Презентация на тему "Шамиль Алядин" (8 сыныф)

• 1 слайд

  Шамиль Алядин
  
  ЯЗЫДЖЫ ВЕ
  ДЖЕНКЧИ
  

• 2 слайд

  
  
  «Аятта ойле адамлар бар ки, оларны корьгенде къальбинъиз нурлана, юзюнъиз айдынлана. Оларнынъ шахсиетинде инсаниетлик, алидженаплыкъ атеши янып тура. Бойле адамлар аятнынъ эр бир саасында – эмекчилер арасында олсун, зиялылар арасында олсун – эр ерде расткелелер. Бу сой адамлар санъаткяр, яхут языджы олсалар, олар юзюкке къоюлгъан козьташкъа бенъзетиле, оларнынъ шахсий фазилетлери эсерлерине авуша. Бойле адамлар даима корюшип тургъан беш – он адамнынъ гонълюни дегиль де, бельки бинълернен, миллионларнен адамларнынъ гонълюни айдынлаталар.
  Языджы Шамиль Алядин ойле санъаткярлардан биридир!»
  Бойле сафдиль сёзлер – фикирлер озьбек языджысы, филология илимлери докторы, профессор Матякъуб Къошджановнынъ ильмий къалемине менсюптир…
  
  

• 3 слайд

  
  Эдебиятнынъ тёрюнден озюне мунасип ер алгъан къырым миллий эдиби Шамиль Алядин 1912 сенеси, июль 12-де юксек Айпетри дагъынынъ этегинде ерлешкен Махульдюр коюнде догъды. Ханлар шеэри – къадимий Багъчасарай мектебинде окъуды. Сонъра Акъмаесджид шеэринде педагогика техникумында ве педагогика институтында тиль ве эдебият болюклеринде тасиль алды.
  ДОГЪГЪАН ЕРИ
  

• 4 слайд

  
  Шамиль Алядин институттан сонъ, Украинанынъ Старый Константинов шеэринде къызыл казаклар полкында арбий хызметте булунды. Сонъра о, генч деликъанлы бир романтик йигити сыфатында, Озьбекстангъа кетип, анда Чырчыкъ къуруджылыгъында экскаватор машинисти олып чалышты.
  
  Генч ЙЫЛЛАРЫ
  

• 5 слайд

  Шамиль Алядин 1939 сенеси Къырымгъа къайтып, та 1941 сенеси июнь 26-гъа къадар Къырым языджылары Бирлинининъ месуль кятиби вазифесинде фаалиет косьтерди. Экинджи джиан дженкининъ биринджи кунюнден о джебэге кетти. Взвод ве эскадрон командири оларакъ о, дженкнинъ сонъуна къадар урушты.
  Джебэ ёлларында дефаларджа агъыр яралангъан ве тесадюфен сагъ къалгъан Шамиль Алядин, Меркезий Асия койлеринден биринде явуз эджель панджасында аизар чекип яткъан къорантасыны тапа. (Эдипнинъ «Я ваш царь и Бог» повестинде, бу фаджиа акъкъында тавсилятлы икяе этиле).
  
  джебэде
  

• 6 слайд

  
  Белли языджы Александр Фадеевнинъ ярдымы иле Шамиль Алядин Озьбекстанда «Сталинское знамя» адлы Андиджан веляет газетасында мухбир чалышып башлады. Сонъра, кеттикче о, Ташкентте Яш темашаджылары тетросында (ТЮЗ) директор, Озьбекстан языджылыры Бирлигинде эдебий консультант ве месуль кятип, ана тильде чыкъкъан «Ленин байрагъы» газетасында Баш муаррир муавини, Озьбекстан языджылары Бирлиги янындаки къырым миллий эдебияты секциясынынъ Реиси, ана тильде янъы ачылгъан «Йылдыз» журналында Баш муаррир вазифелеринде булунды…
  
  Баш муаррир
  

• 7 слайд

  Эбет, Шамиль Алядин де, эксериет иджадкярлар киби, эм чалышты, эм де эбедиеттен ер алгъан эсерлер язып къалдырды. О эдебят алемине озюнинъ «Танъ бульбули» шиири иле келип кирди. 1927 сенеси он беш яшында олгъан Шамиль Алядин, бу биринджи эсерини Исмаиль бек Гаспралыгъа багъышлады ве оны «Яш къувет» газетасында дердж этти. Бундан сонъ, генч муэллифнинъ назмиет жанрында язылгъан эсерлери бири-бири артындан матбуат саифелеринде дюнья юзюни корип башлады. Арадан чокъ кечмеди, онынъ 1932 сенеси «Топракъ кульди, кок кульди», 1935 сенеси исе, «Къызыл казакнынъ йырлары» серлева астында шиирлер джыйынтыкълары нешриятта басылып чыкътылар.
  
  ЭДЕБИЙ ЯРАТЫДЖЫЛЫГЪЫ
  

• 8 слайд

  
  
  
  Шамиль Алядин экинджи джиан дженки арфесинде иджад къалемини энди несир жанрында чалыштырып башлады. «Сенсинъми огълум?» «Шаланда», «Мердивен», «Геджелев» киби несир эсерлери иште булар джумлесиндендир.
  
  ЭДЕБИЙ ЯРАТЫДЖЫЛЫГЪЫ
  

• 9 слайд

  Экинджи джиан дженкинден сонъ, джеза ерлеринде, эдипнинъ «Эгер севсенъ», «Рузгярдан саллангъан фенерлер» киби романлары, «Ешиль япынджалы къыз» ве «Эльмаз» киби икяелер ве повестьлер джыйынтыкълары, «Иблиснинъ зияфетине давет» повести, «Теселли» повестьлер китабы, эдебиятшнаслыкъ мевзуда «Юксек хызмет» китабы, дёрт томдан ибарет «Сайлама эсерлер»и ве айны заманда сыра-сыра публикациялары дюнья юзюни корьди.
  «Иблиснинъ зияфетине давет»
  

• 10 слайд

  
  
  Эдипнинъ къалеми астындан чыкъкъан назм ве несир эсерлери юкъарыда ады зикир этильген Матякъуб Къошджановнынъ тили иле сёйлегенде, акъикъатта, Шамиль Алядиннинъ эсерлери бинълерле, миллионларле адамларнынъ гонъюлини айдынлаталар…
  ЭСЕРЛЕРИ АКЪКЪЫНДА
  

• 11 слайд

  Буюк къалем саиби Шамиль Алядин, 1994 сенеси догъмуш бешигине – Къырымына къайтты. О Ветанында «Тугъайбей» серлевалы тарихий роман узеринде чалышып башлады, велякин сонъуна чыкъып оламады. Амансыз эджель оны бу фани дюньядан бакъи дюньясына алып кетти (1996 сенеси, майыс 21-де). Акъмесджид шеэрининъ Абдал мезарлыгъында дефн олунды.
  
  КЪЫРЫМГЪА КЪАЙТУВЫ
  

• 12 слайд

  ПрезентациЯНЫ
  МБОУ «ПЕТРОВСКАЯ ШКОЛА №2»
  МЕКТЕБИНИНЪ
  КЪЫРЫМТАТАР ТИЛИ
  ВЕ ЭДЕБИЯТЫ ОДЖАСЫ
  ЗИКИРЬЯЕВА Э.А.
  АЗЫРЛАДЫ