АКТ модулі бойынша рефлексивтік есеп

Рефлексивтік есеп. Білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану

«Қазіргі  заманда  жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет»

Н.Ә.Назарбаев.

21-ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі. Сондықтан да адамзатқа ең бастысы компьютерлік сауаттылық  қажет. Ал бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектептен басталады. Мектеп қатарынан теориялық біліммен қатар практикалық білімнің алғышарттарын меңгеруі тиіс. Бұл  мектептегі тек ғана информатика  пәнінің мұғалімінің ғана міндеті емес. Барлық пән мұғалімдері компьютерлік сауаттылық жағынан жоғары деңгейде болу қажет деп ойлаймын. Әр мұғалім өзінің компьютерлік  сауаттылығын жетілдірмегені, замана көшінен қалып бара жатқаны екенін түсіну қажет. Білім беруді ақпараттандыру жағдайында педагог мамандардың біліктілігін көтеру – бүгінгі күннің негізгі міндеттерінің бірі.

Бүгінгі күні инновациялық тәсілдер мен ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушының ойлау қабілетін, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын арттыру ең негізгі мақсат болып айқындалады.  Жаңа технологиялар – педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. 

Оқу процесіне жаңа информациялық технологияларды еңгізу ісі математика және физикамен де тығыз байланыста өткізіледі, сондықтан математика және  физика пәнінің  мұғалімдер компьютерлік техниканы меңгеріп қана қоймай, оны өз пәндерінде кеңінен қолдануы тиіс. Осындай сәттерде математика және физика  курсының мазмұнын да қайта қарап, оның компьютерлік сүйемелдеуде пайдалануға болатын бөлімдерін саралап, сабақтары жаңалап өткізу әдістемелерін құрастыру қажет.

Ұстаз еңбегі оқушы білімімен өлшенеді. Қазіргі заманның ұстазы, ескінің көзіндей, жаңаның өзіндей болып, төл мәдениетін қастерлейтін , сыйлайтын, оны өзгеге сыйлата алатын, дүниежүзілік мәдениетті таныта алатын, рухани дүниесі бай,  зияткерлік деңгейі жоғары, білімді білікті болуы қерек.

Қазіргі уақытта білім беру үдерісінде ақпараттық –коммуникациялық технологияларды қолдану қажеттілігі туып отыр. Осыған байланысты білім берудегі әдіс-тәсілдер жаңарып отырады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану қазіргі кездегі заман талабы болғандықтан оған басты назар аударуымыз қажет. Жаңа ақпараттық технологияларды білім беру үдерісінде қолдану біршама жетістіктерге апаратын жол. Яғни ақпараттық-коммуникациялық технология білім беруде маңызды құрал деп айтсақ та болады. Басты мақсат ақпараттық-коммуникациялық технологияларды жетік меңгеру және оқушыларға меңгерту. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану мұғалімге де оқушыға да қолайлы. Біз сабақта теория мен практиканы ұштастырамыз. Бұл екеуі бір-бірімен өзара тығыз байланыста болады. Тәжірибелік жұмыс жасау барысында бала теориялық білімін шыңдайды. Конфуций: «Маған айтып берсең – ұмытып қаламын, көрсетсең – есте сақтаймын, өзіме жасатсаң - үйренемін» деген. Конфуций айтпақшы бала қолымен жасағанда ғана жақсы түсінеді, есте сақтайды. Сондықтан да сабақта АКТ пайдалану қажеттілігі туындайды. АКТ-ні тек қана сабақ кезінде ғана емес, сабақтан тыс уақытта да қолданамыз. Өйткені кез келген деректерді интернеттен алуымызға мүмкіншілігіміз бар. Қазіргі кезде қашықтан оқыту тәсілі қолға алынған. Яғни кез келген АКТ-ны меңгерген адам қашықтан оқи алады, білімін шыңдап, әрі қарай жетілдіре алады. АКТ-ны сабақта қолдану оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттырады, сыни ойлауға, басқалармен ой бөлісуге, өз тәжірибесін шыңдауға, АКТ пайдалану машықтарын арттыруға көмектеседі. АКТ-ны оқушыларды бағалау кезінде де қолдандым. Қазіргі уақыттағы activote құралы осының айғағы. Бала тест сұрақтарына activote құралын пайдалана отырып, жауап береді де, нәтижесі автоматты түрде экранда көрсетіледі. Бұдан басқа электронды оқулықтар мен тесттер жетерлік. Мұның барлығын оқушы өз кезегінде пайдалана алады. Өз білім деңгейін анықтап, салыстырып отырады. Оқушылардың да технологиялық білімдері міндетті түрде болуы қажет. Оқушы қолданбалы программалармен, браузермен, электронды поштамен жұмыс жасай алады. Сабағымда АКТ-ны қолдану міндетім, өйткені күнделікті өтетін сабағымыз АКТ-мен байланысты. Сабақта АКТ-ны қолдану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру бірінші орынға қойылған. АКТ-ны қолдану нәтижесінде оқушылардың өз бетімен ізденісі, қызығушылығы, белсенділігі, сенімділігі артады. Оқытуда білім технологияларын интеграциялау менің іс-тәжірибемнің дамуына үлкен үлес қосады деп ойлаймын. АКТ-мен жұмыс жасауда кездескен кедергілер мектептің техникалық базасы болды. Балаларға АКТ-ны пайдалануда қажетті жерде ғана, орнымен пайдалана білу, қауіпсіздік ережесін есте сақтау керектігін айтып отыру қажет. Интернетте отырған кезде де өзі туралы, мекен-жайы, телефоны т.б. туралы мәліметтерді құпия ұстауды, яғни жеке ақпараттарды сақтауды үйрету қажет. Дарынды және талантты оқушылардың да білімін шыңдауда осы АКТ-ның қосар үлесі мол. Оқушылардың көшбасшы болуына да АКТ мүмкіндік береді. Өйткені оқушы үйінде басқа программаларды өздігінен меңгереді де оны сыныптастарына көрсетіп, қандай мүмкіндіктері бар екенін түсіндіре отырып, оларды үйретеді. Яғни АКТ-ны пайдалануда барлық әдістермен кіріктіруге болатынын          байқадым. 

