«Зиянды заттардың алдын алу» баяндама

№1 Ұзынкөл орта мектебі ММ

Баяндама

«Зиянды заттардың алдын алу»

Баяндамашы: бастауыш сынып мұғалімі Досумова А.К.

«Зиянды заттардың алдын алу» баяндама

    ҚазақстанРеспубликасыныңПрезиденті Н.Ә. Назарбаев Қазақстанхалқынажолдаған “Қазақстан-2030” стратегиялықбағдарламасыныңнегізгіжетібасымдығының, төртіншісінде- Қазақстаназаматтарыныңәл-ауқаты, біліміжәнеденсаулығытуралыатапкөрсеткен. Халықтыңсалауаттыөмірсүруінеқолжеткізуүшіннегізгіүшбағыттакүресжүргізукерекдеді.

    Біріншібағыт-”Темекішегудітоқтату”

    Екіншібағыт-”Нашақорлыққа, наркобизнескеқарсыкүрес”

    Үшіншібағыт-”Маскүнемдікпенараққақарсыкүрес”

 Денсаулықәркімніңөзқолында. Денсаулықтыадамбаласынатабиғатсыйлағанбастыбайлық. Денсаулықтыжоғалтуоңай, қалпынакелтіруқиын. Сондықтанадамныңденсаулығыныңмықтыболуыадамныңөзінебайланысты. Жағымды, жағымсыззаттардыдұрыстаңдауарқылысалауаттыөмірсүругеболады.

Меніңше, нашақорлықдегенұғым – « қауіп пен қатер » дегенұғымменегіз .Оданөтесақ болу керек. Сондықтанәрадам, әрбір бала есірткіденаулақжүргеніжөн. Есірткі – әзәзіл, арбайды, ақылданадастырады.

“ Темекішегу – адамныңорынсызтілегінентуғанбақытсыздық” – дегенболатынорыстынбелгіліфармакологы  И. М. Догель. Өйткеніадамбаласындатемекіге  дегентабиғиқажеттілікжоқ.
ЕуропағатемекініКолумбтыңматростарыәкелгенітарихтанбелгілі. 1992 жылыеуропалықтар осы қайғылыдатаның 500 жылдығынатапөтті. Ал африкахалқыоныңдәміебірнешеғасырбұрынтартқанболатын. ТемекініңЕуропадакеңінентаралуына француз халымы Жан Нико да себепкерболды. Олтеңізшілерәкелгентемекідәндеріненбіріншіреттемекіөсіріп, өзініңатыменаталған “барлықауруғақарсыем ”- никотиндітапты.

Темекітүтіні – темекініңжауынанпайдаболғанөнімдер, оларауадақалықтағанөтемайдақұрғақтозанжәнемиллимикронменөлшенетінкөлемдегісұйықтықтамшыларытүріндеболады. Темекітүрініңқұрамыбірнешежүздегензаттардантұрады. Оныңішіндеөтеулы никотин, көміртетігітотығы, аммиак, күкіртсутегі, формальдегит,фенол, түрліқышқылдар, қорғасын мышьяк, сынап, кадмий, кобальт, радиоактивтіэлементтерқұрамындаканцерогендібензопирен бар темекішайырысияқтыэлементтер бар.

Осы аталғанзаттардыңкезкелгеніадамағзасыназиянынтигізбейқоймайды.

Сақтанғанадамоныңторынатүспейді. Біздіңжүретінжолымызатажолыболуғатиіс. Темекішегу, арақішусияқтызияндыәдеттердіңоқушыларарасында да кеңетек ала бастағаныжасырынемес. « Шылымшы – өзінкөргетығушы » дейдіхалқымыз. Темекішегуадамныңөмірінқысқартады. Қазіргікездетемекініңадамағзасынатигізетінзияныжайлыкөпайтылып та, жазылып та жүр. Бірақкейдеқалаларғабарғанкезде, солқалалардыңбасты-бастығимараттарында ,көшелеріндеәртүрлішетелсигареттерініңкереметтартымдысуреттері бар қорапшаларынанкөзсүрінеді. Солжасырынжарнаманыкөріпжастар оны сатыпалыпбіртартады, екітартады. Сонымен« ауруқалсада , әдетқалмайды » дегендейәдеткеайналады.

Алкоголъатауыарабшатермінболып, кірпіктердібояудақолданылатын ¥па бейнесіндегіұнтақмағнасынакелетін «ЕЛ-КҮҰЛ» терміні, барлықбатыстілдерінеөтіп, бізге де батыснегіздітілдерден, Түрікшеоқылу ф ормасыменАлкоголъболыпкірген.

ҚұрамындаАлкоголъ бар ішімдіктердехимиялықжақтанбірнешетүрліалкоголъболғанымен, еңбастысы Этил (еШуіе) Ал-коголъ. БҮ-Л затхимиялықжақтан Этанол, жалпылықретінде де, Дақылспирті (£гаіпаісоһоі) депаталады.

