Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері пәнінен "Сұхбаттық терезелерді қолдану" тақырыбында ашық жоспар-конспектісі

Ф.219

№8. Сабақтың технологиялық картасы (жоспары)

Топ	Күні
2 нег. ИС	08.02

Пән: Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері

Курс тақырыбы: 5.8 тақырып. Контейнерлер. Пішімдер, модальды пішімдер. Сұхбаттық терезе

Сабақтың тақырыбы: Сұхбаттық терезелерді қолдану

Сабақтың типі: аралас

Сабақтың түрі: Тәжірибелік

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар
Базалық құзыреттілік		БҚ 4. Әр түрлі ақпарат көзімен жұмысты ұйымдастыру – іздеу, өңдеу, сақтау және іске қосу; БҚ 7. Алға қойылған міндеттерді шешуде алгоритмдеудің ең тиімді жолдарын анықтау.
Кәсіптік  құзыреттілік		КҚ 1. Есепті шешу барысында мәліметтерді басқару, бағдарламаны машина тіліне аудару мен өңдеуді жүргізу; КҚ 2. Барлық кезеңде (есептің қойылымынан ЭЕМ-да нәтиже алуға дейін) математикалық тәсілдер мен есептеуіш техниканы қолдану арқылы ғылым, техника, экономика және өндірістің әр түрлі салаларында міндеттерді шешу; КҚ 4. Ақпараттарды өңдеудің автоматтандырылған жүйелерін тұрғызу.
Сабақ мақсаттары	оқытушылық		Контейнерлер, пішімдер, модальды пішімдер және сұхбаттық терезе туралы түсініктермен таныстыру. Сұхбаттық терезелерді тәжірибеде қолданып, бағдарлама құруды үйрету.
	тәрбиелік		Оқушылардың белсенділігін арттыру,  жұмыс жасау мақсатында компьютерлік сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу
	дамытушылық		Бағдарламалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту.

Пәнаралық байланыс

Қамтамасыз ететін	Пән: Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері Курс тақырыбы: 3.2 тақырып. Жоба құрылымы. Модульдер. Жоба файлдары арасындағы байланыс Сабақ тақырыбы: Жоба құрылымы. Жоба файлы. Пішім файлы. Модульдер. Ресурстар файлы
Қамтамасыз етілетін	Пән: Объектілі-бағытты бағдарламалау негіздері Курс тақырыбы: 2.1 тақырып. Пішімдер Сабақ тақырыбы: Модальды пішімдер және стандартты сұқбаттарды қолданып бағдарламалар құру

Сабақтың жабдықталуы

Көрнекілік құралдар	Интербелсенді тақта, презентация
Таратпа материалдар	тапсырмалар
Оқытудың техникалық құралдары	ДК, Delphi 7
Әдебиет: негізгі	1.      Семакин И.Г., Шестаков А.П. «Основы программирования» 2.      Архангельский А.Я  Программирования в Delphi 7. М: ООО «Бином – Пресс». 2006 г
Қосымша	1.      Марченко А.И.  Марченко Л.А Программирование в среде Turbo Pascal. Киев: «Век». 1999г 2.       Каздаева Н.К. Боржим С.Л ., Бурмистрова Т.А Лабараторный практикум по Turbo Pascal. Часть 1,2., Алматы 2000 г

Сабақ мазмұны

Эле-мент №	Сабақ элементі,  қарастырылатың сұрақтар, оқытудың әдістері мен тәсілдері	Қосымшалар, өзгерістер
1.	Ұйымдастыру (2 мин) 1)      Кабинеттің сабаққа дайындығын тексеру 2)      Компьютерлердің сабаққа дайындығын тексеру 3)      Оқушылармен амандасу 4)      Оқушыларды түгендеу 5)      Сабақтың мақсатымен таныстыру
2.	Үй тапсырмасын сұрау (15 мин) 1. Венна диаграммасын толтырыңыз 2. Match the words. Radio button                                                    көмек Check box                                                       түйме жалау Alingnment                                                     жою Caption                                                            элемент  Color                                                               қорғаныс қою True                                                                жалған Font                                                                 ақиқат Enable                                                              түсі Items                                                               мәтін жолы Cancel                                                            орналасу Help                                                               тәуелді тіркелімді түйме                                           False                                                               қаріп 3. Тест сұрақтары
3.	Тәжірибелік сабақ (35 мин) 1.      Контейнерлер. 2.      Сұхбаттық терезе Тәжірибелік жұмыстар
4.	Сабақты бекіту (10 мин) 1.    Контейнер компоненттері дегеніміз не? Ол не үшін арналған? 2.    Контейнерге қандай компоненттер жатады? Оларға сипаттама беріңіз. 3.     Пішімдер және модальды пішімдер айырмашылығы? 4.    Сұхбаттық терезе? 5.    Мәліметтерді енгізу терезесі? 6.    Мәліметтерді шығару терезелері?
5	Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау (6 мин) Сабаққа қатысулары мен үй тапсырмасы бойынша оқушыларды бағалаймын.
6	Үйге тапсырма беру (2 мин) -     Дузельбаев С.Т. Основы алгоритмизации и программирования стр.139 -     Контейнерлерді қолданып, бағдарлама құрып келу -     Пішімдер және модальды пішімдер тақырыбын қарастырып, конспект жазу