Дегенімен, әр сабақта ақпаратты технологияны қолданып өткізуге ауыл мұғалімдерінің мүмкіндігі жете бермейді. Себебі ауыл мектептерінде компьютерлер жеткіліксіз. Интерактивті тақталар тек 2-3 кабинетте қана орналасқан. Мұғалімдер өздерінде бар электронды оқулықтарды үнемі қолдана алмайды. Заман ағымына сай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Бұндай қондырғылар оқушылардың қызығушылығын арттырып, зейін қойып тыңдаумен қатар, түсінбей қалған сәттерін қайталап көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді. Оқушылардың өздері де алынған ақпаратты көшіріп алып (дискетке, бейне таспаға) онымен өз ыңғайына   қарай          жұмыс        істей алады.
Әсіресе,      олардың     тиімділігі:
1. Қазіргі таңда білім беру жүйесінде электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат          алмасу интернет, электрондық почта, телеконференция, видеоконференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Бірақ кез – келген жаңалықтың жақсылығымен қатар зияны да болатыны да белгілі. Мұндағы ең басты назар аударалық мәселе: олардың ара салмағы. Демек кемшілігін түзеп, зиянын жойып, артықшылығын жетілдіре түсу қажет.

Математика және физика сабағында ақпараттық технологияны қолданудың тиімділігі мен маңызын өз іс тәжірбиемде күнделікті сабақтарда, ашық сабақ-тарда қалай қолданып жүргенімді сіздермен бөліспекпін.

Мен сабақта компьютерді мынадай кезеңдерде пайдаланамын:

ü Ұйымдастыру кезеңде –сабаққа қызығушылықты арттыру мақсатымен интерактивті тақта арқылы оқуға шақыру өлең жолдарын жазу, сабақтың ұрандарын жазу;

ü Үй тапсырмасын тексеру барысында;

ü Өзіндік, бақылау жұмыстарын өткізу

ü Тест өткізу

ü Сергіту кезеңі – сөзжұмбақтар, ребустар шешу, дене жаттығуларын жасау;

ü Ойындар өткізу;

ü Бекіту пысықтау кезеңде;

ü Сабақта электронды оқулықты қолдану

ü Видео көрсетілімдерді көрсеткенде, мүмкіндік болса  Bilim Land сайтынан видео сабақтарды көрсетемін.

