңгелек қара дақтары бар, жүні ұзын әрі қалың. Қазақстан мен Орталық Азияның биік тауларында кездеседі. Қорегін негізінен іңірде немесе түнде аулайды. Қазақстандағы
барыстың саны жүз сексен – екі жүздей. Олар негізінен Ақсу-Жабағылы, Алматы, Марқакөл қорықтары мен Алматы, Лепсі, Тоқты қорықшаларында мекендейді. Аулауға тыйым салынған, санының азайып кетуіне байланысты халықаралық және ұлттық «Қызыл кітапқа» енгізілген. Барыс Алматы, Астана қалаларының төлтаңбаларында бейнеленген.
8 слайд
Бүркіт сұңқартәрізділер отрядына, қаршыға тұқымдасына жататын үлкен құс. Көбінесе тоғайлы және таулы жерде тіршілік етеді. Биік ағаштар мен зәулім жар тасқа ұя салып, 1—2 жұмыртқа табады. Орта Азияда, Қазақстанда бүркітті қолға үйретіп түлкі, елік, қарақұйрық сияқты аңдарға салады, шабыты түскен кырағы бүркіттерқасқырды да алады, ашынғанда адамға да түседі.Кең қанаттары (созған кезде 2 метрге дейін жетеді) мен қысқа құйрығы (30—35 см). Саны азайып бара жатқан, сирек кездесетін құс. Қазақстанда кең таралған, бірақ біркелкі емес, кездейсоқ. Қазақстандағы жалпы саны белгісіз, шамасы бірнеше жүз болуы керек. Санының азаюының негізгі себептері: заңсыз аулау, қолда өсіру үшін ұядан балапандарын алу, ересек құстардың электр сымдарында, қақпан моңыңдағы уланған жемдерді жеп өлуі және қақпанға түсуі. Бүркітті қорғауды кеңінен насихаттап, заңды түрде қорғау тәртібін белгілеп, аңшы құс ретінде қолда бағу жағдайын жасау керек.
9 слайд
Қоқиқаздар
Қоқиқаздар - дене бітімі ерекше, тұмсығы имек, сирек кездесетін құстар. Қызыл қанат деп те аталады. Қорғалжын қорығындағы Теңіз көлінде ғана ұялап, жұмыртқалайды. Ол басын суға батырып, түбін қопарып, судағы жәндіктерді аузына толтырып сүзіп алып қоректенеді.
Таралу аймағы шектелген сирек кездесетін түр. Әлемде ең терістіктегі ұялайтын орны Қазақстанда Теңіз көлінде (Ақмола облысы). Қорғалжын қорығында қорғалады. Қазақстанда қоқиқазды қорғау мақсатында Қорғалжын қорығы ұйымдастырылған. Қоқиқаз АҚШтың, Ұлыбританияның, Швейцарияның, Германияның зоология бақтарында қолда өсіріліп көбеюде. Қоқиқазды атуға мүлде тыйым салынған. Халықаралық табиғат қорғау одағының және Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
10 слайд
Құлан – тақтұяқтылар отрядына жататын жабайы жылқы. Сыртынан қарағанда құланның есекке де (басы үлкен, құлағы ұзын, құйрығы қысқа, кекілі жоқ, жалы тік), жылқыға да (жүріс-тұрысы ширақ, дене бітімі сымбатты, сирақтары ұзын) ұқсайтын ерекшелігі бар. Дене тұрқы 210 – 240 см, шоқтығының биіктігі 112 – 126 см, салмағы 190 – 260 кг аралығында. Түсі сарғыштау, жотасында қара қошқыл жолағы болады, құйрығының ұшы қара, бауыры мен сирақтары ақшыл келеді. Жыныстық жағынан 2 – 3 жасында жетіледі. Маусым – шілде айларында күйлеп, 11,0 – 11,5 айдай буаз болып, мамыр – маусым айларында құлындайды. Андысай қорықшасына және Маңғыстау облысы аумағына жерсіндіре бастады. Қазір Қазақстанда 2,0 мыңдай құлан бар. Құланның саны дүниежүзінде жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, Халықаралық табиғат қорғау одағының және Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген
11 слайд
Дуадақ тырнатәрізділер отрядының бір тұқымдасына жататын құс. Шығу тегі жөнінен тырналарға ұқсас болғандықтан оларды бір отрядқа жатқызады. Дуадақдың қазба қалдықтары эоцен дәуірінен белгілі. Дене тұрқы тауыққа ұқсас. Дуадақ — үнсіз әрі сақ жүретін құс. Құрлықта жүруге, жүгіруге бейімделген үш бармағы болады. Салмағы 4 — 11 кг, ірілері 20 кг-ға жетеді.
