Презентация "Хисмәтулла улы Хәй Хисмәтуллин"

• 1 слайд

  Хәй Хисмәтуллин (Габделхәй Хисмәтулла улы Хисмәтуллин) -әдәбият галиме, тәнкыйтьче һәм педагог
  Эшләделәр: “Г.Тукай исемендәге Ашытбаш урта мәктәбе”нең “Кысна башлангыч гомуми белем мәктәбе” филиалының 3 сыйныф Әхмәдуллин Камил
  Җитәкчеләр: беренче квалификацион категорияле башлангыч класслар укытучылары
  Фәйзрахманова Ләлә Сабирҗан кызы һәм Нуриева Халидә Мәсхүт кызы.
  

• 2 слайд

  Һәр төбәк үзенең данлыклы уллары, кызлары белән горурлана. Төбәккә бәяне дә шуннан чыккан күренекле кешеләрнең дәрәҗәсенә карап бирәләр. Авылыбызның данлыклы тарихы, күренекле, бөек, мактаулы исемнәр алган мөхтәрәм кешеләре бар. Бу хезмәтебез шуларның берсе -
  Хисмәтулла улы  Хәй Хисмәтуллинга багышлана
  

• 3 слайд

  2015 елның 18 ноябрендә күренекле әдәбиятчы, галим, тәнкыйтьче һәм педагог Хәй ага Хисмәтуллинга 120 яшь тулу уңаеннан Кысна башлангыч мәктәбендә, аның оныгы Найлә һәм туганы Рәмзия апалар белән очрашу булды. Очрашуда мәктәбебез директоры Кавиева Рәмизә Рәисовна,"Казан арты" тарих-этнографик музее директоры урынбасары Гарипов Шәфигулла Зәйнулла улы, авылыбызның өлкән мөхтәрәм кешесе Яббаров Фәрит абый , Хәй ага Хисмәтуллиннарның гаилә дусты Рузалия апалар катнашты.. Очрашу һәркемнең күңелендә җылы хисләр калдырды
  

• 4 слайд

  Гарипов Шәфигулла Зәйнулла улы безгә Хәй Хисмәтуллин турында күп мәгълүмат бирде.
  Аны тыңлаганнан соң бездә авылдашыбызның тормыш юлы һәм хезмәте турында тагын да күбрәк белү теләге туды
  

• 5 слайд

  Әдәбият галиме, тәнкыйтьче һәм педагог Хәй Хисмәтуллин (Габделхәй Хисмәтулла улы Хисмәтуллин) 1895 елның 8 ноябрендә Татарстан Республикасының Арча районы Кысна авылында мулла гаиләсендә туа.
  

• 6 слайд

  Башлангыч белемне үз әтисеннән ала, 1908—1915 елларда Казан мәдрәсәләрендә укый, аннары үзе дә мәдрәсә мөгаллиме булып китә.
  

• 7 слайд

  Хезмәт баскычлары
  1918 елда Казанда икенче баскыч (урта) мәктәпләргә укытучылар әзерләү курсларын тәмамлагач, ул Арча төбәге авылларында совет мәктәпләре ачу, көтепханәләр, ликбез (укый-яза белмәүне бетерү) пунктлары оештыру буенча волость мәгариф инструкторы булып эшли.
  
  1925 елның язында X. Хисмәтуллинны Казанга күчерәләр. Ул башта Татар балалар шәһәрчегендә укыту-тәрбия бүлеге мөдире, шәһәрнең Арча кыры районында мәгариф эшчеләре профсоюзы комитеты председателе, аннары Татар телен гамәлгә кертү (РТЯ) курсларында һәм шәһәрнең 18 номерлы татар урта мәктәбендә укытучы булып эшли.
  
  1929—1938 елларарасында X. Хисмәтуллин Татар рабфагындаукыта. Улүзедәбелеменкүтәрүөстендәэшли: 1929—1933 елларда КазанКөнчыгыш педагогия институтының татар филологиясе бүлегендә укый. Тәҗрибәле педагогның әдәбият дөньясына кереп китүе дә әнә шу лчордан башлана. Ул Закир Һади, СәгыйтьРәмиев, Мәҗит Гафури турындагы беренче фәнни-тикшеренү хезмәтләрен яза.
  Сугыш алды һәм сугыш елларында X. Хисмәтуллин Татарстан укытучылар белемен күтәрү институтында фәнни хезмәткәр, Татарстан дәүләт музеенда әдәбият-сәнгать бүлеге мөдире вазифаларын башкара, урта мәктәпләрдә тел-әдәбият укыта.
  
  1944 елдан алып пенсиягә чыкканчы (1965) ул СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институтында өлкән фәнни хезмәткәр булып эшли.
  