ü Физика пәнінде виртуальды зертханалық жұмыстарды жасағанда

           Қазіргі уақытта білім беру үдерісінде ақпараттық –коммуникациялық технологияларды қолдану қажеттілігі туып отыр. Осыған байланысты білім берудегі әдіс-тәсілдер жаңарып отырады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану қазхіргі кездегі заман талабы болғандықтан оған басты назар аударуымыз қажет. Жаңа ақпараттық технологияларды білім беру үдерісінде қолдану біршама жетістіктерге апаратын жол. Яғни ақпараттық-коммуникациялық технология білім беруде маңызды құрал деп айтсақ та болады. Басты мақсат ақпараттық-коммуникациялық технологияларды жетік меңгеру және оқушыларға меңгерту. Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану мұғалімге де оқушыға да қолайлы. Біз сабақта теория мен практиканы ұштастырамыз. Бұл екеуі бір-бірімен өзара тығыз байланыста болады. Тәжірибелік жұмыс жасау барысында бала теориялық білімін шыңдайды. Конфуций: «Маған айтып берсең – ұмытып қаламын, көрсетсең – есте сақтаймын, өзіме жасатсаң - үйренемін» деген. Конфуций айтпақшы бала қолымен жасағанда ғана жақсы түсінеді, есте сақтайды. Сондықтан да сабақта АКТ пайдалану қажеттілігі туындайды. АКТ-ні тек қана сабақ кезінде ғана емес, сабақтан тыс уақытта да қолданамыз. Өйткені кез келген деректерді интернеттен алуымызға мүмкіншілігіміз бар. Қазіргі кезде қашықтан оқыту тәсілі қолға алынған. Яғни кез келген АКТ-ны меңгерген адам қашықтан оқи алады, білімін шыңдап, әрі қарай жетілдіре алады. АКТ-ны сабақта қолдану оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттырады, сыни ойлауға, басқалармен ой бөлісуге, өз тәжірибесін шыңдауға, АКТ пайдалану машықтарын арттыруға көмектеседі. АКТ-ны оқушыларды бағалау кезінде де қолдандым. Қазіргі уақыттағы activote құралы осының айғағы. Бала тест сұрақтарына activote құралын пайдалана отырып, жауап береді де, нәтижесі автоматты түрде экранда көрсетіледі. Бұдан басқа электронды оқулықтар мен тесттер жетерлік. Мұның барлығын оқушы өз кезегінде пайдалана алады. Өз білім деңгейін анықтап, салыстырып отырады. Оқушылардың да технологиялық білімдері міндетті түрде болуы қажет. Оқушы қолданбалы программалармен, браузермен, электронды поштамен жұмыс жасай алады. Сабағымда АКТ-ны қолдану міндетім, өйткені күнделікті өтетін сабағымыз АКТ-мен байланысты. Сабақта АКТ-ны қолдану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру бірінші орынға қойылған. АКТ-ны қолдану нәтижесінде оқушылардың өз бетімен ізденісі, қызығушылығы, белсенділігі, сенімділігі артады. Оқытуда білім технологияларын интеграциялау менің іс-тәжірибемнің дамуына үлкен үлес қосады деп ойлаймын. АКТ-мен жұмыс жасауда кездескен кедергілер мектептің техникалық базасы болды. Балаларға АКТ-ны пайдалануда қажетті жерде ғана, орнымен пайдалана білу, қауіпсіздік ережесін есте сақтау керектігін айтып отыру қажет. Интернетте отырған кезде де өзі туралы, мекен-жайы, телефоны т.б. туралы мәліметтерді құпия ұстауды, яғни жеке ақпараттарды сақтауды үйрету қажет. Дарынды және талантты оқушылардың да білімін шыңдауда осы АКТ-ның қосар үлесі мол. Оқушылардың көшбасшы болуына да АКТ мүмкіндік береді. Өйткені оқушы үйінде басқа программаларды өздігінен меңгереді де оны сыныптастарына көрсетіп, қандай мүмкіндіктері бар екенін түсіндіре отырып, оларды үйретеді. Яғни АКТ-ны пайдалануда барлық әдістермен кіріктіруге болатынын          байқадым. 

        Енді осы ақпараттық технологияларды 9 –сыныпта алгебра пәнінен «Тригонометриялық өрнектерді түрлендіру, тепе – теңдіктерді дәлелдеу» тақырыбында өткізілген тізбектелген үш сабаққа қалай қолданғанымды айта кетейін.