Қазақстанда олардың үш түрі бар: безгелдек, жорға дуадақ, дуадақ . Дуадақтың қауырсыны тығыз келеді, мойны қысқа әрі жуан. Қанатының ұзындығы 570 — 670 мм. Қазір дуадақтың үш түрі де қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Олар Қорғалжын, Наурызым, Үстірт қорықтарында қорғалады.
12 слайд
“Биология көшбасшысы”
І тур “Бәйге”
ІІ тур “Ғажайыптар әлемі”
ІІІ тур “Жорға”
13 слайд
Бәйге
Шала түрленіп дамитын бунақденелі
1) Сүңгуір
2) Шегіртке
3) Қиқоңыз
4) Бұғықоңыз
14 слайд
Бәйге
Ішекқуыстылардың денесі
1) Біржасушалы
2) Үш қабатты
3) Екі қабатты
4) Көп қабатты
15 слайд
Бәйге
Шұбалщаң зәрінің сыртқа шығарылуы
1) Екі сақина тәрізді түтікшелерден
2) Сақина тәрізді түтікшеден
3) Екі екіден орналасқан имек түтікшеден
4) Бір-бірден орналасқан имек түтікшеден
16 слайд
Бәйге
Хломидомонаданың қозғалуы
1) Ядро арқылы
2) Қабықша арқылы
3) Көзшесі арқылы
4) Талшықтары арқылы
17 слайд
Бәйге
Кірпікшелі құрттардың сезім мүшелері
1) Дәм сезу мүшесі
2) Бұлшық ет сезім мүшесі
3) Сипап-сезу, көру мүшесі
4) Иіс сезу мүшесі
18 слайд
Бәйге
Ұрықтанған жасушадан жас гидраның пайда болуы
1) Бүршектену
2) Регенерацияға ұшырау
3) Цистаға айналу
4) Бөліну
19 слайд
Бәйге
Тері ауруын тудыратын кенелер
1) Ұн кенесі
2) Шаршылы өрмекші
3) Қышыма кенесі
4) Өсімдік кенесі
20 слайд
Бәйге
Амебаның пішіні
1) Тұрақсы
2) Дөңгелек
3) Сопақша
4) Таяқша
21 слайд
Бәйге
Безгек ауруын қоздыратын паразитті ашқан ғалым
1) А.Левенчук
2) А.Лаверан
3) Р.Гук
4) Л.Пастер
22 слайд
Ғажайыптар әлемі
1. “Еркін сұрақтар”
2. “Биология”
3. “ Жануартану”
23 слайд
“Еркін сұрақтар”
3
3
5
5
5
3
4
4
4
24 слайд
Биология
3
4
4
5
5
5
4
3
3
25 слайд
“Жануартану”
3
3
4
4
5
5
5
4
3
26 слайд
Сол жақтағы 3
Сүлік қандай жәндік?
27 слайд
Ортадағы 3
Хитин дегеніміз не?
28 слайд
Оң жақтағы 3
Гермафродит дегенді қалай түсінесіз?
29 слайд
Сол жақтағы 4
Қазақстанда қанша қорық бар? Атап бер.
30 слайд
Ортадағы 4
Ең жүйрік жануар.
31 слайд
Оң жақтағы 4
Тұйық жүйе дегеніміз не?
32 слайд
Сол жақтағы 5
Гируддин деген не?
33 слайд
Ортадағы 5
Регенерация деген не?
34 слайд
Оң жақтағы 5
Параподия деген не?
35 слайд
Сол жақтағы 3
Жұмыр құрттар денесі үш қабаттан тұрады, сол қабаттарды атап бер.