Арақтаболатынбасқашаалкоголътұрі де метил алкоголъ, не-месе Метанол. БҮЛ алкоголъхалықарасындакөбінесеЭгилСмиртіретіндебілінеді. Метил (Меіһуіе) алкоголъантифріздерде (қатырмайтынзат) жэнежанарзаттардаболғанындай, кейбірөмдірісорындарындасаудамақсатында да қолданылады. Метил спиртіөлтірушібір у. Өте аз мелшерініңөзісоқырлыққажәнеөлімгежолашады. Жасырынөндірілгенарақтардакейде метил спиртіқолданылып, көптегенөлімгесебепболған.

Ішімдіктің де зардаптыжақтары сан қилы .« Мас болу өзықтиярыменесуастану» дегенекенатақты Аристотель. Дегенменмұнытүсінетінжанжоқ. Маскүнемдіктіңкесіріненқаншамажолапаттарыболып, қаншамаотбасыныңшырқыбұзылдыдесеңші? Меніңшемұндайәуестіккесебепболатын-адамбойындағыерік-жігердіңәлсіреуі. Ал оданқұтқаратынкүш-табандылық пен сабырлық. Бүгінде ер адамдарғақосылаәйелдерде, қыздарда, тіптіжасөспірімбалалардыңтемекішегуі де әдеткеайналып бара жатыр. Мұхаммед( С.Ғ.С) ПайғамбарымызХадистерінде: «Адам денемүшесініңсалауаттылығынқорғауғаміндетті» депескертпежасаған. Ал адамдарболса, керісіншедененіулайтынзардапқа бой ұрыпкеледі. Темекі-сәнемес. Түтінінбұқыратып, өкпе-қолқамыздыуғатолтырғаннан не пайда? Нашақорлық-қоғамымыздакүнненкүнгедендеп бара жатқаніндет. Ғасырдыңеміжоқдертінеайналғанесірткі-келешекұрпақтыңқасжауы. Бүгінгіжас-ұлттыңертеңгіазаматы. Демекойланатынуақытжеткенсияқты. Бұлмәселеніжалпысалауаттыөмірсалтынқалыптастырустратегиясыныңшеңберіндеғанашешугеболатынсияқты.

Арақжүйкежүйкежүйесіүшін, әсіресемиғаауырзақымкелтіреді. Арак, ішкенадамныңмиындағыжүйкеклеткаларыауруғаүшырайды, тіптіөледі.

    Жасұрпақтыңсалауаттыөмірсалтынқалыптастырудағы ой өрісіндамыту, зияндыәдеттергееліктеудің, қызығудыңөмірлерінеқауіптудыратыныңескерту. Есірткі, ішімдікжәнетемекеніңағзағатигізерәсері, келешекөмірлерінеоныңзардаптары, адамағзасынатерісәсерітуралытүсіндірумақсатындасыныпта ,сыныптантыссабақтардатүрлііс-шараларжүргізіліптұрады

. Атапайтсақ  «Зияндызаттардыңалдыналу» апталығындасыныбымыздаинтербелсендітақтаныңкөмегімен «Аулақ бол, жаманәдеттен.», «Зияндызаттардыңалдыналу» аттытәрбиесағатыөткізілді. Денсаулықкүнінебайланысты« Папам, мамам және мен» атты фото көрмегеқатыстық. «Жасөспірімдердіңдұрыстамақтану» атты буклет жасапкөрмегеқатыстық.

«Аулақ бол, жаманәдеттен.»тәрбиесағатындаадамбойындажақсы-жаманқасиеттерболатындығы , бізгеадалдықты, кішіпейілділікті, инабаттылықты, шыншылдықтыата-аналарымыз, ата-бабаларымыз, ұстаздарымызүйрететіндігі, алдыменбұлқасиеттербіздіңбойымызғаананыңақсүтімендаритындығы, сондай-ақадамбойындажаман, жат, терісқасиеттер де болатындығы, олқандайқасиеттер, оданқалайсақтанатындығымызжайлысөзболды.сабақта
Абай атамыздың«Адам боламдесеңіз» өлеңіжатқаоқылып, бес асыліс пен бес дұшпандыажыратады.
Үшартық: адалдық, еңбексүйгіштік, өнерпаздық.
Үшкемдік: надандық, еріншектік, зұлымдық. (Абай)
«Үшұл» көрінісіқойылып,«Жалқаубек» әніорындалды. «Не жақсы?» , «Не жаман?» тақырыбынаайтысұйымдастырылды,  «Екідос» суретбойыншаәңгімеқұрастырылып,жұмбақтар шешілді.

«Зияндызаттардыңалдыналу»аттытәрбиесағатындаденсаулықтысақтаужәненығайтутуралыбілімбереотырып, өзін-өзітәрбиелейбілу, жағымсызіс-әрекеттерденаулақ болу, салауаттыөмірсалтынқалыптастырабілумақсатында слайд көрсетілді, көрмеұйымдастырылып, мақал-мәтелдер, қанаттысөздерайту, буклет жасау,сурет салусияқтыжүмыстаржүргізілді. Шаттықшеңберінежиналып, бір-бірлерінеденсаулықтуралыжақсытілектерайтып, “Денсаулығыңөзқолыңда” дегендіқалайтүсінесіңдер? Салауаттыөмірсалты не үшінкерек? “ сұрақтарынажауапберіп,  түсіндірді.топқабөлініп, көргенслайдтарына байланысты «Темекі шегудің және нашақорлықтың зияны»  туралы тақырыптарды қорғады.