"Жалаң және жайылма сөйлем" 4 сынып

Қазақ тілі 4 класс.  Атамұра.  2011 -2012

№ 1. Тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлем

Мақсаты:  3-кластағы алған білімін қайталап, еске түсіре отырып, жаттығулар орындау; сөздік қорын, ауызша сөйлеу тілін дамыту;  дәптермен, тақтамен жұмыс жасауда ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі:       қайталау сабақ Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, көрнекілік, жаттығу жұмыстары

Сабақтың көрнекіліктері:   тірек сызбалар, мазмұнды суреттер

Сабақтың барысы:     І. Ұйымдастыру кезеңі: сабаққа даярлық.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ  Мақсат қою кезеңі: сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІІ  Жаңа материалмен жұмыс:  а) өткенді еске түсіру   жай сөйлем дегеніміз не? Айтылу мақсатына қарай түрлерін ата. ә) оқулықпен жұмыс    1-жаттығу (Мәтінді тиісті дауыс ырғағымен оқы.Мәтіннен хабарлы,лепті, сұраулы сөйлемдерді тап. Ауызша орындау.)б) дәптермен жұмыс    Күн ретін жазу.  Көркем  жазу А а А а  Алма.

2-жаттығу Сызбаға қарап,қандай қорытынды шығаруға болады?

Жай сөйлем. Жалаң сөйлем тек бастауыш пен баяндауыштан тұрады.Жайылма сөйлем бастауыш,тұрлаусыз,баяндауыштан тұрады.

1-жаттығудағы қарамен жазылған сөйлемдерді сызба бойынша талдау.(Қарамен жазылған сөйлемдер Жайылма сөйлемдер  себебі олар тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерден тұрады.)4-жаттығу Өлеңді мәнерлеп оқы.Қарамен жазылған жайылма сөйлемдерді жалаң сөйлемдерге айналдырып жаз. (Жұлдыздар тізілді,ай үңілді)

5-жаттығу Сергіту жаттығуы(терең ойлау тапсырмасы сызбадағы жай сөйлем түрлерін салыстырып, олдардың ұқсастығын  мен айырмашылығын дәлелде.)

6-жаттығуды өзіндік жұмыс ретінде орындату Жай сөйлемдерді түрлеріне қарай сәйкестендір. Жалаң сөйлем: Жаңбыр сіркіреді.Қаз қаңқылдады.Жайылма сөйлем Жолдасты жол айырады.Екі дос мектептен қайтты.т.б

IV.Қорытындылау а) Балалар, бүгін біз не үйрендік?  І қатардың балалары жалаң сөйлемдер айтады(МысалыБауыржан келді.) ІІ қатардың балалары жайылма сөйлемге айналдырады(Бауыржан сабақтан келді).ІІІ қатардың балалары жалаң сөйлем мен жайылма сөйлемнің ұқсастығы мен айырмашылығын дәлелдейді Сөйлем түрлерін ата.

V.Үйге тапсырма: 3- жаттығу 4-бет. VІ. Оқушыларды бағалау

№ 2     Тақырыбы:  Сөйлем мүшелері және олардың байланысы

Мақсаты: сөйлем мүшелері  туралы білімін тиянақтау; сөздік қорын, ақыл-ойын, ауызша сөйлеу тілін дамыту;  дәптермен, тақтамен жұмыс жасауда ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі:       аралас сабақ. Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, көрнекілік, жаттығу жұмыстары.Сабақтың көрнекіліктері:   мазмұнды суреттер, тірек сызбалар

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: сабаққа даярлық.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: 3-жаттығуды тексеру ІІІ. Білімді тексеру: 1)Ақ түйе боталады.2)Сәуле киім үтіктеді.3)Ара гүлге қонды.4)Бүгін күн жылынды.

 IV Мақсат қою кезеңі: сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

V Жаңа материалмен жұмыс:   а) өткенді еске түсіру.  Мына сөздерді жайылма сөздерді жалаң сөйлемге айналдырыңдар Балалар балық аулады.т.б Жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге айналдырыңдар Айару келді.Жаңбыр жауды.т.б

ә) оқулықпен жұмыс  7-жаттығуды(терең ойлау тапсырмасы) Жайылма сөйлемдерді оқы.Үш сөзден құралған жайылма сөйлемдерге керекті сын есімдерді қосып,төрт сөзден құралған жайылма сөйлемдерге айналдырып жаз.(оқушылар атақты шопанмен кездесті.) б) дәптермен жұмыс Күн ретін, көркем  жазуға Б б Б б Б б  Бауыржан жаздырту.

