Тақырыбы: "Қазақ халқының мәдениеті"

• 1 слайд

  Сабақтың тақырыбы:
  §41. Қазақ даласындағы ән-күй өнері
  5-сынып
  

• 2 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  Білімділік: қазақ халқының ұлттық музыкалық мәдениетінің ерекшелігін аша отырып, оқушыларға қазақтың ұлттық ән-күй өнері мен оның дамуы туралы нақты мағлұмат беру.
  Дамытушылық: рухани мәдениетке деген көзқарастарын қалыптастыру, өз беттерінше мәдени құндылықтарды түсіне білу және оларды бағалай білу кабілеттерін дамыту.
  Тәрбиелік: рухани құндылықты құрметтеуге үйрету, халқымыздың ұлттық мәдениетіне деген сүйіспеншілігін ояту, адамгершілікке, парасаттылыққа тәрбиелеу.
  

• 3 слайд

  Сабақтың түрі: аралас
  Сабақтың әдісі: топпен жұмыс.
  Пәнаралық байланыс: география
  Сабақтық көрнекілігі: Жаяу Мұса, Құрманғазы, Ақан сері, Қорқыт суреттері және домбыра, қобыз суреттері.
  

• 4 слайд

  Сабақтың барысы:
  
  
  I. Ұйымдастыру кезеңі.
  Ең алдымен оқушыларды үш топқа бөлемін. Әр топқа бүгінгі тақырыпқа қатысты ат қоямын.
  II. Өткенді қайталау.
  Сабақты үй тапсырмасын сұраудан бастаймын. Алдымен өткен сабақтың тақырыбын оқушылардан сұраймын.
  Тақтаға «Сөз өнері» деп жазып, әр топқа ақылдаса отырып осыған байланысты өз ойларын қағаз бетіне түсіруді тапсырамын. Әр топтан бір оқушы шығып жазғандарын дауыстап сыныпқа оқып береді. Жазғандарына қарай бағалап отырамын.
  Сонымен қатар үйге берілген мақалдарын оқытамын. Қай топтың мақал-мәтелді көбірек жазғандарына көңіл бөліп отырамын.
  Соңында үш топқа сөз өнеріне байланысты мақалдар беріп талдатамын.
  I топқа «Жақсы сөзге жан семірер».
  II топқа «Қаһарлы сөз - қамал бұзар».
  III топқа «Бас кеспек бар, тіл кеспек жоқ».
  Соңында топтардың берген жауаптарына қарай бағалай отырып, өткен сабақты қысқаша қорытындылап өтемін. Сөз өнері - халық қазынасы, ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпақка жалғасып келе жатқан мұра. Сөз өнері - рухани байлық, адамзат игілігі. Халқымызда сөз өнері, шешендік өнер ежелден жақсы дамыған, оны білу арқылы қазақ тілінің, яғни біздің ана тіліміздің бай тіл екеніне көзіміз жетеді.
  

• 5 слайд

  
  1- топ «Хандар». « Сәйкестендіру»
  тесті арқылы
  
  2- топ «Билер». «Жылдар мен
  оқиғалар» хронологиямен жұмыс
  
  3-топ «Батырлар» “Тарихи диктант”
  ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
  

• 6 слайд

  
  
  1- топ "Хандар" Сәйкестендіру тесті.
  

• 7 слайд

  2-топ "Билер" "Жылдар мен оқиғалар"
  хронологиямен жұмыс
  

• 8 слайд

  
  
  Жоңғар шабуылы қазақ халқының тарихында “Ақтабан шұбырынды , алқакөл сұлама ” жылдары деп аталып кетті.1728 жылы Бұланты өзенінің жағасында жоңғар әскерлеріне күйрете соққы берді. 1729 жылы Аңырақай маңында жоңғарлар екінші рет жеңіліске ұшырады.
  Сібір хандығының астанасы Искер қаласы. Сібір атауы “сыпыра“ этникалық тобының атауынан шыққан.Шоқан Уалиханов та Көшім қырғыз (қазақ) сұлтаны болған деген пікірді айтады.
  Көшім 1555 жылы қазақтар мен ноғайлардың жасақтарын басқарып, Сібір жұртын билеп тұрған тайбұға руымен ұзақ ұрыс жүргізеді. Әлемдік саудада жоғары бағаланатын бағалы аң терілірі мен қыран құстар Сібірдің басты қазынасы еді. Бұл аймаққа Бұхар , Хиуа, Қырым, Грузия елдердің сауда керуендері ағылып келіп жатты.Осындай байлыққа қызыққан Ресей Сібірді жаулап алуға ұмтылды.
  Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына ислам дінін тарата бастады.Көшім жасақтарының ең осал жері-дәрімен атылатын қарудың жоқтығы еді. Сібірдің байырғы халқы Ресейдің оңай олжасына айналды.
  3-топ "Батырлар" Тарихи диктант.
  