Оқытушы __________ М.Е. Рахымжанова

Әдіскер__________Р.М.Рахматулина

Сабақтың барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі

1)      Кабинеттің сабаққа дайындығын тексеру

2)      Компьютерлердің сабаққа дайындығын тексеру

3)      Оқушылармен амандасу

4)      Оқушыларды түгендеу

5)      Сабақтың мақсатымен таныстыру

Сабақтың мақсаты:

Оқытушылық:	Контейнерлер, пішімдер, модальды пішімдер және сұхбаттық терезе туралы түсініктермен таныстыру. Сұхбаттық терезелерді тәжірибеде қолданып, бағдарлама құруды үйрету.
Тәрбиелік:	Оқушылардың белсенділігін арттыру,  жұмыс жасау мақсатында компьютерлік сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу
Дамытушылық:	Бағдарламалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту.

Сабақтың өткізу барысы

1.        Үй тапсырмасын сұрау:

        * Өткен тақырып бойынша сұрақтар

        * Венна диаграммасы

        * Match the words

2.    Жаңа тақырып

        * Тәжірибелік жұмыс

3. Сабақты бекіту

4. Сабақты қорытындылау, бағалау

5. Үйге тапсырма

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1. Венна диаграммасын толтырыңыз

2. Match the words.

Radio button                                                    көмек

Check box                                                       түйме жалау

Alingnment                                                     жою

Caption                                                            элемент 

Color                                                               қорғаныс қою

True                                                                жалған

Font                                                                 ақиқат

Enable                                                              түсі

Items                                                               мәтін жолы

Cancel                                                            орналасу

Help                                                               тәуелді тіркелімді түйме                                          

False                                                               қаріп

3.Тест сұрақтары:

1. Ауыстырғыштармен жұмысқа арналған компоненттерді атаңыздар

A)ChekBox, RadioButton,RadioGroup

B)MainMenu, PopupMenu

C)Button, BitBtn, SpeedButton

D)барлығы

2. Тәуелсіз фиксациядағы ауыстырғыш

A) RadioButton және RadioGroup

B) ChekBox

C) MainMenu

D)барлығы

3. Ауыстырғыштың жалаушасының күйін анықтау үшін қандай қасиет

пайдаланылады

A)Enabled

B)Visible

C)Items

D)State

4. State қасиетінің cbUnchecked мәні қандай күйді анықтайды?

A) жалауша қосылған

B) жалаушаға қатынас алмаймыз

C) жалауша қосылмаған

D) ешқандай

5. Ауыстырғқыштың жалаушасын өзгеріске ұшырамайтындай ету үшін, яғни блокировка қою үшін қандай қасиетті пайдаланамыз?

A)Enabled

B)Visible

C)Items

D)Checked

6. Тәуелді фиксациядағы ауыстырыпқосқышқа сәйкес келетін компонентті атаңыз

A) ChekBox

B) MainMenu

C)RadioButton

D)барлығы

7. Тәуелді фиксациядағы ауыстырғыштарды топтастыратын контейнер болып табылатын компонент қалай аталады?

A)RadioGroup

B) ChekBox

C) MainMenu

D)барлығы

8. Жеке ауыстырғышқа өту үшін қандай қасиетті таңдаймыз?

A) ІtemІndex

B) Enabled

C) Visible

D) State

9. Coloms қасиеті қай компонентке тән

A) RadioButton

B) ChekBox

C) RadioGroup

D)барлығы           

10.Іtems қасиеті -                

A) ауыстырғыштар саны мен олардың атауларын басқару;

B) ауыстырып қосқыштар саны

C)  атауларды басқару

D) қорғаныс қою

ІІІ. Тәжірибелік сабақ.

Курс тақырыбы: 5.8 тақырып. Контейнерлер. Пішімдер, модальды пішімдер. Сұхбаттық терезе

Сабақтың тақырыбы: Сұхбаттық терезелерді қолдану

1.      Контейнерлер.

