Пәні꞉Ежелгі Қаззақстан тарихы Сыныбы꞉ 6 Мерзімі꞉
Тақырыбы ꞉Ғұндар мемлекеті
Сабақтың мақсаты:
1.Орталық Азияны, Қазақстанды мекендеген ғұн тайпаларының тарихын, гүлденуін, көршілерімен қарым-қатынасын, олардың қоныс аударуын яғни мемлекет туралы ғылымдардың зерттеулерін жүйелі түсіндіру.
2.Оқушылардың белсенділігін арттырып, дүниетанымын кеңейтеді.
3.Елін, жерін, сүйетін ұлттық рухы биік мәдениетті азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың көрнекілігі: Қазақстанның саяси қартасы, Аттила, Томирис, т.б тарихи тұлғалардың суреттері, сызбалар, нақыл сөздер, ТСО.
Пән аралық байланыс: география, бейнелеу, математика,
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі
. Оқу құралын тексеріп түгелдеу
. Әнұран орындау, «хабар»
. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару
. Ассалаумағалейкүм Абай атамыздың мына бір сөзімен ашсам деймін.
«Адамның адамшылығы- ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, құрбы, жақсы ұстаздан болады»- дейді.
Қазақстан тарихы нешеге бөлінеді?
Ежелгі Қазақстан нешеге бөлінеді?
Темір дәуірінің тайпаларын ата?
Сақ тайпалары туралы айтқанда ойымызға не оралады?
Сақ сөзін топтастыру немесе сақтар туралы не білеміз?
Патшасы-Томирис
Қазақтың арғы ата-тегі
Үшке бөлінеді
Алтын адам
Жауынгер халық
Сақтар
Б.з.б. I мыңжылдыұта Қазақстанда мекендеген
Негізгі кәсібі-мал шаруашылығы
Құдыретті еркектер
Геродот зерттеген
Жүйрік атты туралы
Өткен сабақ / Үй тапсырмасы/: Сақтардың қоғамдық құрылысы және идеолиясы.
1. Үй тапсырмасын «Бетпе-бет» стратегиясы бойынша сұрау
/ оқушының аты жөні, лауазымы, т.б. толық мәлемет беріледі/
1. – оқушыға Сақ қоғамындағы топтар туралы не айтуға болады.
2. – оқушыға Сақ үштігі туралы мәлімет беріндер.
3. Қалған оқушылардың өткен сабақта алған білімдерін тест арқылы тексеру.
№1. Сақтар әлемді қалай бөлді?
А) жерасты, аспан
В) аспан, жерасты, жер
С) аспан әлемі
Д) әлем біртұтас
№2. Аң стилі мазмұны жағынан...
А) дініи-наным сипатында
В) бейнелеу қнері
С) мифологиялық өнер
Д) барлығы дұрыс
Ғұндар
Аттила
Чжи-Чжи
Шаньюй
Таразды салды
Моңғолиядан көшіп келген
№3. Аң стилін неше кезенге бөлуге болады?
А)3 В)2 С)4 Д)7
№4. Жануарлардың өзара үйлесімділігін сақтамай, қозғалмайтын бейнеде кескіндеуі
А) біртіндеп құлдырау кезеңі
В) классиқалық кезең
С) архаиқалыұ кезең
Д) прохорова кезеңі
№5. Алтын адам қайдан табылды?
А) Қаратау жотасы
В) Есік қорғаны
С) Пазырық үйіндісі
Д) Түгіскен, Ұйғарақ қорымдары
Үш нұсқадағы тестің кез-келген жерінен сұрақ қоя отырып қосымша мәлімет алу, нысықтау,
Жаңа сабақ: параграф -9 Ғұндар мемлекеті
«Өткенді білмей-қазіргі жағдайды білу, келешекті болжау қиын» Әл-Фараби
I. Жаңа сабақты бастамас бұрын тақтадағы термин сөздерді болжау.
1. Ой қозғау
Сыма Цянь
Шанькюй
Ұлы Қытай қорғаны
Юэчжилер
II Осы болжамның ішіндегі қайсы сөз бүгінгі тақырыбымызға арқау болады деп ойлайсыздар?
1. Ғұн тайпасы туралы не білеміз?
II. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ежелгі ғұндар мен юэчжилер туралы тарихи деректер
2. Ғұндар мемлекнтінің гүлденуі
3. Ғұндардың көршілерімен қарым қатынас
4. Ғұндар дәне халықтардың қоныс аударуы
1.Б.з.б, 1 мыңж. басында Орталық Азияны мекендеген тайпалар жартылай көшпелі мал шаруашылығы мен айналысып, скифтік мәдениетке көшіп-қонып жүрді.
. Қытай тарихнамашысы Сыма Цянь (б.з.б.145-86жж.) Орталық Азияда б.з.б VII-Viғ.ғ. мекендеген «солтүстіктегі кқршілерін» жундер деп атайды.
. Б.з.б Vғ. Жундердің орнына Орталық Азияда көшпелілердің күшті бірлестігі ғұндар мен юэчжилер пайда болды.
. Ғұн соққысынан б.з.б. 174 жылдан кейін батысқа кеткен юэчжилер Бактрия жерінде Кушан патшалығын құрады.
. Б.з.б. Ivғ. Қытайлар өздерінің қарсыластары арасынан ғұндары алғаш рет атайды.
. Б.з.б. III-II ғ Ғұндар24 тайпалар одағынан тұрған Еуразия құрлығындағы бірден-бір ірі үшін «Ұлы Қытай қорғанын» салдырған.
Ғұндар мемлекетінің гүлдену
. Мемлекеттің басшысы-тәңірқұты (шаньюй)
. Ғұндары Тоуман тәңірқұтыбиледі. Оның екі әйелінен туған екі тақ мұрагері болды.
. Көршілері юэчжилер гүлдену дәуірін бастап өткізіп жатты.
. Мөдеден құтылуы...
. Мөде өз әскерлерін «ысқыратын жебесін» қайда жетсе, сол жаққа атуға бұйырды.
. Б.з.б. 209 жыл. Мөде шаньюй биікке келеді.
. 203-201 ж. Қырғыз тайпасын бағындырды.
. Негізгі қарсыласы-Қытай мен юэчжтлер болды.
. Қытайдың Хань әулеті биікке келгеннен кейін б.з.б. 200 жылы Өытай императоры ғұндарға өздері соғыс бастады.
. Алайда өздері қақпанға түсіп, император қызын ғұн билеушісіне әйелдікке беріп, 40 жыл ғұндармен татулық орнатады.
. Мөде тұсында халық саны 300 мыңға жетіп гүлденеді.
2. Мөденің мұрагері Лаушан тұсында ғұн мемлекетінің құдіреті күшейе түсті. .
.. Бұдан кейінгі Ғұндар тарихы Шығыс Түркістандағы аса бай қалалары үшін Хань империясымен күреске толы болды.
3. Ғүндардың көршілерімен қарым-қатынасы /ДОТ әдісі бойынша/.
III. Ғұндардың юэчжилермен қарым-қатынасы.
Б.з.б. 59ж. ғұндардың өз ішінде бүліктер шығып билікке талас басталады.
Б.з.б.55 ж. ғұндарекіге бөленеді.
1. Оңтүстік ғұндар- Хуханье қытаймен достасады.
2. солтүстік ғұндар мемлекетін- Чжи-чжи басқарады.
Б.з.б. III-V ғ. Шығыс Ұазаұстан мен Жетісуда Юзбан мемлекетін құрады.
4. Ғұндар және халықтардың орын ауыстыруы
Жалпы ғұндардың шығыстан батысқа қарай жылжуы б.з.б. II ғасырдан басталып, б.з. IV ғасырына дейін созылған.
Тарихта бұл құбылысты «халықтардың ұлы қоныс аударуы» деп атайды.
Сабақты бекіту:
«Бетпе-бет»
Оқушылардың өздері «Бетпе-бет» жүргізеді.
Сұрақтары бүгінгі өткен материалдардан қояды.
Түйін.
Темір дәуірінде өмір сүрген ғұн мемлекетінің тарихын меңгердік, дегенмен айтылмай қалған материалдар болса үйден оқып меңгеріп келу тапсырылады.
Оқушыларды бағалау:
Үйге тапсырмасы: Ғұндар мемлекеті.
