Урок на тему Кіші жүздің Ресейге қосылуы

8-сынып. Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы: § 6. Кіші жүздің Ресейге қосылуы

Сабақтың мақсаты:

·         Оқушыларды Кішіжүздің Ресейге қосылуының негізгі себептерімен  таныстыра отырып, оған жоңғар шапқыншылығының әсерінжәнеӘбілқайырдыңРесейге қосылу саясатында  қандай  мақсаткөздегенінтүсіндір.

·         Салыстырмалы талдау жасау арқылы оқушылардың шығармашылық ынтасын               дамыту, тақырыпты ашу үшін күрделі емес қарапайым жоспарлар құру, өз көзқарасын дәлелдеуге үйрету.

·         Мақсатқа жету жолында табандылыққа, шыдамдылыққа, ерік-жігердің күшті болуына тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: интерактивті

Көрнекілік: карта, сызба        

Негізгі түсініктер: Сыртқы саяси жағдайдың шиеленісуі,Ресейдің «азиялық саясаты», қазақтарды башқұрттарға айдап салу саясаты, елшілік, бодандық, империя, саяси және экономикалық тәуелділік, әскери қорғаныстық бекіністер.

Сабақтың барысы: 

1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Оқу құралын тексеріп түгелдеу
3. «Хабар» /ел жаңалықтарынан.../
4. Оқушы зейінін сабаққааудару

Үй тапсырмасын сұрау:

1. Кестенің толтырылуын тексеру.
2. Оқушылардың өздері жинаған мәліметтерін оқуға мүмкіндік беру, оны сынып болып талқылау, бағалау.

Жаңатақырыптыоқытудың  жоспары:

1. XVIII ғасырдың І-ширегіндегі  Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайы, жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беру үшін Әбілқайырханның ұстанған бағыты.
2. Ресей мемлекетінің XVIII ғасырдың 20-жылдарының аяқ кезіндегі Қазақстанға қатысты ұстанымы.
3. XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағы  Кіші және Ұлы жүздің жағдайы.
4. Үй тапсырмасын тексергеннен кейін, карта арқылы өткен материалды қаншалықты игергенін көріп,  Қазақ хандығының ішкі және сыртқы  саяси жағдайының күрделене түскені жөнінде әңгімелеймін. Ол үшін қалыптасқан жағдайдың  төмендегідей сызбасын ұсынамын.

Ішкі жағдай

1. Аңырақай шайқасынан кейінгі хан тағы үшін күрес салдарынан қазақ билеушілері арасында келіспеушіліктер пайда болды.
2. Феодалдық бытыраңқылық күшейді.

Сыртқы жағдай

1.    Жоңғарлар тарапынан  қауіп сақталып қалды.

2.   Қазақтардың Бұхара және Хиуа хандықтарымен арадағы жағдай күрделі  күйінде қалды.

3.   Еділ қалмақтарымен және башқұрттармен қарым-қатынас күрт шиеленісіп кетті.

      Мұндай жағдайда Қазақ хандығы алдында басты мәселе сыртқы жаудан қорғану және елдің тұтастығын сақтап қалу болды. Бұл жерде  Әбілқайырдың жеке басына тоқталу керек. Оқушылар ханның жеке басы жөнінде өз білетіндерін айтқаннан кейін, оқулықтағы қосымша деректерді пайдалана отырып, төмендегі кестені толтыру керек: «Әбілқайырханның жеке басының жағымды қасиеттері мен кемшіліктері» (ерекшеліктерін айқындау, салыстырмалы түрде талдау жасау).

Жеке басының жағымды қасиеттері

Жеке басының кемшіліктері

   Әбілқайырды Ресейден көмек сұрауға мәжбүр еткен жағдайлар:

1.

2.

3.

4.

  «XVIII ғасырдың 20-жылдарының аяқ кезіндегі Ресейдің Қазақстанға байланысты ұстанымы». Бұлтақырыпшаныоқытуүшін  мынадайөзіндікжұмыстаржүргізугеболады:

А) XVIII ғ. 30- жылдарынадейінгіқазақтардыңпатшаүкіметіменқарым-қатынасы.

Ә) ӘбілқайырдыңРесейимператрицасы Анна Иоановнағажібергенелшілігі. 1730 ж.

Б) сыртқыістерколлегиясыныңтілмашыА.ТевкелевбастағанорыселшілігініңҚазақстанғакелуі.

В) Ресейдіңотаршылдықсаясаты. Қазақстандыалуғажасалғанқадамдар:

1734 ж-

1735 ж-

1735-37 ж-

1740 ж-

1738 ж-

   ОқушылардыңөзіндікжұмыстарыныңнәтижелеріментанысқаннанкейінРесейдіңҚазақхандығынақатыстысаясатынқорытындылаймыз. БұлжердебелгілітарихшыМ.П.Вяткинніңмынасөзіоқылады:

«... Ішкіфеодалдықкүрес  үдептұрғанкездежүргізілгенбұлсаясат  мемлекеттіыдыратуға, қазақжүздерін, еңалдыменКішіжүздіәлсіретугебағытталғананархиялықсаясатболды. Тек қазаққоғамыныңбытыраңқылығығанапатшаүкіметінеқазақжүздерінеқарсыкеңкөлемдешабуылжасауғамүмкіндікберетінеді».

   Бұғанқосаоқушылардыңназарынмынамәселегеаударуқажет: орыстардыңқазақжерінетереңірекенуінетөмендегіжағдайларқолайлыәсеретті.

1. Қазақжерінбіртіндепотарлау.
2. Қазақбилеушілерініңөзаратартыстарынтиімдіпайдалану  патшашенеуніктерініңіс-әрекетінжеңілдетті., патшаүкіметіешқандайқарсылықсызЖайықөзенібойындабірнешеәскерибекіністертұрғызды.
3. Қазақстанныңбатысындағыжәнесолтүстігіндегіәскерибекіністерді Орта Азия мемлекеттерініңаумағынаенуіүшінәскеритірекбазалары  ретіндепайдалану.

XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағыКішіжәне Орта жүздегіқалыптасқанжағдайдытолықтүсінуүшіноқулықтағытақырыпбойыншакартаменпрактикалықжұмысжүргізу.

Сабақтыңпрактикалықбөлігі:

·         XVIII ғ. 30-40 жылдарындаРесейнеліктенҚазақстанныңсолтүстік-шығысындаәскерибекіністерінқұрабастады?

·         Оларқашанжәнеқайдасалынды? Картаданкөрсетіңдер.

·         ҚазақтардыңРесейменжәне орта Азия мемлекеттеріменсаудажасағаннегізгіқалаларынатаңдар.

·         Орыс-қазақсаудабайланысыжөнінде не айтасыңдар?

Үйгетапсырма: 

1. Тақырыптыоқыңдаржәне параграф соңындағысұрақтарғажауапберіңдер.