План - конспект урока калмыцкого языка про красоту весенней степи

Кичәлин төр: «Хаврин тег»

Эрдм-сурһулин күсл:(образовательные)	Сурһмҗин күсл (воспитательные)	Өсх, медрлән гүүдүлх күсл(развивающие)	Үзмлин дөңцл:	ТСО
1.Хаврин теегин тускар     медрл өгх; 2.Күүкдин келинь                         өргҗүлх; 3.хаврин теегин йиртмҗиг шинҗлх.	1.Бамб цецгуд, зерлг ангуд, шовуд хәәрлж хартн гисн селвг ѳгх. 2. Йиртмжин сәәхнинь уздг, энунд дурта болх дасхх.	1. «Хаврин тег» гидг төрәр дассан давтад,матриц тогтах	1. зург 2. презентац 3. видеоузгдл 4 карточкс	1.Компьютер 2.Интерактивный самбр

Кичәлин йовуд.

1. Кичәлд белдллһн:    - Мендвт күүкд, көвүд, арһул  суутн.

                                         - Ямаран бәәнт? – Гем уга.  

                                         - Тана ээҗнр-аавнр ямаран бәәнә? – Гем уга.

                                         - Йир сән, би байрлжанав!

Эндрк хальмг келнǝ кичǝл би давулнав мини нерн Альмина Александровна. Мана кичǝл сǝǝнǝр давулхин тѳлǝ, авсн медрл туста болх гиhǝд , кичǝлǝн йѳрǝлǝр эклхмн. Эн интерактивн самбр хǝлǝhǝд, цаhан седклǝрн нег-негǝн йѳрǝхм.

Кичәл  сәәнәр давтха

Цуhар сәәнәр көдлтхә

Мадн сәәнәр көдләд

Аштнь сән темдг авия!

-         Тиигтхә! Йөрәл бүттхә!

-Эн хаврин чилгр ѳдрлǝ таднта  нарна толяр хувалцхар нав.

-Ода мадн багар кѳдлхмн. Баг болhн эврǝ нертǝ болх ( улан 1-гч баг, шар 2-гч баг, ноhан3-гч баг  ).

Мана кичәлин төр медхин түрүнд, күүкд, тадн эн ребусин тәәлвринь олҗ автн.

       

- Манад «тег» гидг үг сәкгдв. Чик!  

 - Ода  ямаран җилин  цаг?( Хавр)

- Тегәд,  кичәлин төр ямаран болх? Хаврин тег!

Ода теегт бәәршсн аңгудла, шовудла таньлдхин  төлә, хамдан  теегүр йовий.

 2. Шин тѳр.

/Зургин көдлмш./

. -Эн зургт ямаран зерлг ангуд тадн γзжǝнǝт? (туула, зурмн, чон, арат)

-Дǝкǝд мана теегт гѳрǝсн бǝǝршлнǝ. Мана цагт гѳрǝснǝ то баhрна, тегǝд эн ан улан дегтрт орва.

-Эн зургт тадн ю 𝜸зжǝнǝт?( теегин урhмл: цаhан ѳвсн, буурлда, бамб цецг)

-Бамб цецгин то, гѳрǝснǝ ǝдлǝр бас баhржана. Эн цецгǝ улан дегтрт бас орв.

-Куукд, эн зургт тадн ямаран шовуд  узжǝнǝт?( богшурhа, керǝ, шаазhа, hǝрд)

Тоодг шовуна тонь бас баhрад, эн шовун  улан дегтрт орв.

Ода мадн таднта куукд матрицар кѳдләд,цуг келсән датхмн. Улан нертә багин куукд самбр тал hартн, тана даалhвр иим болх Теегин ангудын нердинь бичтн.

Матрица. «Улан»  баг аңгудын нерд бичх зөвтә, «Шар» баг – шовудын нерд, «Ноhан» баг –урһмлын нерд.

Теегин аңгуд

Теегин шовуд

Теегин цецгүд

- Улан дегтрт гѳрǝсн, бамб цецг, тоодг шовун орва.

 -Куукд  эдниг хǝǝрулх, хадhлх кергтǝ!

Гөрәсн	Богшурһа	Ноһан
Зурмн	Керә	Бамб цецг
Арат	Шаазһа	Көк цецг
Туула	Һәрд	Буурлда -полынь
Чон	Тоһрун	Цаһан өвсн - ковыль

-         Теегин шовуд, аңгуд, цецгүд сǝǝнǝр  медҗ аввт?

