"Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі" 6 сынып

Өткізген: ШҚО Өскемен қаласы № 45бейімделген орта мектебінің тарих пәні мұғалімі Нурмухамбетова Ардақ Серікқызы.

Қазақстан тарихы пәнінен сабақ жоспары

Сынып:  6-сынып.

Сабақтың тақырыбы: Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі

Білімділік мақсаты: Оқушыларға сақтардың тәуелсіздік жолындағы күресте                                                   ерліктерін баяндай келе, танымдарын,ой- өрісін арттыру.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың тарихи оқиғаларды өз бетінше бағалап, талдай білуіне , өз ойын еркін жеткізуіне, ойлау қабілетін арттыруға дағдыландыру.

Тәрбиелік мақсаты:  Оқушыларға сақ патшаларының ерлігін үлгі етіп, оқушылар бойында батылдық, ерлік туралы ой тудыру, өз тарихын құрметтеуге, ұлттық намысын оятып, ерлікке, отансүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты игеру

Сабақтың әдісі: Баяндау, бейнеролик, сұрақ-жауап, сандар сөйлейді,географиялық орнын тап, тарихи сынақхат, анограмма, тұлғаны танып біл.

Пәнаралық байланыс: Ежелгі дүние тарихы, география.

Көрнекі құралдар: Суреттер,карта, слайд,интербелсенді тақта,оқулық,бейнеролик.

Сабақтың барысы:   ұйымдастыру

                                      оқушыларды түгендеу                                                               

                                      үй тапсырмасын сұрау

Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар қою.

1.     Тарих атасы Геродот сақтардың шаруашылығына байланысты не деп жазған?

2.     Сақтардың негізгі шаруашылығы?

3.     Сақтардың өмірінде маңызды орын алған түлік?

4.     Археологтардың  сақтардың суару каналдарын тапқан жерін картадан атап көрсетіңдер?

5.     Қосымша кәсіптерін атаңдар?

6.     «Жетісу михрабы» деп аталатын құрбандық табағы табылған жер?Картадан көрсетіңдер?

7.     Сақтардың ғарыш туралы бейнелері қайда бейнеленген?

8.     Сақтардың түсінігіндегі төрт әлемді атаңдар?

9.     Сақтарда діни нанымдар мен ғұрыптардың негізгі бағыты не болып табылады?

ІII. Жаңа сабақтың  жоспары:

1. Кир әскерінің басып кіруі.
2. Шырақтың ерлігі.
3. Александр Македонскийдің сақ еліне жорығы.

Мұғалім түсіндірме сөзі: 1. Ежелгі дәуірде, өздерің білетін Вавилонның оңтүстік - шығысында парсы тайпалары өмір сүретін еді. Олар сырқы жауға қарсы күресте бірігіп, тайпа одақтарын құрды. Оны ахемен деген рудан шыққан көсемдер басқарды. Солардың ішінде Кир (парсыша Кураш) есімді қабілетті көсем болды.Ол Кіші Азияны бағындырған соғ ендігі арманы  Орта Азияны бағындыру еді.
Сол кезде массагет елінің патшайымы Томирис болатын. Ол б. з. б 570 - 520 ж. ж. өмір сүрген. Массагеттер тарихта «Ұлы сақтар» деген атпен қалған ең жауынгер, батыр ел болған.

 Б. з. б. 530 ж. сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлері басып кірді.
Рим тарихшысы Помпей Торг “Әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ” деп суреттеді.
Геродоттың сипаттауынша,“Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе - жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі”

Бейнеролик көрсету, Кир мен Томирис соғысы.
Кир қайтыс болғаннан кейін 11 жыл өткен соң б. з. б 519 ж. парсылар қайта шабуыл жасайды. Бұл жорықты Дарий патша басқарады.