2.      Сұхбаттық терезе

Контейнер компоненттері құрамына басқада басқару құралдарын және соның ішінде контейнерлердіде қоюға арналған. Контейнердің рамкасы және жазуы болады. Көп қолданылатын контейнерлер:

·       Panel;

·       ScrollBox;

·       PageScroller);

·       GroupBox;

·       RadioGroup;

·       TabControl и PageControl;

·       ControlBar и CoolBar.

Компонент Panel (панель)

Panel компоненті TPanel класына жатады. GroupBox қарағанда онда тақырып жолы жоқ, сондықтан элементтерді функционалды топтастыруда ыңғайлы емес. Екінші жағынан, оның Caption қасиеті мәтіндік жол түрінде көрсетіледі және хабар шығару үшін қолданылуы мүмкін. Бұл кластың компоненттері формаға оған қойылған аналық компоненттері терезе өлшемінің өзгеруіне қарамастан терезенің бір жағына тізбектей орналасуы үшін қойылады.

Panel компонентінің кейбір қасиеттері

BorderStyle	Рамка стилін анықтайды: bsNone – рамка жоқ; bsSingle – периметрі бойынша компонент 1 пиксель қалыңдықты сызықпен жаңартылады.
FullRepaint	Панельді және барлық аналық элементтерін оның өлшемінің өзгеруі кезінде қайта салуға рұқсат береді/бермейді.
Locked	OLE объектісімен жұмыс істеу кезінде пайдаланылады.

Компонент үшін OnResize оқиғасы қарастырылған, өңдеуіште программист компонент өлшемінің өзгерісіне қажет реакцияны алдын-ала болжай алады.  

Компонент GroupBox (контейнер)

GroupBox компоненті TGroupBox класына жатады. Бұл компонент аналық компоненттерді орналастыру үшін арналған контейнер қызметін атқарады. Көбінесе оның көмегімен функционалды міндеті бойынша біріктірілген басқармалы элементтер тобы ерекшеленеді.

RadioGroup (переключательдер тобы) компоненті

RadioGroup компоненті TRadioGroup класына жатады. RadioGroup компоненті тәуелді переключательдерді орналастыру үшін  арналған арнайы контейнерді білдіреді. Оған орналастырылатын әрбір переключатель Items арнайы тізіміне қойылады және топ қызметін индекс бойынша жеңілдету үшін қолайлы.

RadioGroup компонентінің кейбір қасиеттері

Columns	Переключательдер бағанының санын анықтайды.
Itemlndex	Таңдап алынған переключательдер индексінен тұрады.
Items	Элементтер тақырыбы бар жолдар тізімінен тұрады. Элементтері қосу/жою  Items тізімінің жолын қосу/жоюмен жүзеге асады.

Мәліметтерді енгізу және шығару терезелері.

Енгізу терезесі – бұл INPUTBOX функциясының нәтижесінде экранда пайда болатын стандартты диалогтық терезе.

Жалпы түрі

Айнымалы: = INPUTBOX (Тақырып,түсініктеме,мән)

Мысалы: x:=Strtoint (INPUTBOX (‘мән енгізу’,’x –қа мән бер ’, ‘5’));

Шығару терезесі

Шығару терезесінің ShowMessage процедурасының немесе MessageDlg функциясының көмегімен шақыруға болады. ShowMessage процедурасы экранға текстен және ОК командалық батырмасынан тұратын терезені шығарады.

Жалпы түрі ShowMessage (хабар)

Мысалы: ShowMessage (‘x1=’+FloatTostr(x1)+#13+ ‘x2’+ FloatTostr (x2));

Тақырыпты Project / Options/ Application командасы арқылы өзгертуге болады.

MessageDlg формасы

Айнымалы:= MessageDlg (хабар,хабар типі, батырма, контекст_ анықтама)

Мысалы: айнымалы қандай да бір айнымалы

Хабар типі

Тұрақты	Хабарлама типі	Белгіше
MtWarning	Ескерту (Внимание)
MtError	Қате (Ошибка)
MtInformation	Ақпарат ( Информация)
MtConfirmation	Ұйғарым (Подтверждение)
MtCustom	қалыпты жағдай	таңбасыз

Батырма тұрақтылары

Тұрақты	Батырма
mbYes	Yes

mbNo	No
mbOK	OK

mbCancel	Cancel
mbHelp	Help
mbAbort	Abort
mbRetrey	Retrey
mbIgnrore	Igrore
mbAll	All

     Контекст анықтамасы – анықтамалық жүйенің бөлімін анықтайтын параметр. Ол

экранда қолданушы <F1> батырмасын басса ғана пайда болады. Егер анықтаманы шығару қажет болмаса, онда параметрдің мәні 0-ге тең болу керек.