-         Э, медҗ аввувидн.

Күүкд, маднд нег видеобичг ирв, хәләхм?

Видеоролик “Юңгад хаврт хальмг тег дегд сәәхн болна” эн сурврин хәруhинь мадн,  куукд, таднта кичәлдән олн зусн даалhвр куцәhәд олж авхмн.

 б)Үгин көдлмш:

 Тег-степь

Көкрнә – зеленеет

Халулна – грееу

Урһна – растет

    Байрлулна-радует

      Ноhан - трава

Работа с текстом. Работа в паре. Тушг зургуд, угмуд олзлад, келвр тогтатн.

Хаврт _________ йир сәәхн. _________ көкрнә.  ______ халулна. Ноhан дунд сәǝхн _____урhна.  Тег улан, шар,  _________

     _______-сǝр дуурнә. Хаврин тег седкл байрлулна.

Ода кесн кѳдлмшиг яhж  тадт куцәситн хәләхм.

- Кен энду угаhар  даалhвр кеж?

Амрлhна кем. Физминутк давуллhн.

    Хур-хур царан йов.

    Хуцин махн нааран йов.

    Мөндр-мөндр цааран йов.

    Мөрнә махн нааран йов.

- Арhул суутн

Мана амн угин зѳѳрт хаврт, хальмг теегт  нерǝдсн улгурмуд, шулгуд, дуд олн

в)Работа с пословицами и поговорками.

«Деформированн  үлгүрмүд».

- Күүкд, тадн ода эн угмудиг өңг-өңгәрнь  олҗ авад,  эн угмуд чикәр ниицхлә, хаврин тускар улгурмуд тогтх

-         Хавр хунар эклдг-1гч баг

-         Теңгр үүлтә, һазр ноһата.-2гч баг

-         Нарн уга хавр - хавр биш.-3гч баг

 г) Айслулж умшлһн.  

  Тег эңдән көкрнә,

Теңгрт нарн гилвкнә,

Номһн салькн үләнә,

Көк ноһан нәәхлнә.

Ода болхла, эн шүлгт, айс орулад дуулхмн.

Зурлhна кѳдлмш.

 Ода мадн куукд эн теегин зургиг сәәхрулхмн. Зургин ѳмн олн зусн зургуд бәәнә. Эн зургудар, куукд мадн теегигн зургиг сәәхрулхмн. Нег күн багас hарад эн цааснд тасрха наах зөвтә.

Йир сән! Яһсн сәәхн хаврин тег!

         IV. Кичәлин ашлвр:

Би таднд орс келнд бичәтә текстә карточкс төгәләд өгнәв, тадн болхла эн текст хальмг келнд орчулх зөвтәт.

Степь весной зеленеет. Растут белые, желтые, красные цветы. Калмыцкая степь весной богата тюльпанами. Степь веной очень красива!

1.     Хаврт тег көкрнә. Улан, шар, цаһан цецгүд урһна. Хальмг тег хаврин эклцәр бамб цецгәсәр дүүрнә. Хаврт тег йир сәәхн!

         Күүндвр.

     -  Юңгад хаврт мана тег йир сәәхн болна?

-         тег көкрнә

-         Улан, шар, цаһан цецгүд урһна

-         Нарн халулна

-         Бамб цецгүд экләд һарна

-         Шовуд дулан һазрас нисж ирнә.

Герин даалһвр. Хаврин туск шүлг чееҗәр дасад, болв эн шүлгән зургд зурад ирх.

Хавр ирх болһнд

Харандан җивр дахҗ,

Бүләкән салькн ирх.

Бамб цецгүдлә альвлх,

Теегин серлт магтҗ,

Тедн наадн эклх.

Эргмдән цуг дәрклҗ,

Эңкр теегм нәәрлх.

/Калян С./

Кичәлин эклцд би таднла нарна толяhар хувалцлав.  Ода эн кичәл таднд таасгдсн болхла, эврәннь толяһан инядсн зургд наатн, тиигхлә нарн болҗ һарх. Эс кичǝл таасгдсн уга болхла, толяһан гейүрсн зургт наатн.

  

Нанд эндр кичәл йир таасгдв. Тадн, күүкд, бас йир таасгдв! Эн кичәл мартшгон төлә, мини седклин дулан таднд өгтхә гиһәд,  би таднд  нарн болһн белглҗәнәв.  Ик гидгәр таднд ханҗанав.

Байрта харһий!