• 8 слайд

  Ирешелгән уңышлар
  1949 елда X. Хисмәтуллин татар драматургиясе классигы Г. Камал иҗатын тикшерүгә багышланган монографик хезмәте нигезендә диссертация яклый һәм филология фәннәре кандидаты дигән гыйльми дәрәҗә ала.
  1950—1960 елларда ул Каюм Насыйриның, Ф. Әмирханның, Ф. Сәйфи-Казанлы, Г. Толымбайның сайланма әсәрләрен басмага әзерләүгә якыннан
  катнаша, алар турында бай фактик материалга нигезләнгән мәкаләләр, «Фатих Әмирхан», «Шиһап Мәрҗани», «Галиәсгар Камал», «Фатих Кәрими» кебек монографик хезмәтләрен иҗат итә. Галимнең әдәбият тарихын өйрәнүгә караган аерым хезмәтләре шулай ук «Борынгы татар әдәбияты» (1963), «XX гасыр башында татар әдәбияты» (1954), «Татар совет әдәбияты тарихы (очерклар)» (1960) кебек китапларда да урын алган.
  Сугыш алды һәм сугыш елларында X. Хисмәтуллин Татарстан укытучылар белемен күтәрү институтында фәнни хезмәткәр, Татарстан дәүләт музеенда әдәбият-сәнгать бүлеге мөдире вазифаларын башкара, урта мәктәпләрдә тел-әдәбият укыта.
  

• 9 слайд

  Гаилә альбомыннан истәлекләр
  

• 10 слайд

  Галимнең хезмәтләре
  Яңа тормыш: Хикәя III— IV уку елы өчен. Аз укый-яза белүчеләр мәктәпләрендә ана телен ничек укытырга?.
  Татар әдәби теленең орфография сүзлеге.
  XX йөзбашында татар әдәбияты: Очерклар Г. Халит һәм Б. Гыйззәт белән бергә язылган. ФатихӘмирхан: Тормышы һәм иҗаты турында кыскача популяр очерк Шиһабетдин Мәрҗани: Мәкаләләр җыентыгы.
  Галиәсгар Камал: (Критик-биогр. Очерк Драматургия ГалиасгараКамала
  

• 11 слайд

  Хәй Хисмәтуллин 1977 елның декабрендә вафат була.
  

• 12 слайд

  Хәй Хисмәтуллинның 1923 елда туган кызы Ләйлә апа бүгенге көндә кызы Наилә апа белән Казан шәһәрендә яши. Ул әтисе турында: “Әти бик әйбәт кеше иде, мин нинди сорау бирсәм дә, ашыкмыйча җавап бирде. Аның бастырып чыгарган дәреслекләрен, мәкаләләрен кызыксынып укып бара идем. Бездә Г.Тукай, Х.Такташ, Г.Ибраһимов һәм башка язучыларның әсәрләре бик күп иде, мин аларны яратып укыдым. Бүген дә татар телендә иркен сөйләшәм,” дип сагынып искә ала
  

• 13 слайд

  Оныгы Наилә апа: “Дәү әти өйдә һәрвакыт нидер яза, бик күп укый иде. 80 яшьтән узгач та яшьләргә консультацияләр бирә иде, ул начар ишетә, ә мин телефоннан әйтелгән сорауларны аңа кабатлыйм. Ул бер документка да карамыйча шунда ук җавап бирә, менә шундый китаплардан укыгыз дип күрсәтә. Мин аның хәтеренә, күп белүенә исем китеп карап тора идем.
  Дәү әтием мине бик яратты.. Шуңа күрә аның кәефсез чагы булса, эш бүлмәсенә мине кертеп җибәрәләр. Мине күрү белән дәү әтинең кәефе шунда ук үзгәрә иде,” дип безгә истәлекләр сөйләде.
  

• 14 слайд

  Бүгенге көндә Яңа Кенәр авылында яшәүче Рузалия апа Вафина бер ел Хәй Хисматуллиннар гаиләсендә яшәгән. “Габделхәй абый институтта укытып кайта да, үзенең кабинетында эшен дәвам итә. Аны беркем дә борчымаска тырыша. Күп уку һәм язу өчен шул кадәр ихтияр көчен каян туплагандыр, искиткеч эш сөючән иде Габделхай абый.
  Хатыны Маһруй апа белән үзара мөнәсәбәтләре аеруча истә калган. Бер-берсен хөрмәтләп, ихтирам итеп яшәделәр. Икесе дә бик киң күңелле, һәркемне ачык йөз белән каршы алалар, кунак итәләр иде. Ләйлә апага да, Наиләгә дә дөрес тәрбия биргәннәр,” дип искә ала.
  

• 15 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Габделхәй ага Хисмәтуллинны без татар филологиясен үстерү өчен армый-талмый эшләве һәм күпләгән хезмәтләр иҗат итүе өчен дә, шулай ук кешеләргә яхшы мөнәсәбәте, үз белеме белән һәрвакыт уртаклашырга әзер булуы, самими эчкерсез характеры, киң күңеллелеге өчен дә хөрмәт итеп, олылылап искә алабыз. Аның хезмәтләрен яхшырак белү теләге белән янабыз.