Мысалы: r:= MessageDlg (‘санды 0 –ге бөлуге болмайды' , mtError,[mbOK, mbCancel],ø);

Тәжірибелік жұмыстар

Тапсырма №1. Шеңбердің ұзындығы берілген. Бұл шеңбермен шектелген дөңгелектің ауданын табыңдар.

Сурет 1. Жоба интерфейсі

Шешуі:

var s:string;

Form1: TForm1;

implementation

{$R *.dfm}

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

s:= FloatToStr(StrToFloat(edit1.Text)*StrToFloat(edit1.Text)/(4*pi));

ShowMessage('Дөңгелек ауданы='+ s);

end;

end.

Сурет 2. Жобаның орындалу интерфейсі

Сурет 3. Жобаның орындалу нәтижесі

2,3- суреттерде қосымшаны орындату нәтижесі көрсетілген.

Тапсырма №2

  Программа мәтіні төмендегідей:

  Procedure TForm1.Button1Click (Sender:TObject);

  Var n:integer; n1:string;

  Begin

  Label1.Caption:=’1.Әзір қайталану командасы’;

  Label2.Caption:=’2.Дейін қайталану командасы’;

  Label3.Caption:=’3.Параметрлі қайталану командасы’;

  n1:= inputBox(‘командалар’, ‘керекті санды енгіз:1,2,3-?’ ‘’);

  n:=StrToInt(n1);

              case n of

  1:label4.Caption:=’While<шарт> do begin … end’;

  2:label4.Caption:=      ‘Repeat…Until’;

  3:label4.Caption:= ‘for i:=1 to n do begin … end’;

  end;

  end;

  end.

  Программаның орындалуы нәтижесі 4-суретте келтірілген.

4-сурет. Нұсқау бойынша таңдау терезесі

Тапсырма №3. Берілген х нақты мән үшін  функциясының мәнін есептейтін жоба жасаңдар. х мәнін InputBox() функциясының терезесінде енгізіп, нәтижені ShowMessage() процедурасын қолданып шығарыңдар. 

Procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

Var x,y:real; S:string;

begin

s:=InputBox(‘у- енгіз’,’х=’,’0’);

x:=StrToFloat(s);

y:=(3*x+5)/3;

ShowMessage(FloatToStr(y));

end.

Жобаны орындату нәтижесінде төмендегі терезе шығады. Егер х- ке 4,8 мәні енгізілсе ,онда нәтижеде у- тің мәні 6,46666- ге тең болады.

Сурет 5. InputBox() функциясының терезесі

Сурет 6. ShowMessage() процедурасының терезесі

Тапсырма №4. Батырмаға келесі кодты жазу нәтижесінде төмендегідей терезе шығады.

procedure TForm1.Button3Click(Sender: TObject);

Var r:integer;

begin

r:=MessageDlg('Файл жойылады',mtWarning,[mbOk,mbCancel],0);

end;

Сурет 7. MessageDlg () функциясының терезесі

ІV. Сабақты бекіту

Бекіту сұрақтары:

-        Контейнер компоненттері дегеніміз не? Ол не үшін арналған?

-        Контейнерге қандай компоненттер жатады? Оларға сипаттама беріңіз.

-         Пішімдер және модальды пішімдер айырмашылығы?

-        Сұхбаттық терезе?

-        Мәліметтерді енгізу терезесі?

-        Мәліметтерді шығару терезелері?

V. Сабақты қорытындылау, студенттерді бағалау

 Мен осы курс тақырыбы жайлы НЕ ... ?

Үйрендім	Түсінген жоқпын	Білгім келеді

 Бүгін сабақта контейнерлер, пішімдер, модальды пішімдер және сұхбаттық терезе ұғымдарымен таныстық. Оларды қолданып, тәжірибелік жұмыстар орындадық. Сабақтын алдында қойылған мақсатқа жеттік. Сабақты қорытындылай келе жалпы топ оқушыларының бүгінгі сабаққа дайындығы және сабаққа қатысқандарын айта кетем.

Бағалау: Сабаққа белсене қатысып отырғандар мен тест жұмыстарының нәтижесі бойынша бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру

-        Дузельбаев С.Т. Основы алгоритмизации и программирования стр.139

-        Контейнерлерді қолданып, бағдарлама құрып келу

-        Пішімдер және модальды пішімдер тақырыбын қарастырып, конспект жазу

Оқытушы __________ М.Е. Рахымжанова