Разработка внеурочных мероприятий по калмыцкому языку (3-4 классов)

МБОУ «СОШ №17»

им.Кугультинова Д.Н.

Занятия кружка «Алтн булг»

Кичәлин хөөн давулгддг : марһад, наадд, сөрлцән, урлдан

3-гч-4 –гч классмудт

                                           Учитель калмыцкого языка и литературы

                              Доржиева Татьяна Холгунаевна

 Высшая квалификационная категория

                                           .

                                        1-гч кичәл

                         Кичәл- наадн «Яс кемәлһн»

                                                  Кен гидг дууч,

                                                     Кезә, альк цагла

                                                     Кев-янзинь олҗ,

                                                              Келнәннь зөөр олзлҗ

                                                                Кеерм- чимлһ хамгинь

                                                             Кецү нерәр сиилүлҗ

                                                       Ясн болһна чинр

                                                         Келҗ өгсн болхв!

Багшин үг: Мендвт, мини сәәхн бичкн сурһульчнр. Эндр мадн кичәлдән «Яс кемәлһн» гидг наад наадхвидн.

Мана нааднд хойр нутг орлцҗана: Эрктнә нутг болн Баһ Дөрвдә.

  Наадн долан әӊгәс тогтх.

Түрүләд таньлдий. Эрктнә нутг эврәннь тускар келҗ өгтн.

    Мана нутг  Көк теӊгсин көвәһәс авн Хар һазр күртл татгдна. Мана нутгас Төрскән Харсгч Алдр Дәәнд орлцад һурвн күн Герой Советского Союза гидг ик нер зүүлә: Л.И.Манджиев, К.М.Жигульский, Н.И.Баташов. Бас мана  нутгт нертә хальмг бичәчнр һарла: Манҗин Нимгр, Басӊһа Батр, Саӊһҗин Бося, Шугран Вера, Бембин Тимофей,Җимбин Андрей,Буурла Николай, Бадм-Хаалһин Иван.

Багш: Йир сән.Эврәннь нертә- нертә улсан меддг бәәҗт. Ода Баһ Дөрвдә нутгт үг өгчәнәвидн.

Мана нутг бас эврә баатрмударн байн: 1812-гч җилин Төрскән харсгч дәәнд

Орлцсн Джамб Тайши Тундутов, нертә түрүн җаӊһрч Ээлән Овла, Номт Эренджен Хара- Даван,профессор Б.Б.Бадмаев, академик П.М.Эрдниев, бичәч А.Б.Бадмаев нань чигн нертә улс.

Багш: Яһсн сән тууҗан меддг күүкд бәәсмт.

Наадна негдгч әӊг: «Амн-үгин зөөрәс»

Үлгүр болн тәәлвртә туульс эрдм- герлин, ухан- сегәнә тускар келҗ өгтн.

Үлгүрмүд:

·       Сурһуль-ухани булг.

·       Сурһуль уга күн- сохр мет.

·       Сурһулин экн-җирһл, залхуһин экн- зовлӊг.

·       Урһулин уханас сурһулин ухан даву.

·       Ухан – сурһульд йозур уга, эрдм-сурһульд көгшн уга.

·       Сурһулин ашнь- тосн,харӊгуһин ашнь- цусн.

·       Нур дунд нуһсн сәәхн, нутг дунд номтань сәәхн.

·       Орчлӊг нарар гегәрдг, күн эрдмәр гегәрдг.

Тәәлвртә туульс:

·       Ааһин чиӊнән арлас 39 нуһсн нисч,

Ардаснь ор һанцхн хоӊхта нуһсн нисч.(Үзг, бичг бичх)

·       Альхн дүӊгә альчур әәл болһнд гүүҗ. (Бичг)

·       Бор туулаг мөрн эс күцҗ. (Ухан)

·       Дөнҗн үкр дөрвн көлтә. (Ширә)

·       Делтрин чигә һазрт делкән күүкд хурҗ.(Класс)

·       Көндә гер көндрхләрн җиӊнҗ (Хоӊх)

·       Арвһр- сарвһр модн 9 ацта,

Ац болһндан 30 бүчртә,

Бүчрнь 270 хамтхаста.(Сурһулин җил).

Наадна хойрдгч әӊг «Хө хәәчлһн».

Кенә нутг шулуһар хө хәәчлнә.( Смотать в клубок нитку).

Наадна һурвдгч әӊг «Мөр арһмҗар бәрҗ авх».

Тер утцарн арһмҗ кеһәд, эмнг мөр бәрх. (Мөрнә наадһад күзүнднь цалм хайх).

Дөрвдгч әӊг «Уха-юуһан туӊһаһад, улм-улм дөрлднәв».

(Зургуд интерактивн самбрт үзүлх, сурврмудт хәрү өгх)

(Проецировать )

1.Эн юн гидг сав?

    Яһҗ юунас кегднә?

    Өдгә цагт ямаран савла дүӊгцүлҗ болх.

(Бортх, модн ааһ, тавг, донҗг)

2.Махлан нерн ямаран?

   Кен өмснә?

   Яһҗ кеерүлнә?

(Камчатк махла, халмг махла, җатаг).

  

Тавдгч әӊг « Шаһа наадлһн».

(Кен  мергн шаһа хаһад 15-20 ишкмәс өсргәд, тооһарн шүүнә).

            Зурһадгч әӊг «Кен шулун яс түүх» (Тутрһ хар яс хойр семрх, кен шулуһар йилһх, тер шүүх).

