Ашық сабақ "Қаңлылар" (6 класс)

Сабақтың тақырыбы: Қаңлылар туралы деректер.
Сабақтың мақсаты:

Мақсаты: Білімділік: Оқушыларға қазақ халқының бір тармағы, ежелден өмір сүріп келе жатқан түркі тайпаларының негізін құраушы қаңлылар туралы түсінік беру, қаңлылардың қоғамдық әлеуметтік ерекшеліктерімен таныстыру.

Дамытушылық: Тарихи материалдарды оқу барысында алған білімдерін бір жүйеге келтіруге, басқа да білім құралдарынан өздеріне керектілерін тауып ала білуге дағдыландыру. Оқушылардың ой-өрісін кеңейту үшін сұрақ-жауап арқылы ізденіске жетелеп сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік: Өз еліне, халқына деген құрмет сезімін қалыптастыру, адамгершілікке баулу. Отанға деген адалдығы мен сүйіспеншілігі, батырлығы және тапқырлығы, қаһармандығы, адамгершілігі, ержүректілігі, білімділігінен олардың әділ жақтарын қорғайтын тәрбиелігіне мән беру.

Сабақтың типі:жаңа сабақ

Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдістері: Ауызша баяндау, әңгімелесу, топпен жұмыс
Көрнекі құралдар: Интерактивті тақта, карта, қосымша әдебиеттер
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ
ІV. Қорытындылау.
Сабақтың мақсаты мен түрімен оқушыларды таныстырып өткеннен кейін, қазақ даласында мекен еткен тайпаларды еске түсіру үшін саяхат жасаймыз. Ол үшін мынадай сұрақтарға тоқталамыз:

1.Сақтар
2:Үйсіндер

ІІ Үй тапсырмасын тексеру

               Қойылатын сұрақтар:
1.Үйсін халқының саны қанша?
2.Астанасы қалай аталады?

3. Археологиалық ескерткіштері, яғни обалары қандай?

4. Билеушісін қалай атайды?
5. Үйсіндер қазір қай жерлерде мекендейді?

6. Ыдыстарын неден жасады?

Бос орынды толтыру.

       1. Темір дәуірі …. неше кезеңге бөлінеді?

2. Қазақстанның оңтүстігі … облыстан тұрады?

3. Тасмола ескерткіштеріне … обалар жатады?

4. Парсылармен одақтасып Гректерге қарсы соғысқан ….. тайпасы.

5. Тиграхауда сақтары …. мекендеді.

6. Гректер сақтарды …. деп атаған.

7.Солтүстік және Шығыс Қазақстанды мекендеген сақтарда …. белгілер көбірек байқалған

Жауабы: 1-2, 2 – 4, 3 – мұртты, 4 – сақтар, 5 – Жетісу, 6 – Азиялық скифтер.

7-монғолоидтық

Сәйкестендіру .

1. Б.з.б.VІІ ғ. А) тарихшы

2. Гиркан Ә) Үйсіндер астанасы

3. Парадарайя Б) Сақ тайпасы

4. Геродот В) Каспий атауы

5. Чигучен Г) Сақ жауынгері

6. Шырақ Д) Ежелгі Ирандықтар кітабы

7. Авеста Е) Темір дәуірінің басталуы

Жауабы:1- Е, 2- В, 3-Б, 4-А, 5-Ә, 6-Г.7-Д

ІІІ. Жаңа сабақ

Сабақтың жоспары:
$23. Қаңлылар туралы деректер.
      Қаңлы қоғамы.
1. Қаңлылар  туралы  деректер.
2.  Қаңлылардың орналасуы.
3. Қоғамдық құрылысы
4. Археологиялық ескерткіштері.

Қаңлылар б.з.б.ІІІ-ІІ ғасырлар б.з-дың V ғасыры аралығында өмір сүрген.

Б.з.б.ІІ мыңжылдық Қытай билеушісі Батыс елдерге елшілер жібереді, мақсаты-ел мен танысу, сауда байланысын жасау.Сол елдердің бірі қаңлылар. Қаңлылар туралы тек Қытай деректерінде бар.
Қытай тарихшысы Сыма Цянь «Тарих жазбаларында » көшпелілердің өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған.
Б.з.б 46-36 жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы тұрған ғұндарға көмектескен ғалымдар анықтап отыр. Қытай деректері бойынша, қаңлы тайпалар одағының 120 мың түтіні (отбасы) немесе шамамен 600 мың адамы, 120 мыңға дейін жауынгерлер болған.

. Қаңлылар негізінен ата-аналарының аруағына, ал бір бөлігі отқа, айға, күнге табынған.

.

Каңлы жауынгерлері

Обалары

. Қаңлы мемлекетінің шекаралары осы күнге Өзбекстан Республикасының астанасы Ташкент қаласы тұрған жерден асып, бір шеті Қаратау бөктерлерінен басталып, Талас өзеніне дейін созылған.

     Дипломатиялық баиланыс жасасқан мемлекеттер:   
Қытай, .сыртқы байланысы Рим, Кушан мемлекет

Қаңлы тайпаларының ең негізгі атамекені Сырдария өзенінің орта ағысы, астанасы Битянь. Жазба деректері бойынша қаңлы елін хан билеген .

Қаңлы елі өз ішінен бес бөлікке бөлініп, әр иелікті кіші хандар басқарған. Кіші хандар Ұлы ханға бағынған. Кіші хандарға бағынатын ру, тайпаларды көсемдер басқарған. Көсемдердің лауазымы мұрагерлік жол мен әкеден балаға берілген.

