"Тарих тағылымы мол- тарихи мұра " сыныптан тыс шара

Тақырыбы: "Тарих - тағылымы мол тарихи мұра"

            Мақсаты: Қазақстан Республикасы Тәуелсіздік күніне орай оқушыларды отан сүйгіштікке, өз елінің тарихын құрметтеуге тәрбиелей отырып, білімді оқушыларды анықтау, білімділікке, тапқырлыққа, ізденімпаздыққа баулу.

Барысы

            -  Армысыздар, құрметті ұстаздар және бүгінгі сайыс қоңақтары! Тарих апталығы шеңберінде өткізілгелі отырған "Тарих - тағылымы мол тарихи мұра" атты сайысымызды тамашалауға ҚОШ КЕЛДІҢІЗДЕР.

            "Дарынды ұрпақ - еркін елдің ертеңі", -  дегендей сол дарынды да, алғыр ұл-қыздарымызыды ортаға шақырайық. Біздің бүгінгі ойынымызға үш топ қатынасады. Ең алдымен сол қатысатын топтарды ортаға шақырсақ...

1. 6-сынып оқушыларынан құралған топ  "Жас археологтар"

2. 7-сынып оқушыларынан құралған топ  "Жас этнографтар"

3. 8-сынып оқушыларынан құралған топ  "Жас философтар".

            Міне топтар ортада,  енді осы топтардың топ басшысын, ұрандарымен, топ мүшелерімен танысып біліссек.

            Барлық топтармен таныс болдық ендігі кезек ойын шартарында. Ойынның негізгі мақсаты Қазына,  көп, қазынаны мына менің қолымдағы карта көмегімен іздеп табуымыз керек. Яғни бұл дегеніміз... ? Сіз бен біз ... қазына іздейміз. Ол үшін бізге керек не? ... Дұрыс. КАРТА.

            Жақында мен құпия қазына, яғни көп қазына жасырынған қартаны қолға түсірдім. Енді біз сол қазынаны іздеуіміз керек. Өздерін білесіндер сондай  көөөөп қазынаны оңай жерге жасырылмайды. Ол үшін маған сіздердің көмектерін өте қажет. Ал, қазынаны табу... бізге оңайға соқпасы анық. Сондықтан алда бізді қандай қиын кедергілер кездесе де, баріне төтеп беруге дайын болуымыз керек. Дайынбыз ба? ...

            Олай болса. Сәтілік сіздерге.

             Біз бастаймыз!

            Ал мен сіздерге жол нұсқаушы болам. Сондықтан ойын шартымен түсіндірейін. Ойын шарты. Қолымыздар карта бар. Сол карта бойынша жүруіміз керек. Карта бойынша қай бағытқа жүруіміз керек екен?  Оңтүстік, солтүстік...?

            Картада көрсетілген жерлерде сіздердің алдарыңыздан кедергілер кездесіп отырады сол кедергілерді,  қандай кедіргі екенің, және сол кедіргілердің сұрақтарын мен сіздерге қойып отырым, сіздер сол сұрақтарға әр топ бөлек жауап берулеріңіз керек. Жауап бере алмаған жағдайда басқа топтан тек бір ғана топтан көмек сұрайсыңыз. Жауап дұрыс болса сізге ұпай қосылады ал, егер қате болса қосылмайды.

            Түсінікті ме? Біз жолға шықтық. Алдарыңыздан алғашқы кедергі:

            -  "Ну орман"  деп аталады.

            Джунглидің нулы орманы. Джунглидің нулы орманынан, жыртқыш аңдардан аман шығу үшін сіздерге сұрақтар қойамын бұған топен ақылдасып жауап бересіздер. ЕСКЕРТУ! Егер сұрақ қойылып болғанан кейін топтағы бір адам жауабын айтып қойса, ол жауап қате болса да қабылданып, сіздерге ұпай берілмейді. Сондықтан ұмытпадар бұл топпен сайыс, барлығын топпен ақылдасып, жауап беріңіздер.

Бірінші  "Жас археологтар" сұрақ:

1. Сақтардың әйел патшайымы? Томирис

2. Үйсін тайпасының астанасы? Қызыл Аңғар

3. Ғұндар екінші рет Қазақстан жеріне "Ұлы қоныс аударуы"қашан болды? б.з..б. 93 м.ж

"Жас этнографтар" сұрақ:

1. Түркеш қағанатының негізін қалаушы? Үшлік қаған

2.Ең алғаш ислам дінің қабылдаған мемлекет? Қарахан мемлекеті

3. Ұлы Жібек жолымен сауда жібек өндіруден Қытаймен бәсекеге түскен мемлекет?