36 слайд
Ортадағы 3
Ұлулардың тыныс алуы
37 слайд
Оң жақтағы 3
Ішекте тіршілік ететін паразиттер қалай аталады?
38 слайд
Сол жақтағы 4
Ақ сұламаның дене қимылын реттейтін әртүрлі бұлшықеттер бар, соларды атап бер
39 слайд
Ортадағы 4
Бұрын ҰЛУларды не деп атаған?
40 слайд
Оң жақтағы 4
Қосжақтаулы ұлуларда не болмайды?
41 слайд
Сол жақтағы 5
Планктон сөзінің қазақша мағынасы?
42 слайд
Ортадағы 5
Целом дегеніміз не?
43 слайд
Оң жақтағы 5
Сірқабық деген не?
44 слайд
Сол жақтағы 3
Бауыраяқты ұлулардың қанша түрі бар?
45 слайд
Ортадағы 3
Қосжақтаулы ұлулардың ғаламшарымызда қанша түрі бар?
46 слайд
Оң жақтағы 3
Тура даму дегеніміз не?
47 слайд
Сол жақтағы 4
Желбезегі арқылы демалатын жәндіктер.
48 слайд
Ортадағы 4
Қандай кене адамға ең қауіпті ауруды туғызады?
49 слайд
Оң жақтағы 4
Нәзікбас кенелері малдарға қандай ауруды таратады?
50 слайд
Сол жақтағы 5
Партегенез деген не?
51 слайд
Ортадағы 5
Гельминтология
дегеніміз не?
52 слайд
Оң жақтағы 5
Пелликула латынша сөзінің қазақша мағынасы не?
53 слайд
Жорға
Бунақденелілерді зерттейтін ғылым қалай аталады?
Вирустарды не зерттейді?
Өсімдік шырынын соратын кенені ата.
Жануарларды жүйелік топтарға жіктеген қандай ғылым?
Ағзалар құрылысын не зерттейді?
54 слайд
Жорға
Рифтердің аттарын ата
Жануарларды не зерттейді?
Бактерияларды не зерттейді?
Паразиттік жолмен тіршілік ететін бунақденелілерді ата.
Мысық тұқымдасқа қандай жануарлар жатады?
55 слайд
Жорға
Шаянтәрізділердің аттарын ата
Ағзалар құрылысын не зерттейді?
Қанға тойған кененің тұрқы қанша?
Ұлулардың дамуы қанша жолмен дамиды?
Сегіз метрге жететін ішек сорғы қай жануарда болады?
56 слайд
Оқушыларды бағалау
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
І тур “Бәйге” ІІ тур “Ғажайыптар әлемі” ІІІ тур “Жорға” Шала түрленіп дамитын бунақденелі 1) Сүңгуір 2) Шегіртке 3) Қиқоңыз 4) Бұғықоңыз Ішекқуыстылардың денесі 1) Біржасушалы 2) Үш қабатты 3) Екі қабатты 4) Көп қабатты Шұбалщаң зәрінің сыртқа шығарылуы 1) Екі сақина тәрізді түтікшелерден 2) Сақина тәрізді түтікшеден 3) Екі екіден орналасқан имек түтікшеден 4) Бір-бірден орналасқан имек түтікшеден Хломидомонаданың қозғалуы 1) Ядро арқылы 2) Қабықша арқылы 3) Көзшесі арқылы 4) Талшықтары арқылы Кірпікшелі құрттардың сезім мүшелері 1) Дәм сезу мүшесі 2) Бұлшық ет сезім мүшесі 3) Сипап-сезу, көру мүшесі 4) Иіс сезу мүшесі Ұрықтанған жасушадан жас гидраның пайда болуы 1) Бүршектену 2) Регенерацияға ұшырау 3) Цистаға айналу 4) Бөліну Тері ауруын тудыратын кенелер 1) Ұн кенесі 2) Шаршылы өрмекші 3) Қышыма кенесі 4) Өсімдік кенесі Амебаның пішіні 1) Тұрақсы 2) Дөңгелек 3) Сопақша 4) Таяқша
6 664 215 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Нурмырзаева Бактыгул Ахметовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
аудиоформат
Курс повышения квалификации
72/108/144 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.