          Доладгч әӊг «Толһачнрин марһан»

(Кен шулун эсвд хәрү өгнә- 4 –гч классин күүкдт)

                                                Эсв «100 һалун»

Нег һалун нисҗ йовҗ, өмнәснь олн һалуд нисҗ йовна.

- 100 һалун , мендвт?

- 100 һалун бишивидн.

Мадн деер мадна дүӊгәг тәвәд, мадна өрәлин дүӊгә тәвәд, мадна дөрвнәг тәвәд, чамта тәвхлә, тегәд 100 һалун болх. Кедү һалун бәәҗ?

(36+36+18+9+1=100).

АШЛВР: Күүкд, тадн эврәннь тууҗан, нертә улсан, үлгүрмүд, тәәлвртә туульс, олн-зүсн эдлврин үгмүд болн эсв чигн,то йир сәәнәр меддг бәәҗт. Би йир икәр байрлҗанав. (Күүкдт белг түгәх).

                                         2-гч кичәл

                              Наадн «Илвтә тег» («Поле чудес»)

Олзлх юмн: Эргүлдг төгрг кеӊкрг- ширә.

                        Шүүсн улст өгх белгүд.

                        Көгҗмтә кассет.

Күүкд һурвн багт хувагдв. Негнь орлцх, наадкснь нөкд болх улс.

Багш: Күүкд, ямаран хальмг улсин сән өдр өөрдҗ йовна?(Зул-нас авдг өдр)

-Чик.Тегәд эндр мадн наад кехүвидн «Илвтә тег» гидг.Орсар болхла «Поле чудес» гиҗ келнәвидн. Тадн долан хонг болһн басӊ өдрлә телеүзгдләр  хәләдг болхт.Тегәд мана наадна төр ямаран болх гиҗ санҗанат?(Зул)

Негдгч наадан эклҗәнәвидн.( Баг болһнас нег күн кеӊкргин өөр зогсна).

Эн самбрт бичгдх үгин чинр иим: Ямаран өвсәр насна һол хальмг улс Зулла кенә?

Эн нааднд наачах улс: Деля, Айса,Бадма һурвн.

Күүкд эн үгиг үзгүдәр олхар эс гиҗ бүклднь хәрүһинь келнт? Тиигхлә кеӊкрг эргүлтн.Кеӊкрг эргәд зогстл мини сурврмудт хәрү өгтн, буйн болтха.

- Буйн болтха,Деля, альд ямаран уульнцд бәәдвт?

- Айса,Тана багшин нерн кемб?

- Бадма, нуувч эс болхла, чи кедү наставч?

(Көгҗмин айс)

Эн багас Айса шүүв.(Йөркг)

Хойрдгч наадан эклҗәнәвидн.Орлцҗахнь: Дарина, Нарн болн Адьян.

Олх үгин чинр иим: Хальмгуд эн хот һуйрар кеһәд, олн зүсн кев кеһәд  тоснд шарна.

Наадна дунд хәрү өгх сурврмуд иим:

Адьян, чи кедүдгч класст сурнач?

Нарн, тана өрк- бүл икий?

Дарина, буйн болтха,чи ямаран тойгта школд сурнач келҗ өглч?

Эн багас Нарн шүүв.(боорцг).

Һурвдгч наадн. Энд шиӊгн хотын нерн барлата, хальмг улс терүг угаһар нег чигн хот уухш.Ирсн гиичд түрүләд чанад кеҗ өгнә.Эн үгиг үзгүдәр медҗ авнт,эс гиҗ бүклднь келҗ өгнт?

Йир сән, ода тадн мини сурврмудт хәрү өгтн.

-Саглр, чамд ээҗ-аав бәәнү?

-Санҗ, ямаран җилин цагт чи дуртач? Яһад?

-Боова, Хальмг улсин ямаран сән өдрмүд меднәч?

Санҗ шүүв (җомба)

Ода хәләһәчнрин наадн.

Самбрт иим үг бичгдх: дөрвн зүсн малас юуна толһаһар хальмгуд дееҗ бәрнә?

Ода 5-гч девсӊ болҗана.Эн нааднд һурвн шүүсн улс орлцх : Айса, Нарн,Санҗ һурвн.Оньган өгтн, Зул өдр ээҗнр- аавнр ю келнә цә уухларн. (Йөрәл).Шүүсн күн йөрәл келнә.

Эн саамд шүүсн Айсаг супер нааднд дуудҗанав.

Эн кроссвордт Зулла цуг хальмг әмтн ю авна?

Эн кроссвордт  4 үзг секҗ болҗана.Ямаран үзгүд келтн.

Айса: в, м,а,к

а	в		а
м

(нас немҗ авна).

Мана нааднд Айса шүүв, мадн чамаг йөрәҗәнәвидн.

Ут наста, бат кишгтә,

Сурһулян сәәнәр сурч,

Хальмг келән меддг

Эрдмтә, билгтә,

Эк- эцктән өлзәтә үрн болҗ өсхичн

Олн деедс бурхд евәтхә.

Кен бас йөрәлмүд келнә?

Эн нааднд орлцсн улст белгүд болн Зулын цә боорцг өгцхәв.

Наадн төгсв.

Краткое описание документа:

Игра-конкурс для учащихся 3-4 классов на внеурочных занятиях по калмыцкому языку.

Дети делятся на команды, выполняют различные задания, на знания устного народного творчества, на быстроту и ловкость, на внимательность.

На втором уроке проводится игра на основе телепередачи "Поле чудес", где дети отгадывают слова по теме калмыцкого народного праздника "Зул"