                           Археологиялық ескерткіштер

Қауыншы                     Отырар –Қаратау                    Жетіасар

Ташкент төңірегі            Сырдарияның орта ағысы,       Арал теңізінің шығыс  Аққтөбе қонысы               Қаратау, Талас өзені,               Қуандария, Жетіасар
                                         Көк мардан қаласы.

Сабақты бекіту:

Венн диаграммасын толтыру

Үйсіндер Қаңлылар

ерекшелігі

ерекшелігі

ұқсастығы

 ІV. Қорытындылау.

Үйге тапсырма: $ 23
Оқушыларды бағалау

Толықтыру 1 топқа:

1. Темір дәуірі …. неше кезеңге бөлінеді?

2. Қазақстанның оңтүстігі … облыстан тұрады?

3. Тасмола ескерткіштеріне … обалар жатады?

4. Парсылармен одақтасып Гректерге қарсы соғысқан ….. тайпасы.

5. Тиграхауда сақтары …. мекендеді.

6. Гректер сақтарды …. деп атаған.

7.Солтүстік және Шығыс Қазақстанды мекендеген сақтарда …. белгілер көбірек байқалған

Жауабы: 1-2, 2 – 4, 3 – мұртты, 4 – сақтар, 5 – Жетісу, 6 – Азиялық скифтер.

7-монғолоидтық

Сәйкестендіру 2 топқа

7. Б.з.б.VІІ ғ. А) тарихшы

8. Гиркан Ә) Үйсіндер астанасы

9. Парадарайя Б) Сақ тайпасы

10. Геродот В) Каспий атауы

11. Чигучен Г) Сақ жауынгері

12. Шырақ Д) Ежелгі Ирандықтар кітабы

7. Авеста Е) Темір дәуірінің басталуы

Жауабы:1- Е, 2- В, 3-Б, 4-А, 5-Ә, 6-Г.7-Д

Салыстыру 3топқа

1. Аңдық стиль б.з.б.VІІІ ғ. пайда болды. Иә, Жоқ

2. Парсылар сақтарды құдіретті еркектер деді. Иә, Жоқ

3. Қытай деректері бойынша, қаңлы тайпалар одағы 600 мың адамы, 120 мыңға дейін жауынгері болған. Иә, Жоқ

4. Егіншілікпен Үйсіндер, Қаңлылар айналысты. Иә, Жоқ

5. Дайлар, аргиппейлер, иседондар үйсін тайпалары. Иә, Жоқ

6. Қаңлы тайпаларының негізгі атамекені Сырдария өзенінің орта ағысын қамтыды Иә, Жоқ

7. Хаомо суын дайындайтын сақтар Сырдария өзені бойында өмір сүрді

Иә, Жоқ

Жауабы: 1.Жоқ, 2. Иә, 3. Иә, 4. Иә, 5. Жоқ. 6. Иә,7. Жоқ

 ІV. Қорытындылау.

Үйге тапсырма: $ 23
Оқушыларды бағалау

Сабақтың жоспары:
$23. Қаңлылар туралы деректер.
      Қаңлы қоғамы.
1. Қаңлылар  туралы  деректер.
2.  Қаңлылардың орналасуы.
3. Қоғамдық құрылысы
4. Археологиялық ескерткіштері.
Қаңлылар б.з.б.ІІІ-ІІ ғасырлар б.з-дың V ғасыры аралығында өмір сүрген.

Б.з.б.ІІ мыңжылдық Қытай билеушісі Батыс елдерге елшілер жібереді, мақсаты-ел мен танысу, сауда байланысын жасау.Сол елдердің бірі қаңлылар. Қаңлылар туралы тек Қытай деректерінде бар.
Қытай тарихшысы Сыма Цянь «Тарих жазбаларында » көшпелілердің өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған.
Б.з.б 46-36 жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы тұрған ғұндарға көмектескен ғалымдар анықтап отыр. Қытай деректері бойынша, қаңлы тайпалар одағының 120 мың түтіні (отбасы) немесе шамамен 600 мың адамы, 120 мыңға дейін жауынгерлер болған.
.
. Қаңлы мемлекетінің шекаралары осы күнге Өзбекстан Республикасының астанасы Ташкент қаласы тұрған жерден асып, бір шеті Қаратау бөктерлерінен басталып, Талас өзеніне дейін созылған.

        
Қытай

.Сыртқы байланысы Рим

Кушан мемлекет

Қаңлы тайпаларының ең негізгі атамекені Сырдария өзенінің орта ағысы, астанасы Битянь. Жазба деректері бойынша қаңлы елін хан билеген .

Қаңлы елі өз ішінен бес бөлікке бөлініп, әр иелікті кіші хандар басқарған. Кіші хандар Ұлы ханға бағынған. Кіші хандарға бағынатын ру, тайпаларды көсемдер басқарған. Көсемдердің лауазымы мұрагерлік жол мен әкеден балаға берілген.

                           Археологиялық ескерткіштер

Қауыншы                     Отырар –Қаратау                    Жетіасар

Ташкент төңірегі            Сырдарияның орта ағысы,       Арал теңізінің шығыс  Аққтөбе қонысы               Қаратау, Талас өзені,               Қуандария, Жетіасар
                                         Көк мардан қаласы.

Оқулықтағы суреттер бойынша әңгіме құрастыру:
1.Көк –Мардан қаласының орны.
2.Қыш ыдыстар қола бұйымдар.
Соңғы бекет «Сиқырлы сандықша» деп аталады. Ол бойынша бүгінгі сабақты қорытындылаймыз.
.Әр бір оқушы өз кезегімен сұрақ алып, дауыстап оқып жауап береді.
   Ойын барлық оқушылардың тақырып бойынша алған білімін айқындауға мүмкіндік береді.
Сөзжұмбақ «Қаңлы»
Үйге тапсырма: $ 23
Оқушыларды бағалау.