"Жас философтар" сұрақ:      

1. 1731 жылы Кіші жүздің Ресейдін құрамына қабылдау жөнінде Ресей империясынан келген елші? Тевкелев

2. Е.Пугачев бастаған көтерліс болды? 1773-1775 жж

3. Абылай хан өмір сүрген жылдары?

            Жақсы. Жарайсындар! Бұл кедергіден де ойдағыдай өтік деп ойлаймын.

Енді алдарыңыздағы ақ бетке

1- Қайық саласыңыз

2 - Қайықты бояйсыңыз                  

3 - Ескестін суретін салып қайыққа жапсырасыңыз.

            Тездетпесеңдер жел түрып, толқын ойнайын деп тұр ау дейім. Қараңғылық түсіп барат, егер үлгермей орманда қалып қойсандар орманда жыртқыш аңдар көп, сондықтан толқынды тоқтатып, топпен жасаған қайықтарынмен өту үшін тағы да сұрақтарға жауап беруге тура келіп түр.

            Өзеннің толқының басу үшін бұл кезең  "Асау толқындар", - деп аталады. Әр топқа 2 сұрақтан беріледі.

"Жас археологтар" сұрақ:

1. "Мен дегеніме жеттім, елімді аман алып қалдым. Енді қолыңнан келгенді істей бер!"деген үзінді кімнің сөзі?

2. "Жер - елдің байлығы. Өз байлығымды берсем де, ел байлығын бермеймін!" -деген кімнің сөзі?

"Жас этнографтар" сұрақ:

1. "... Ашуланған қаған менің есігімде темір балқытушы болып жүрген құлдың менің қызымды сұрауға қалай дәті барды екен деп кімді кемсітті?

2. "Бұл тайпа бұрын Тунис тауында тұрды және тоғыз-оғызға құл болды. Мұнан кейін олар өздерінің билеушілеріне қарсы көтерілді, түркештердің елін жаулап алды, ал ол жерден мұсылман елдеріне жылжыды деп Әл-Марвази қай тайпа туралы жазды? ".

"Жас философтар" сұрақ:

1. 1723-1727 жылдары тарихта "Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама" қазақтар басынан кешкен сол орасан ауыр қайғы-қасіреттің символы "Елім-ай" атты зарлы жыр болды. Оның мәтіні мен әуенін ақын әрі жауынгер жырау жазды делінген? Сол жырауды есімін атаңыз?

2. Д.Ч. Бульжер қазақтың батыры жайлі былай деп жазды " Ол батыр - жігерлі, терең ойлы, қайратты, батыл, тапқыр, айлалы ерекше тұлға. Ол халықтың сүйіспеншілігіне бөленген, халық оған табынған деде де болады", - деп бұл сөздерде кім батыр жайлі айтылған?

            Жақсы. Жарайсындар! Бұл кедергіден де ойдағыдай өткіздік.

Біз тауға келдік. Тауда үңгір бар,  сонда барып тыңығайық.

Өз өнері. (оқушылар өз онерлерін көрсетіп, сергіту сәтін ұйымдастыру)

            Алға қарай жылжып отырып келесі кедергі бізде  "Батпақты саз" деп аталады. Яғни тапсырмадан өте алмасандар балотаға батып кетесін деген сөз.

Тапсырма .Сәйкестендір "Жас археологтар" сұрақ:

1.Аттила	1.Дарий
2. Сақтардың астанасы	2. Шірік Рабат
3.Парсы патшасы	3. Епті адам
4.Үйсін билеушісінің титулы	4. гуньмо
5. Хомо хабилис	5.Қызыл Аңғар
6.Синантроп	6. Қытай адамы
7.Үсіндердің астанасы	7.Ғұн патшасы

Ж-бы: 1-7;      2--2;     3-1;      4-4;      5-3;      6-6;     7-5;

"Жас этнографтар" сұрақ:

