"Ашық сабақ" "Табиғи сұрыпталу эволюцияның бағыттаушы факторы" 9-сынып

• 1 слайд

  Табиғи сұрыпталу –
  эволюцияның
  бағыттаушы факторы
  Сабақтың тақырыбы:
  Ақпанның оны
  

• 2 слайд

  Жер шарының айналуы 5 жыл
  Бигль кемесі 1845 ж
  Ч. Дарвин
  Тіршілік үшін
  күрес
  Түр ішілік
  Түр аралық
  Абиоздық
  Табиғи сұрыпталу
  
  Тұқым қуалайтын
  өзгергіштік
  Эволюцияның
  қозғаушы күштері
  Ағылшын ғалымы
  Альфред Уоллес
  1858 жылы
  Дарвинизм
  

• 3 слайд

  Түраралық күрес.
  Әртүрлі түрге жататын даралар арасында жүреді. Мысалы: түлкілердің қояндарға шабуылы (жыртқыштық), қасқыр мен түлкі жемтігі үшін таласады (конкуренция-бәсекелестік), діңқұлақ пен ағаш (паразитизм).
  

• 4 слайд

  Түрішілік күрес.
  Бір түрге жататын даралар арасындағы күрес.
  Мысалы:
  екі ақ аюдың
  өз тамағы
  үшін күрес
  (конкуренция).
  

• 5 слайд

  Табиғаттың қолайсыз жағдайларымен күрес.
  Құрғақшылықпен, суықпен, нөсермен т.б. күрес.Мысалы: көптеген өсімдіктер қары аз, аязды суықтарда қырылып қалады, сонымен қатар аяз кезінде топырақта тіршілік ететін көп ағзалар қырылады.
  

• 6 слайд

  
  Бекіре балығы 50 жыл тіршілік етеді жыл сайын әрбіреуі 3-6 млн уылдырық шашады немесе үй шыбыны 5 күнде 20 мың жұмыртқа салады. Өсімдіктерде бір түп көкнәрда 10 қауашақ дамыса, онда жыл сайын жерге 30000 тұқым шашылады.
  Осындай қарқынды дамумен көбеймеу себебі неліктен?
  Жауабы:
  Мұндай қарқынды даму, тек қолайлы жағдай болғанда ғана өніп - өсіп, тіршілігін сақтап қалады. Түрлер неғұрлым көп қырылса, соғұрлым қарқынды дамиды, себебі қарқынды даму түрді сақтап қалудың құралы. Көп организмдер орта жағдайында орынның, қоректің, ылғалдың, жарықтың жетіспеуінен және жауына жем болудан қырылады.
  
  І-топ
  Ойланып жауап бер!
  

• 7 слайд

  ІІ-топ
  Қолдан сұрыптау мен табиғи сұрыптауды салыстырыңдар:
  
  Қолдан сұрыптау
  Табиғи сұрыпталу
  3, 6, 7, 9, 12, 13
  1, 2, 4, 5, 8, 10, 11
  Салыстыру
  1.Тіршілік пайда болғаннан бері үздіксіз жүреді.
  2.Көзге көрінбейді, жүруі білінбейді.
  3.Жаңа іріктемелер мен қолтұқымдар шығарылады. 4.Организмге пайдалысы
  қалып, зияндысы жойылады. 5. Сұрыпталуда адамның қатысы жоқ.
  6. Адамның араласуымен болады. 7.Пайдалы жақтарын жақсарту үшін жоспар
  бойынша жасалады. 8.Ортаға бейімделгені қалады, бейімделмегені жойылады.
  9.Өсімдіктерді де пайдалы белгілері үшін сұрыптайды.
  10.Қоршаған орта мен популяцияда тепе-теңдік сақталады.
  11.Жаңа түрлер пайда болады. 12. Егіншілік пен мал шаруашылығы дамығаннан
  кейін пайда болды. 13. Жағымсыз жақтары, пайда болған белгілері организмге
  зиянды, табиғатта дәрменсіз.
  

• 8 слайд

  ТІРШІЛІК ҮШІН
  КҮРЕС ТҮРЛЕРІ
  1.ҚОЯН ҚАСҚЫР
  (Жемтігін аулау,
  қорек үшін)
  
  2.ЖАТАҒАН
  БИДАЙЫҚ КҮРІШ
  (Қорек үшін)
  ШЫРША ШЫРША
  (Шыршалы ормандағы
  қорек, жарық үшін күрес)
  
  БҰҒЫ БҰҒЫ
  (Қорек үшін, жыныстас
  әріптесі үшін
  бәсекелестігі)
  ШЕГІРТКЕ ОРТА
  ЖАҒДАЙЫ
  (әртүрлі табиғат
  жағдайлары
  үсік жүру, қар жауу,
  қоректің молдығы)
  
  ӨСІМДІК ТОПЫРАҚ
  (топырақтың тұзданып
  сорлануы)
  Сызбаны құрастыру.
  Мына сызбаны мысалдармен аяқта.
  3-топ
  

• 9 слайд

  Сен қалай ойлайсың
  
  
  
  
  
  Бәсекелестік күрес неден болады, сен қалай ойлайсың?
  Жауабы: тіршілігін сақтап қалу үшін организмдер арасында тіршілік үшін күрес жүреді. Тіршілік үшін күрес - қоршаған орта мен организм арасындағы күрделі қарым –қатынастың жиынтығы.
  
  
  

• 10 слайд

  Себебін табу
  Неғұрлым түрлер көп қырылса , соғұрлым
  қарқынды дамиды. Осының себебі?
  
  Жауабы:Себебі қарқынды даму түрді сақтап
  қалудың “құралы”. Барлық организмдер
  ұрпақ қалдыруға тырысады. Сондықтан
  қарқынды түрде көбейе бастайды.
  

• 11 слайд

  Сәйкесін тап
  Тіршілік үшін күрес Бір түр мен екінші түр
  арасындағы күрес.
  Түраралық күрес Белгілі бір ортаға
  организмдердің тіршілігін
  сақтап бейімделуі.
  
  Табиғи сұрыптау Қоршаған орта мен организм
  арасындағы күрделі қарым –
  қатынастың жиынтығы.
  

• 12 слайд

  
  Тірек-сызбаны құрастыру
  Сұрыптау
  Табиғи Қолдан
  
  Тіршілік үшін күрес
  
  Түраралық Түрішілік Сыртқы ортаның
  қолайсыз жағдай-
  ларымен күрес
  Жартқыштық Паразиттік
  бәсекелестік бәсекелестік