8-жаттығу в) Сергіту жаттығуы Рбусты дұрыс шешсең,мақал шығады.(Ерді намыс өлтірер.Жайылма сөйлем

9-жаттығуСызбаны толықтыр.                                     Сөйлем мүшелері

Тұрлаулы мүше

                                Бастауыш

Тұрлаусыз мүше

                                Баяндауыш

11- жаттығу ауызша орындау(Терең ойлау тапсырмасы) жаттығудағы сөйлемдерді төмендегі қай себетке салуға болады?1) себет жалаң сөлем/Жаңбыр жауды./         2)себет жайылма сөлем /Лаура кітапханаға ткелді.1,2,3,4сөйлдерді саламыз/

13- жаттығу1)Мақалды түсініп оқы.2)Мақалды сөйлем мүшесіне талда.3) Сөйлем мүшелерінің байланысын тап. Ағынды су арнасын табады.

VI. Қорытындылау а) Балалар, бүгін біз не үйрендік? ә) Тұрлаулы мүшені атаңдар. Бастауыш пен баяндауыштан тұратын сөйлемді қандай сөйлем дейміз?

VII Үйге тапсырма: 12- жаттығу 6-бет. VІІІ Оқушыларды бағалау

№ 3   Тақырыбы:   Шығарма

Мақсаты:  оқушыларды сөздің түбірі, жұрнағы, жалғауы туралы білімдерін тиянақтауға, ажырата білуге,  сауатты жазуға үйрету; ауызша сөйлеу тілін, сөздік қорын дамыту; адамгершілік, еңбек, ақыл-ой тәрбиесіне баулу.

Сабақтың түрі: қалыпты  сабақСабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, дедукция, көрнекілік. Сабақтың көрнекіліктері:    тірек сызбалар

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: сабаққа даярлық.

ІІ  Мақсат қою кезеңі: 1) сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау. 2) Сауаттылығын арттыру, ойлау қабілетін дамыту. 3) көрнекілікке сүйене отырып түсіндіріп, еске түсіру.

 ІІІ.Жаңа сабақ: Шығарма «Менің жазғы демалысым» тақырыбында оқушылар өздерінің жазғы демалыста қандай кітаптар оқығанын, қандай жерлерге демалуға барғандарын, қандай сәттерді, қызықты оқиғаларды бастан кешкендері жөнінде осы шығарма арқылы баяндайды.

 ІҮ Қорытындылау  Шығарма дәптерлерін жинап аламын. Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.

Ү   Үйге тапсырма: Ойтолғау «Менің арманым» . ҮІ Оқушыларды бағалау

№ 4   Тақырыбы:   Сөз және оның мағынасы.

Мақсаты оқушыларға сөз жән оның мағынасы жайлы толық мағлұмат бере отырып түсінік беру, сөздік қорын, ауызша сөйлеу тілін дамыту; адамгершілік, еңбек тәрбиесіне баулу.

Сабақтың түрі:қалыпты сабақСабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап,  көрнекілік

Сабақтың көрнекіліктері:    тірек сызбалар

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: сабаққа даярлық.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

 ІІ  Үй тапсырмасын тексеру: 12-жаттығуды тексеру.  Бастауыш пен баяндауышты тауып, тиісті жеріне сызықша қою? Абай қазақ халқының ұлы- ақыны. Күләш қазақ халқының бұлбұл- әншісі.

ІІІ. Мақсат қою кезеңі: 1)сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.  2)Сөздің мағынасы ашу..ІҮ Жаңа материалмен жұмыс:   а) дәптермен жұмыс Күн ретін, көркем  жазуға Ә ә Ә ә Әтеш жаздырту.

19-жаттығудағы  Кестеге қарап, білезік сөзі туралы не айта аласың?Білезік әшекей бұйым. Білезікті қыз – келіншектер, әжелер, апалар тағады. Білезік күмістен, алтыннан жасалады. Күміс білезік тағып жүрсе көп ауырмайды деген ұғым бар.

20-жаттығу мәтінді оқу, талдау.  Сабақ сөзі қандай мағыналарда жұмсалатынын айтып түсіндіру.Сабақ сөзін оқушылар білім алу деп түсінеді. Сабақ оқу оқушыға үлкен міндет болып табылады. Сабақ оқымаған оқушы болашақта үлкен армандарына қол жеткізе алмайды.

22-жаттығудағы  өлеңдегі қарамен жазылған бұрыш сөзінің екі мағынада қолданылып тұрғанын дәолелде. Бұрыш сөзі бірінші мағынасында тамаққа қосылатын бұыршты білдіріп тұр, екінші мағынасында үйдің бұрышын білдіріп тұр.