2. Ежелгі грек тарихшысы Полиен сақтардың ерлік істері туралы таңғала жазады. Ол оқиға былай болған еді:
Сақтардың қаһармен көсемі - Томирис патшайым бұл кезде өмірден өткен еді. Сырдариядан өткен Дарийдің қалың қолына қарсы алғашқы шайқас сақтар үшін сәтсіз болды. Осы кезде сақ малшысы Шырақ өз денесін пышақпен жаралап, парсыларға барып, сақ көсемдерінен жәбір көргенін айтат. Сөйтіп, парсы әскерін сақтарға бастап барам деп алдап, адастырып, сусыз шөлге адастырады.Жүре – жүре сілелері қатып, шөлден қырылған парсылар алданғанын бір - ақ білді. Дарий қалған әскерімен еліне оралады. Ата – жұртын жаулап алмақ болған қанқұйлы жауды жалғыз өзі шөлге қамап, дымын құртат. Бқл тарихта Шырақтың ерлігі деген атпен қалды.

3. Б. з. б ІV ғасырда гректер сақ жеріне қауіп төндірді.
“Қолбасшы Александр Македонский Сырдариядан жүзіп өтіп, сақтарға шабуыл жасады” деп жазды  Грек тарихшысы Арриан. Б. з. б. 490 ж. Марафон шайқасында парсы әскерінің құрамында гректерге қарсы сақ жауынгерлерімен  соғысты.
Қорытынды сөз: Дүниені қаһарымен тітіренткен Ұлы Кир, Дарий сияқты патшалардың өзі жауынгер сақ тайпаларының тегеурінді қарсылығына тап болып, жеңіліс тапты. Мыңдаған, жүздеген жылдар мен ғасырлар бойы сол сақтардың ұрпақтары тәуелсіздігін көзінің қарашығындай сақтап келді және қанын да жанын да сол үшін сарп етті. Бүгінгі еліміздің Тәуелсіздігі мәңгілік болсын!

VІ. Бекіту:

І.Тасырма:  Деректерде сақтар туралы не дейді? интерактивті тақтада орындау. 

Рим тарихшысы Помпей Трог «әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорққан жоқ» 
Ежелгі грек тарихшысы Полиэн «Шырақ есімді бір сақ өзінің денесін пышақтап өзі жаралап,парсыларға қашып барып,сақ елін аман есен алып қалады» 
Ежелгі грек тарихшысы Арриан Скифтер мен Спитаменнің ерлігі туралы жазган.

2 тапсырма:Тарихи сынақхат

Алдарыңызда тарихи сынақхатқа назар аударыңыздар. Көп нүктенің орнына оқулықтағы кілт сөздерді қойып, жазасыңдар.

Тарихи сынақхат мәтіні

Кир қайтыс болғаннан кейін б.з.б.519 жылы парсы патшасы  .........................

сақтарға шабуыл жасайды.  ............................ есімді бір сақ жауынгері өзінің денесін жарақаттап, ............................. қашып барып, өзін сақ көсемдерінен ......................... көрген етіп көрсетеді. Ол парсы әскерлерін ............................. , ............................ сусыз шөлге апарады. «Мен сендерді адастырып ......................... ұшыраттым, елімді .......................... алып қалдым, мен дегеніме жеттім. Енді .............................. келгендеріңді істей беріңдер» деп, .............................. көрсетіп, парсылардан Шырақ кегін алады. Дарий көптеген әскерінен ............................... , еліне ........................... мәжбүр болады. Шырақ сияқты жауынгердің арқасында сақтар өз ......................................... сақтап қалды.

3 тапсырма: Анограмма шешу

СОРТИМИ                      ТОМИРИС

ЙАДРИ                             ДАРИЙ

ҚАШРЫ                           ШЫРАҚ

ТЕПНАМСИ                   СПИТАМЕН

ИРК                                  КИР

4. тапсырма: Сандар сөйлейді:

Б.з.б. 530 жыл

Б.з.б. 570-520 жылы

Б.з.б. 519- 518 жылы

Б.з.б. 490ж.

5-тапсырма: Тұлғаны танып біл?

   

 

VІІ. Қорытындылау: Осы игерілген тақырып бойынша, әр қатарға  ТОМИРИС, СПИТАМЕН, ШЫРАҚқа алғыс хат жаздыру.

Бағалау

Үйге тапсырма

Мазмұндау, термин жазу,кесте толтыру.