Урок по якутскому языку "Слова обозначающие действие предмета"

Саха тылын уруогун тутулун технологическай  картата

Уопсай чааһа
Күнэ –ыйа:
Учуутал: Тимофеева Ньургустана Ивановна
Предмет   - саха тыла	автордар  И.И.Каратаев, Х.Г.Микушина	кылаас – 2 «А»
Уруок темата:	Предмет тугу гынарын көрдөрөр тыл бириэмэнэн уларыйыытыта.
Уруокка туттуллар матырыйаал
Уруок сыала:	1.Үөрэтэр сыала: Предмет тугу гынарын көрдөрөр тыл бириэмэнэн уларыйыытын туhунан бастакы өйдөбүлү биэрии. 2.Сайыннарар сыала: Предмет тугу гынарын көрдөрөр тыллары бириэмэнэн наардааhын, бириэмэ өйдөбүлүн биэрии.  Ситимнээх саҥаны сайыннарыы. 3. Иитэр сыала: Эппиэттиир оҕо саҥатын өйдөөн истэ үөрэнии. Саха тылыгар тапталы иитии. Сылгыны иитэринэн киэҥ туттуу.
Үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ:
Тустаах үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ:	Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ:		Ытык өйдөбүллэри иңэрии түмүгэ:
-этии ис хоһоонун, тылын-өһүн сыаналанар, алҕастарын булар, чочуйар, тупсарар; - диалог (кэпсэтии, санаа үллэстии, ыйы­талаһыы, о.д.а.) арааһын сатаан туһанар. -саҥа чааһын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быһаарар, наардыыр.  -тиэкиһи үчүгэйдик өйдүүр, ырытар, туһанар; - сааһыгар сөп түбэһэр айымньы тылын суолтатын өйдүүр , быһаарар;	- сылгы туһунан билиитин- көрүүтүн  хаҥатар, -үлэ араас көрүңэр сыал- сорук туруорунар, былаанныыр, түмүгүн саба5алыыр, үлэтин хонтуруолланар, сыаналана үөрэнэр;  -Тылы «сэрэйэр» дьоҕуру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы -учебнигынан, эбии матырыйаалынан , тылдьытынан үлэлиир; -үлэ кэмигэр бодоруһуу сиэрин тутуһан, бииргэ үлэлиир кыахтанар;		- киһи сайдыылаах уонна ситиһиилээх буоларыгар төрөөбүт тылын суолтатын өйдүүр; - саха норуотун дьөһөгөйө – сылгы буоларын билэр, ытыктыыр санаата күүһүрэр; - Тылын сайыннарар баҕаны үөскэтии; - Төрөөбүт тылын барҕа баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл күүһүн, кыаҕын толору туһанарга, тылын-өһүн бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиһилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуһар. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри үөрэтиэхтээҕин арааран өйдүүр.
Уруокка туттуллар техническэй тэриллэр	компьютер, проектор, экран,
Учебник аппарата, программа ирдэбилэ	автордар  И.И.Каратаев, Х.Г.Микушина Саха тыла 2 кылаас