1.Батыс Түрік қағандығы	1.ІХ Ғ. соңы-ХІ ғ. басы
2. Қарақытай	2. 942-1212 жж
3.Қарахан	3. 704-756 жж
4.Қыпшақ	4.603-704 жж
5.Түркеш	5.ХІ ғ-ХІІІ ғ.
6.Қарлұқ	6.756-946 жж
7. Оғыз	7.1125-1212 жж

Ж.бы: 1-4;      2-7;      3-2;      4-5;      5-3;      6-6;      7-1;

"Жас философтар" сұрақ:

1.Сырым Датұлы көтерлісі	1.1718 ж
2. Қарақұм басындағы құрылтай	2. 1 748 ж
3.Нұралының кіші жүздің ханы болуы	3. 1731 ж ақпан
4. Жоңғар хандығының басыны Цеван Рабтанның келуі	4. 1783-1797 жж
5.Семей бекінісінің салынуы	5. 1710 ж
6.Кіші жүз қазақтарының Ресейдің қол астына өтуге грамматаға қол қоюы	6.1697ж
7. "Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама"	7.1723-1727 жж

Ж-бы: 1-4;      2-5;      3-2;      4-6;      5-1;      6-3;      7-7;

            Алға қарай жылжып отырып келесі кедергі бізде  "Шөл дала" деп аталады. Шөл даладан сіздерді өз капитан камдирлерін алып шығу керек. шарт бойынша топ басшығы 1 минут ішінде 10 сұрақ қойылады. Ал олай болса кеттік. Сәттілі топ басшылар.

"Жас археологтар" 

1. Адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі? Тас дәуірі

2. "Саналы адам" сүйегі алғаш рет табылған үңгір? Кро-Маньон

3.  Жаңа тас ғасыры қамтитын кезең? б.з.б. 5-3 мың жылдықтар

4. Ежелгі адамдардың өз білімдерін суретті хат арқылы хабарлауы? Пиктография

5. Сақтар туралы дерек қалдырған грек авторы? Герадот

6. Бізге жазба деректерден белгілі сақ патшасы? Томирис

7. Үйсіндер туралы "ат жақты, аққұбаша, сары шашты" деп жазған? Қытай жазбалары

8. Ежелгі егіншілердің жер жырту құралы?  Тесе

9. Ең ежелгі "епті адамның"  мөлшермен өмір сүрген мерзімі. 1 млн. 750 мың жыл бұрын

10. Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі? Тобыр

"Жас этнографтар" сұрақ:

1. Қытай шежіресі бойынша "түрік" сөзі шыққан: Теле сөзінен

2. Кытай билеуiшiлерi Түрiк қаганатына жiбек матамен салық толеп отырды: Мұқан қағанға

3. Турiк қағанатының екiге болiнген уаКыты: 603 ж

4. Қарахан мемлекетінің негізің қалаушы? Садұқ боғра хан

5. Атабектер деген кімдер? Мұрагерді тәрбиелеуші

6. Түрік қағандығының негізін қалаушы? Бумын

7. Шегу қағанның мемлекет билеген жылы? 610-610 жж

8. Жібек жолында "ҰЛЫ" аталуы? Батыс пен Шығысты байланыстыруына

9. Ұйғыр қағанатын қарлұқтар қырғыздармен біріге отырып қиратты? 840 жылы

10. Қарлұқ тайпасына неше тайпа кіреді? 9 тайпа

 "Жас философтар" сұрақ:

1.      Жоңғар шапқыншылығынан зардап шеккен аймақ: Жетісу

2.      1726 жылы қазақ жасақтарының жоңғарларды талқандауының басы болған оқиға: «Қалмақ қырылған»

3.      Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша: Анна Иоанновна

4.      Әбілқайырды 1748 жылы өлтірген:Барақ сұлтан

5.      1741-1743 ж. Абылай сұлтан тұтқында болды: Жоңғарияның

6.      С.Датұлы старшын болған ру:Байбақты

7.      Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісі болған жылдар: 1773-1775 жж.

8.      Кіші жүз ханы Әбілқайырдың жұмсауымен қазақтардың Ресейге қосылуы туралы келісім жүргізген елшілер: Құндағұлұлы, Қоштайұлы

9.      Қазақстанның Ресейге қосылуының басталған жылы: 1731жылы

10.  1731 жылы Әбілқайырды қолдап, Ресейдің қол астына кіруге ант берген Кіші жүз старшындарының саны: 29 старшын

Әділ қазылар барлық  ұпай сандарын шығарғанша, біз тренинг ойнасақ.