• 9 слайд

  Сергіту сәті
  “Кім жүйрік?” математикалық ойын
  728х2+0=
  415х4+50=
  560+1200–108=
  (8425/5)–5=
  483+164+996=
  Қазақ хандығы құрылған жыл
  Қарақорымда жоңғарларға қарсы
  үш жүздің бас қосқан жыл
  Салқам Жәңгір хан қайтыс
  болған жыл
  Тәуке ханның таққа
  отырған жылы
  Орбұлақ шайқасы
  болған жыл
  1456
  1710
  1652
  1680
  1643
  

• 10 слайд

  
  
  
  Математикалық есептерді шешіп, тарихи датаны тауып, сол
  жылға қатысты тарихи оқиғаны атау керек.
  1.728х2+0=1456 (Қазақ хандығы құрылған жыл)
  
  2.415х4+50=1710( Қарақорымда жоңғарларға қарсы үш жүздің бас қосқан жыл)
  
  3.560+1200–108=1652( Салқам Жәңгір хан қайтыс болған жыл)
  4.(8425/5)–5= 1680 ( Тәуке ханның таққа отырған жылы)
  
  5.483+164+996=1643( Орбұлақ шайқасы болған жыл)
  
  "Кім жүйрік?"
  
  математикалық ойын.
  

• 11 слайд

  а) Картадан жоңғар шапқыншылығы қамтыған аумағын көрсету.
  
  ә) Жедел жауап сайысы. Әр топ келесі топқа тақырыпқа байланысты 3 сұрақ қояды.
  Үй тапсырмасын қорытындылау
  

• 12 слайд

  Жаңа сабаққа даярлық
  Ой толғау
  
  Материалдық мәдениет
  дегеніміз не?
  
  2. Рухани мәдениет дегеніміз не?
  
  

• 13 слайд

  
  
  
  Материалдық
  мәдениет
  Кез келген халықтың
  материалдық мәдениеті
  сол халықтың
  шаруашылығына
  байланысты болады.
  Рухани
  мәдениет
  Белгілі бір кезеңде өмір
  сүрген халықтың жан
  дүниесінің көрінісі.
  

• 14 слайд

  
  мәдениет
  Материалдық
  Ұлттық тағам
  Түрлі замандағы киім-кешек
  Егіншілік
  Баспана
  (киіз үй,қыстақ)
  Үй жиһаздары
  Мал
  шаруашылығы
  

• 15 слайд

  Рухани
  мәдениет
  Салт-дәстүр
  музыка
  Жыр
  дастандар
  Ауыз әдебиеті
  Мақал-мәтелдер
  Діни-наным
  сенімдері
  ертегілер
  

• 16 слайд

  1. Мәдениетке жалпы сипаттама.
  
  2. Рухани мәдениет туындылары.
  
  3. Материалдық мәдениет қазыналары.
  ІІІ.Жаңа сабақ жоспары:
  

• 17 слайд

  ХҮІ – ХҮІІ ғғ қазақ халқының мәдениеті – қазақ жерінде өмір сүріп, қазақ ұлтын құраған рулар мен тайпалардың материалдық мәдениеті мен рухани мәдениетінің заңды жалғасы. Ол жаңа заманға сай дамып отырды. Қазақ халқының мәдениеті - өзіндік сипаты бар дәстүрлі мәдениет. Қазақ халқының өзіне тән материалдық және рухани мәдениеті де дамып, жетіліп отырды.
  Қазақ халқының қалыптасуына байланысты, қазақ халқына тән материалдық және рухани мәдениеттің сипатты белгілері орнықты. Бұл қалыптасқан мәдениет қазақ халқының өз ата – бабаларының мәдени қазыналарын қамтыған мәдениет болды. Қазақ халқының мифтік аңыздары, аспан әлемі жөніндегі түсініктері, байырғы қазақ күнтізбесі, бай әдеби мұралар, көркем өнердің сан алуан түрлері, шежірелік шығармалар, халық емшілігі және материалдық мәдениет мұралары т.б. ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келе жатқан көне мәдениет куәліктері екені анық. Халық бұқарасы материалдық мәдениет, рухани мәдениет жетістіктерінің жасаушылары болды.
  
  
  Мәдениетке жалпы сипаттама
  

• 18 слайд

  Материалдық мәдениет қазыналары.
  