Уруок тутула

Уруок түһүмэхтэрэ	Үөрэх предметин үөрэтии түмүктэрэ:	Учуутал оңорор дьайыылара	Үөрэнээччи оңорор дьайыылара
1 түһүмэх.  Уруогу тэрийии, сыалы –соругу билиһиннэрии.	Бэйэни салайыныы, уруокка тэринии 1. Оҕолор уруокка бэлэмнэрэ 2.Оҕо болҕомтотун тардыы 3.Уруок сыалын толорорго туһаайыы	1.Оҕолор уруокка бэлэмнэрин бэрэбиэркэлээһин 2.Оҕолор бол5омтолорун тардыыга сөптөөх дьайыылары оңоруу: - Үтүө күнүнэн күндү оҕолор. Бары бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөсүһэн үлэлиэххэйин диэн ыҥырабын. 3. Уруок сыалын  арыйыыга туһаайыы: - Бу уруоктан эһиги элбэҕи билэн барыах тустааххыт.	-Бэйэ уруокка бэлэмин хонтуруолланыы -Учууталы болҕойон истии; - Үөрбүт – көппүт көрүңнээхтэр; -Бэйэ- бэйэлэригэр мичээрдииллэр;
II түһүмэх. Проблема туруоруу.	- уруок тиэмэтин арыйарга интэриэһэ көбөр билиэн – көрүөн баҕарар; - таайар, сабаҕалыыр, тэңниир, ырытар дьоҕура сайдар; - саха тылыгар ылбыт билиитин туһанар; - кэпсэтиигэ кыттыһар, санаатын этэр;	-Предмет тугу гынарын көрөдөрөр тыл туһунан тугу билэҕит? 1) Предмет тугу гынара хайааһыны көрдөрөр. 2) Тугу гынар?, хайыыр? диэн ыйытыыларга эппиэттиир. 3) Ахсаанынан уларыйар. 4) Этии кэннигэр турар. - Маладьыастар, онтон көрүҥ эрэ бу  предмет тугу гынарын көрөдөрөр тыл туһунан барытын билэр эбиппит дуо? (Суох) - Оччоҕо бүгүн биһиги тугу гынар эбиппитий? Тугу билбиккитин уруок бүтүүтүгэр этиэххит.	- Бүгүн биһиги  предмет тугу гынарын көрөдөрөр тыл туһунан өссө саҥаны билиэхтээх эбиппит.
III түһүмэх. Тиэмэҕэ киирии	- билэр – көрөр дьайыыны оңорор: суруйааччы оло5ун туһунан истэр, билиитин чопчулуур, хаңатар; - инники ылбыт билиитин туһана үөрэнэр; - кэпсэтиигэ кыттыһар;	-Бу туохха майгынныырый? (халандаарга) -Дьөһөгөй диэн тугуй? Дьөһөгөй диэн сылгы.  Биһиги өбүгэлэрбит дьөһөгөйү сыспай сиэллээҕи былыр былыргыттан иитэн кэлбиттэрэ. Саха киhитэ сиргэ туспут силигэ, окко түспүт оҥоhуута сылгылыын үөрэ-дьүөрэ, кыттыгас дьылҕалаах. Сылгы тыhыынчанан сылларга киhини кытта алтыhан, киhи тыынын таhыгар сылдьан, иччитийии сыhыаныгар иитиллэн, майгы-сигили өттунэн саамай чугас, эрэллээх доҕорго тэҥнээх буолбут.  Саха омугун кытта биир буоларын бэлиэтигэр государственнай гербэҕэ былаахтаах ат баар. Мин эһиэхэ кыра кэһииилээх кэллим көрүөххэйиҥ эрэ. Киинэ көрдөрөбүн.	Дьөһөгөй туһунан истэр. Бэйэтин билиитин байытарыгар дьулуhар.
IV түһүмэх. Уруок  тиэмэтин арыйыы.	- учуутал сорудаҕын толорорго тэринэр; -этии саҕаланыыта туох туһунан суруллубутун өйдүүргэ бэйэтин салайынар; -этиилэри быһаарарга санаатын үллэстэр; - инники ылбыт билиитин билиңңи ылбыт билиитигэр тэңниир;	-Мин эһиэхэ этии аҕаллым, туох туһунан буолуой? Бу этиини ситэри суруйбатахпын ону эһиги ситэрэнбиэриэхтээхит. Тэтэрээппитин арыйдыбыт. -Тэтэрээппитин сөпкө сытыарабыт, сиспитин көннөрөбүт. Этиини тэтэрээппитигэр ситэрэн суруйабыт. Аҕам сылгыны…   - Ким дуоскаҕа тахсан суруйуой? - Өссө ким атыннык суруйда? (тахсан суруйан иһэллэр) Аҕам сылгыны иитэр. Аҕам сылгыны ииппитэ. Аҕам сылгыны иитиэҕэ.     - Бу этиилэр тэҥнэр дуо?	Оҕолор ситэри суруллубатах этиини ситэрэллэр. Оҥорбут этиилэрин өйдүүргэ  кыһаллаллар. Тэҥнээн көрөллөр
