Сайдыы уонна төрөөбүт тыл

Сайдыы уонна төрөөбүт тыл

Өйтөн суруйуу.

      Бу орто туруу бараан дойдуга хас биирдии киһи, оннооҕор көтөр кынаттаах, сүүрэр атахтаах бары күн күбэй ийэлээх, айан үөскэппит аар тойон аҕалаах, ол тэҥэ истиҥ ийэ тыллаах буолар. Мин төрөөбүт төрүт тылбынан, саргылаах сахам тыла буолар.

         «Тыл – норуот дууһата » - диэн нуучча улуу суруйааччыта А.Н.Толстой олус да сөпкө эппит. Тыла суох омук суох.

       Киьи саҥарар тыла хаһан саҕаламмыта биллибэт, ол эрээри хас биирдии норуот туттар тылын бэйэтэ айбыта диэн өйдөбүл баар.Норуот төрөөбүт тыла – история кирбиитин быдан анараа өттүттэн саҕаламмыт. Норуот бүттүүнэ, сирэ – дойдута барыта тылтан тыын ылар, ийэ айылҕата айар күүскэ уһаарыллан үтүө көстүү, ылбаҕай ырыа, тохтор тойук, уос номоҕо буолан өлбөт үйэлэнэр.

      Ол эрээри норуот тылын сырдык сиэркилэтигэр ийэ сир айылҕата эрэ буолбакка, норуот олорон ааспыт олоҕо барыта көстөр. Көлүөнэ көлүөнэни солбуйар, оттон кинилэр олохторун түмүгэ кэлэр ыччакка кэриэс буолан тылга сөҥөн иһэр.

       Саха тыла уһун үйэлээх сайдыыны ааспыт буолан, лексиката олус баай сорох тыла киэҥ, дириҥ өйдөбүллээх, кэрэ уонна мындыр ис хоһоонноох. Тылы төһө сөпкө туттабыт да, соччонон саҥарар саҥабыт баай, имигэс уонна сытыы буолар. Ол иһин саха дьоно баай, сытыы уонна уус – уран тыллаах киһини хайҕаан: Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах киһи – диэн өс хоһоону айбыттар.Тылы сатаан саҥарыы улаханнык сыаналанар. «Лоп бааччы, олохтоох тыллаах – өстөөх, айылҕаттан анаттарбыт күүстээх тыллаах – диэн үтүө киһини дьон – сэргэ хайгыыр».

         Билиҥҥи үрдүк технологиялар, интернет, сыыппара технологията сайдыбыт кэмнэригэр саха тылын сайдар кэскилэ биир сытыытык турар боппуруоһунан буолар. Бу туһунан элбэх кэпсэтии, санаа атастаһыыта, үөрэнээччиттэн тыл учуонайдарыгар тиийэ кэпсэтэллэр, ырытыһаллар. Бэчээккэ ыстатыйалары суруйаллар, телевизорга биэриилэри ыыталлар.          Оттон мин санаабар, кырдьык билигин бу 21 үйэ5э сорох саха сахалыы саҥарбат, оҕолор сахалыы билбэттэр. Манна мин төрөппүттэри сыыһалаахтар дии саныыбын. Дьиэтигэр ийэлээх аҕатын кытта нууччалыы кэпсэтэр оҕо  сахалыы саҥарара уустук. Саха оҕото сахалыы саҥарыахтаах, дьиэтигэр төрөппүттэрэ төһүү күүс буолуохтаахтар. Дьиэ иһигэр ыраас сахалыы эйгэни үөскэтиэххэ наада. Сахалыы кэпсэтэ сылдьыахха, сахалыы кинигэлэри ааҕыахха, остуоруйалары, үһүйээннэри, былыргы кэпсээннэри кэпсиэххэ сөп. Оҕолору кытта тэҥҥэ оонньоон, оонньуу тэрийэн үөрэтиэххэ. Итини таһынан бэйэбит эмиэ араас тиэмэҕа кэпсэтиэхтээхпит, үчүгэйдик толкуйдаан саҥарарга, элбэхтик суруйа үөрэниэхтээхпит.

         Сахалыы төрөөбүт тылынан сайа саҥарар, толкуйдуур оҕо ситиһиилээх буоларын бары билэбит.Төрөөбүт тылын үчүгэйдик өйдүүр киһи улуу нуучча тылын дөбөҥнүк билэр, омук тылларын чэпчэкитик ылынар. «Тыл тылга көмөлөһөр», «Тылтан тыл сайдар», - диэбиттэр мындыр өйдөөхтөр.

         Саха тылын үөрэтии уонна харыстааһын – омугу тыыннаах оҥоруу суола. Оннооҕор омук сирдэригэр олорор сахалар оҕолорун хас да омук тылынан кэпсэтэргэ үөрэтэллэр, төрөөбүт тылларын умнубаттар, оҕолоро сахалыы үчүгэйдик саҥараллар. Омук сириттэн биһиэхэ кэлэн үөрэнэр студеннар даҕаны сахалыы тылы олус  түргэнник ылыналлар, саҥараллар.

             Саха төһө да ахсаанынан аҕыйах буоллар, саха ыччаттара успуорка Аан дойдуга чөмпүйүөннүүллэр, интеллектуальнай күрэхтэһиилэргэ бастыыллар. Биьиги сирбит киэҥэ, баайа – кэскилбит. Онон сана сирдэри туһаҕа таһааран дьону олохсуттахха нэһилиэнньэ элбиэ этэ. Ыччат бэйэтин норуотугар бэриниилээх, кыһаллар эрэ буоллаҕына ол норуот сайдар, үүнэр, элбиир. Мин удьуор быстыа, тыл симэлийиэ суохтаах диэн өйдөбүллээхпин.

       Билигин технопаркаларга, айти кииннэргэ саха уоланнара сахалыы сыһыарыынан ырыалары киллэрбиттэр, ким баҕалаах истэр, үөрэтэр, ыллаһар. Телефоннарга эмиэ сыһыарыыларынан тугу барытын көрүөххэ, истиэххэ сөп.

            Хайа да омук олоҕун муудараһа, ис кыаҕа, киһи буолар кэскилэ – барыта ийэ тылыгар баар. Онон биһиги, үүнэн иһэр кэнчээри ыччаттар саха тыла сүппэтигэр, сайдарыгар, инники кэскилэ кэҥииригэр кыһаныахтаахпыт.

Тыл – омук сирэйэ, Тыл – омук сайдыыта, бүгүҥҥүтэ, сарсыҥҥыта кэскилэ, саргыта.

Истиҥ, таптааҥ, сайыннарыҥ, ытыктааҥ үрүйэ уутун курдук сэргэх, сир симэҕин курдук сиэдэрэй илгэлээх ийэ тылбытын!.

Краткое описание документа:

Бу орто туруу бараан дойдуга хас биирдии киһи, оннооҕор көтөр кынаттаах, сүүрэр атахтаах бары күн күбэй ийэлээх, айан үөскэппит аар тойон аҕалаах, ол тэҥэ истиҥ ийэ тыллаах буолар. Мин төрөөбүт төрүт тылбынан, саргылаах сахам тыла буолар.