• 19 слайд

  Қазақ халқының ауыз әдебиеті
  Тойға арналған өлеңдер
  Жар-жар,бет ашар,
  сыңсу
  Дүниеге сәби келгенде
  Адам қайтыс болғанда- жоқтау
  Халық арасында- ертегілер
  “Ертөстік”,
  “Құламер
  ген”,”Ал-
  тын сақа”
  “Аламан мен
  Жоламан”
  “Асан
  Қайғы”,
  “Қарамерген”
  
  
  
  Батырлар жыры-
  
  
  
  
  “Ер тарғын”,
  “Ер
  Сайын”
  
  “Қамбар”, “Алпамыс”
  “Ер Қосай”
  “Төрехан”,
  “Телағыс” “Құбағұл”
  Ғашықтық дастандар
  “Қозы Көрпеш-
  Баян сұлу”
  “Айман-
  Шолпан”,
  “Қыз-Жібек”
  “Күлшеқыз”
  “Мақпалқыз”
  Рухани мәдениет
  

• 20 слайд

  Тіл және жазу
  

• 21 слайд

  ІҮ. Бекіту жұмысы. «Ханталапай» ойыны
  (сұрақтарға жауап).
  
  
  Үш топтан үш оқушы шығып асықты иіреді. Кімнің асығы алшы түссе сұрақ сол топтың мүшелеріне қойылады. Егер ол топ жауап бере алмаса, келесі топ мүшелері жауап береді. Ойын ары қарай жалғаса береді. Дұрыс жауап берген топқа әр жауабы үшін бір асықтан беріліп отырады. Асықты көп жинаған топ жеңіске жетеді.
  
  
  

• 22 слайд

  1. Қазақтарда тұрғын үйдің неше түрі болған?
  2. Рухани мәдениет дегеніміз не? Оған мәдениеттің қай салалары жатады?
  3. Үйдің үлкен кішілерінің аттарын атамай, оларға басқаша ат қою қалай аталады?
  4. Жазба әдебиет мұрасынан қандай еңбектерді атай аласыңдар?
  5. Материалдық мәдениет дегеніміз не?
  6. Қазақтар арасында ислам дінін кімдер таратты?
  7. Материалдық мәдениет дегеніміз не?
  8. Киіз үйдің жабдықтарын атаңдар.
  9. Қазақтың ұлттық тағамдарын атаңдар.
  
  Сұрақтары:
  

• 23 слайд

  «Дискуссиялық өрнек»
  1. «Хандар» тобына:
  

• 24 слайд

  2. «Билер» тобына:
  
  
  

• 25 слайд

  3.«Батырлар» тобына
   
  

• 26 слайд

  Ү.Қорытынды
  
  Қазіргі таңда оқушылардың бойына ата-баба дәстүрі мен ел-халқының тарихын қастерлеуге, ал ең бастысы, отансүйгіштікті нығайту үшін ұлтының рухани-мәдени құндылықтарын сіңіру қажет.
  «Салынған жол, тұрғызылған ғимарат, тіпті ең озық ғылыми жаңалық саналатын жаңа технологияның өзі жыл сайын тозады, ескіреді. Ал бабаларымыз айтқандай, ешқашан азбайтын, тозбайтын, керісінше уақыт өткен сайын сан қырынан жарқырап, ұрпақ санасына шұғыла шашатын мәңгі өлмейтін құдіретті күштің аты – ғылым мен мәдениет. Ендеше сол ата – бабаларымыздың тарихи - мәдени мұрасын бірлесіп түлетейік» -деді еліміздің Президенті Н. Назарбаев өз сөзінде.
  Бүгінде мұндай тоқтамға, яғни өз тамыры мен өткеніне, ана тіліне, ата дініне, діліне әлемнің біраз мемлекеті бет бұра бастады. Оның жолын әркім өзінше танып, өзінше бағамдауда. Солардың қатарында әлемдік қауымдастықтың назарына ілігіп, бірқатар беделді халықаралық ұйымдарға мүше болып үлгерген Қазақстан орта мерзімді мемлекеттік 2004-2006, 2007-2009 жылдарға арналған «Мәдени мұра» бағдарламасын қабылдаған тұңғыш ел.
  Әрбір мемлекеттің өркениеттілігін оның мәдени мұраға деген көзқарасына қарай танып-бағамдауға болады. Өз еліңнің мәдени мұрасына ұқыпты қарау мен басқа мәдениеттің құнды элементтерін қабылдау – адамзат өркениеті дамуының сара жолы.
  
  
  

• 27 слайд

  ҮІ.Үйге тапсырма:
  
  §45,46 – ны оқып келу.
  «Мен өз мәдениетімді мақтан тұтамын» тақырыбында шағын әңгіме жазып келу.
  

• 28 слайд

  Назарларыңызға
  рахмет!