23-жаттығу.  «Мәтінді түсініп оқу. Қарамен жазылған сөздер тобы қандай мағына береді?Топталып бір мағына беретін тағы қандай сөздер тобын білесің?Дұшпан сөзінің мәндес сөздерін тауып, неліктен мәндес екенін дәлелде? Қарамен жазылған сөздер тобы тойтарыс берген сөзі. Бұл сөз жеңіске жету, жауын қарсы тұру деген мағынаны білдіріп тұр. Топталып бір мағына беретін сөздер Сымбатты сөзін алсақ болады. Ол ару, әсем, сұлу сөздерінің мағынасы болып табылады.Дұшпан сөзіне мәндес сөздер жау деп алсақ болады.

24-жаттығу   Кестені толтыр.

Мағынасы мәндес сөздер	Мағынасы қарама- қарсы сөздер	Дыбысталуы бірдей, бірақ беретін мағыналары әр басқа сөздер.
Сұлу, ару, әсем, көрікті	Ұзын-қысқа,аласа-биік	Ара,бас,көз.

 ҮІ Қорытындылау а) Балалар, бүгін біз не үйрендік? Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.ҮІІ  Үйге тапсырма: 21-жаттығу   Жұмбақтың шешуін тауып, көшіріп жаз. Мағынасы қаама- қарсы сөздердің астын сыз. ҮІІІ Оқушыларды бағалау

№5. Тақырыбы:  Сөз және оның құрамы.

Мақсаты:   оқушыларды сөздің түбірі, жұрнағы, жалғауы туралы білімдерін тиянақтауға, ажырата білуге,  сауатты жазуға үйрету; ауызша сөйлеу тілін, сөздік қорын дамыту; адамгершілік, еңбек, ақыл-ой тәрбиесіне баулу.

Сабақтың түрі: қалыпты сабақСабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап,  жинақтау, көрнекілікСабақтың көрнекіліктері:    мазмұнды суреттер

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: сабаққа даярлық.

       Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен  таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады.     Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ  Үй тапсырмасын тексеру: 21-жаттығуды тексеру.  Жұмбақтың шешуі Мысық. Қарама- қарсы сөздер күн бойы, түн бойы. ІІІ  Мақсат қою кезеңі: 1) сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау. 2) Сөздің құрамына не жатады? 3) көрнекілікке сүйене отырып түсіндіріп, еске түсіру.

ІҮ Жаңа материалмен жұмыс а) өткенді еске түсіру  Сөздер қандай мағыналары бар?  Жазылуы бірдей мағыналары әртүрлі қандай сөздерді білесіңдер? Мағыналары қарама-қарсы  сөздер ше? Мағыналары жуық сөздерді білесің бе?

ә) дәптермен жұмыс Күн ретін, көркем  жазуға В в В в вагон  жаздырту.

25-жаттығуды  Сөздің одан әрі бөлінбейтін мағыналы бөлігін ата, сөздің қандай бөліктері қарамен берілгенін анықта? Дәурен-нің,күй-ші, кітап-хана,арыстан-дар.одан әрі бөлінбейтін бөлігі; Дәрен, күй,кітап, арыстан.нің, ші,хана, дар бөліктері қосымша.

26-жаттығу  Сызбаға қара. Оны толтыр.

Сөз

түбір

қосымша

27-жаттығудағы  Берілген сөздердің түбірі мен қосымшасын ажырат. Қай сөзде бір ғана қосымша, қай сөзде екі қосымша бар кенін анықта. Өзің қалаған екі-үш сөзбен сөйлем құрастырып жаз.

28-жаттығу  Төмендегі сөздерге тұсындағы жұрнақтардың қайсысын жалғауға болады. Түбір сөздердің мағыналары жұрнақ жалғанғанда қалай өзгеред? Жұрнақ жалғанған сөздерді қатыстырып, бірнеше сөйлем құрап жаз.

 ҮІ Қорытындылау а) Балалар, бүгін біз не үйрендік? ә)  Сөздің құрамы деп нені айтамыз? Сөздің түбіріндегі соңғы әріп  өзгеретін мысал келтір?

ҮІІ  Үйге тапсырма:   29-жаттығудағы  Сендердің алдарыңда- қаланың картасы. Ауызша мектептен стадионға дейін қалай баратыныңды түсіндір.Керекті сөз топтары: мектептен шығамын, көшеден өтемін, стадионға келемін.Құраған әңгімеңді жаз. Жалғаулардың стын сыз.ҮІІІ Оқушыларды бағалау