Осылайша сабақтарымда ақпаратты технологияны қолдану арқылы мынадай мүмкіндіктерге қол жеткізе алдым:

·        Көптеген дайын материалдарды сабақтарымда қолдана аламын.

·        Тест тапсырмаларын жылдам өткізіп, сол мезетте тексере аламын.

·        Оқытудың жаңа жолдарын іздеуге ұмтыламын

·        Тақта алдында тұрып бір мезетте мәтіндік, аудио, бейне құжаттарды DYD, CD-ROM және интернет ресурстарын қолдана аламын

·        Сабақта қолданылатын көрнекіліктердің деңгейін арттырамын

·        Сабақтың өңімділігі артады

·        Зертханалық жұмыстарды толық орындауға мүмкіндік аламын

·        Уақытты үнемдеп, тиімді қолдана аламын.

Ал, оқушыларға мынадай мүмкіндіктер береді:

·        Қашықтықтан білім алу мүмкінділігінің туындауы;

·        Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкінділігі;

·        Экономикалық тиімділігі (бару, келу, тұрмыс тауқыметі т.с.с. материалдық шығынды   қажет          етпеу);

·        Білім сапасына әсері зор. Әсіресе, тіл сабақтарын игеруге (ағылшын, орыс, қазақ          т.с.с. тілдерді)     айқын         сезіледі;

·         Іс - әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйренуге (би өнері, қол еңбек, дене шынықтыру сабақтары т.с.с.)

·         Қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну немесе құлақпен есту мүмкіндіктер болмайтын табиғаттың таңғажайып үрдістері мен әртүрлі физикалық, химиялық, биологиялық тәжірибе нәтижелерін көріп, сезінуге мүмкіндік     береді;

·        Оқушының ой - өрісін, дүниетанымын кеңейтуге де, ықпалы зор (теледидардағы ғылыми – көпшілік, рухани, тарихи танымдық хабарлар мен компьютерлік жүйедегі шахмат, дойбы, тоғызқұмалақ т.с.с     логикалық ойындар).

·        Ұжымдық жұмысқа қатысуға,

·        Материаларың тиімді және серпінді берілуі арқылы күрделі тапсырмаларды жылдам орындауға,

·        Өз-өздеріне сенімді болып, шығармашылықпен жұмыс істеуге,

·        Ғаламтор арқылы көптеген мәліметтерді алуға,

·        ҰБТ, ОЖСБ-ға дайындалу барысында әртүрлі сайдтарға кіріп, онлайн тест тапсырып, нәтижесін білуге.

·        Интеллектуальдық олимпиадаларға жүйелі түрде қатысып тұруға мүмкіндік алады (ҚИО,  ҰИО т.б )

·        Компьютерлік желі арқылы өздеріне қажетті сабақтарды, тесттерді пайдалануға.    

Осы сабақтарға дайындық барысында қажетті материалдарды ғаламтордан қарастырдым.

Математика және физика  сабағында компьютерде қарапайым есептерді шешудің тиімділігі :

ü Оқушы уақытты үнемдейді;

ü Пәнаралық байланыс қалыптасады;

ü Оқушы өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді;

ü Оқушының ойлау қабілеті артады.

Ақпараттық технологияның осындай артықшылықтарын сезіне білген, түсіне білген мұғалім тағы да біле түссем, тағы да үйрене түссем деген ниетпен әрқашан ізденумен болады.

Оқушыға белгілі бір дәрежеде білім берумен қатар оқуға ұйренуге деген ынтасын арттыру әр ұстаздың міндеті. Сабақ барысында шәкірттің білімге құштарлығын арттыру, еңек етуге баулу, жалпы оқушы бойында жауапкершілік сезімін қалыптастыру мұғалімге қойылатын басты талап. Осы талапты шешуге ақпараттық технологияның  пайдасы өте зор. 

Біз бейбіт елде, мемлекеттік білімді жетілдіруге аса мән беретін елде тұрамыз. Жалпы білім берудің мақсаты – терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін –өзі дамытуға адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру, яғни жеке тұлғаны қалыптастыруға негіізделген, ақпараттық технологияны терең меңгерген, жылдам өзгеріп жататын бүгінгі заманға лайықты, жаңашыл тұлғаны қалыптастыру.