		Ситуация №1. - Биир да оҕо атыннык суруйбатах буоллаҕына. - Атын 2-с кылааска үөрэнэр уол арыый атыннык суруйбут. - Хайдах суруйбута буолуой? Өссө толкуйдаан баран ситэрэн көрүҥ эрэ. Ситуация №2. Предмет тугу гынарын көрдөрөр тыллары үһүөннэрин булбут буоллахтарына. Үс этиини дуоскаҕа суруйаллар. Аҕам сылгыны иитэр. Аҕам сылгыны ииппитэ. Аҕам сылгыны иитиэҕэ.  - Бу этиилэри тэҥнэр дуо?  (Оҕолор хаһан буолбутун этэн истэхтэрин аайытын таблицаҕа суруйан иһэбит) Ситуация №3.  Өскөтүн  ааспыт уонна билиҥҥи бириэмэҕэ турар предмет тугу гынарын көрдөрөр тыллары эттэхтэринэ. - Предмет тугу гынарын көрдөрөр тылы өссө хайдах атыннык этиэххэ сөбүй? Эмиэ таблицаҕа суруйан иһэбит, 3-с көстүбэт. - Ол аата предмет тугу көрдөрөр тыллар хайдах уларыйаллар эбитий? (Билигин буола турар, урут буолбут уонна хойут буолар  бириэмэнэн уларыйар эбит). - Үчүгэйдик үлэлээтигит, билигин кыратык сынньаныаххайыҥ.
III. Сынньалаҥ кэм.		Музыка холбоон үҥкүүлэтэбин.
IV.Саҥа теманы чиҥэтии.	- бэйэ- бэйэлэрин истиһэр убаастаһар үөрүйэхтэрэ сайдар; - сыаналыы, санааларын этэ үөрэнэллэр; - бэйэ- бэйэлэрин истиһэр убаастаһар үөрүйэхтэрэ сайдар; - сыаналыы, санааларын этэ үөрэнэллэр;	Барыа, ыллыыр, көрбүтэ, истиэ, суунар, аахпыта, суруйбута, оонньуо, кутар, кэпсиэ, куппута, тикпитэ, уһаммыта, суоттуур. Билиҥни бириэмэ Ааспыт бириэмэ Кэлэр бириэмэ ыллыыр көрбүтэ барыа - Бу тыллары бириэмэнэн наардаан. (Интерактивнай  дуоска көмөтүнэн  бу үлэни таблицаҕа сааһылаан биэрэбит). Пааранан үлэ. - Билигин мин эһиэхэ тыл биэриэм, ону боруобалаан көрүөххэйиҥ эрэ бириэмэнэн арааран. Бэрэбиэркэлэнэбит.	Бииргэ үөрэнэр-алтыhар о5олоругар убаастабыллаахтык сыhыаннаhыыта. Пааранан үлэлэhэр, санааны толору этэр. -Кэпсэтэр кэмңэ бэйэ көрбүтүн, истибитин сиhилии сэhэргиир. Биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таЬаарыылаахтык, ке­дьуустээхтик улэлиир уеруйэхтэнэр
V. Уруок түмүгэ.	-Саха тыла баайын, дьиктитин, кэрэтин туһунан санааларын аһаҕастык этэллэр; - Уруок  бүтүүтэ бэйэлэрин сыаналана үөрэнэллэр: уруокка тугу билбиттэрин, сатаабыттарын эбэтэр туох табыллыбата5ын хонтуруолланаллар.	- Уруок саҕаланыытыгар биһиги тугу билиэхпит диэбиппитий? (туох эрэ саҥаны) - Тугу биллибитий? (Предмет тугу гынарын көрдөрөр тыл бириэмэнэн уларыцар эбит) - Дьэ, көрдүбүт. Билбиппитин арыйыбын. Бу тема туһунан барытын биллибит дуо? Аныгыскы уруокка эмиэ бу тема туһунан атыны билиэххит. - Бүгүн бары наһаа үчүгэйдик үлэлээтигит. -Төрөөбүт төрүт тылгытын өссө дириҥэтэн үөрэтин, саха тыла дьиктилэрэ өссө элбэх, ону уруок аайы кини кистэлэҥин арыйан билэн иһин, таптаан, харыстаан.	Уруок түмүгэр бэйэтин санаатын  бэлэм этиини ситэрэн этэр. Уруокка  туох саңаны билбитин иhитиннэрэр, санаа  атастаhар.

Краткое описание документа:

Тема: Слова обозначающие действие предмета.

Цели: -учить различать слова, обозначающие действия предметов;

-учить правильно ставить вопросы к словам -действиям;

-развивать слуховое внимание и память

-развитие мелкой моторики рук

-обогащение и расширение словарного запаса

Авторы И.И.Каратаев, Х.Г.Микушина Родной язык 2 кылаас