Қазақстан тарихынан слайд 7 сынып Сәулет өнері

• 1 слайд

  Үй тапсырмасы: ІХ-ХІІ ғғ қолөнер,сауда және шаруашылықтың дамуы.
  
  
  
  1.Қолөнер қалай дами бастады? Қыш құмыра, шыны жасау кәсібі туралы айтып беріңдер?
  
  2.Ұсталық кәсіптің дамуына не әсер етті?
  
  3.Зергерлер не жасаумен айналысады?
  
  4.Сауда мен ақша айналымы қалай пайда болды?
  

• 2 слайд

  Жаңа сабақтың тақырыбы: Сәулет өнері мен құрылыстың дамуы.
  Мақсаты: Қазақстандағы Х-Х11 ғасырлардағы сәулет құрылыс жүйелері мен сәндік қолданбалы өнердің дамуы туралы жан-жақты білім алу.
  Міндетті:Сәулет өнері мен құрылысының дамуына ықпал еткен факторларды ашуға және оларды VI-IX ғасырлардағы сәулет құрылыстарымен салыстырып, қорытындылауға дағдылану;
  Көне тарихи ескерткіштерді, ұлттық құндылықтарды сақтап, қастерлеуге,өнерге және шеберлік шығармашылыққа тәрбиелену.
  
  

• 3 слайд

  Сәндік қолданбалы өнер
  Дамыған орта ғасырда дамыды.
  Металдан жасалған ыдысты өрнектеу ісінде және ғимараттарды сәндеп жасауда.
  Құрлыс материалдары: сары топырақты балшық,ғаныш.
  Ғимарат жобасын шеберлер жасаған.
  
  

• 4 слайд

• 5 слайд

  ХІ-ХІІ ғғ аралығында ғимараттарды өрнектеп, сәндеу ісіне оюланған кірпіштер (терракота) қолданған.
  
  Керамикаға оюлап жануарларды салу
  Сығанақтан аң бейнеленген құмыры
  Қызылөзен қаласынан арыстан бейнесіндегі терракотта
  

• 6 слайд

  Архитектуралық құрылыс жүйелері
  Х-ХІІ ғасырлардағы ғимараттарға
  Мешіттер-
  (арабша“жаджит“-тәжім
  ететін жер)-мұсылмандар
  мінәжат ететін құрлыс
  Кесенелер(мавзолей)-қайтыс
  болған адамдардың денесі қойылатын
  жерлеу құырлысы.Атауы Мавсол патшаның
  есімінен келіп шыққан
  
  
  Мазарлар (арабша-тәжім
  ететін жер)-әулиелердің
  моласының үстіне қойылып,
  адамдар табынатын құрылыс
  
  
  

• 7 слайд

  Мешіттер
  ХІ ғасырда Жетісу жерінде Боран мұнарасы.
  
  Құйырықтөбе қаласынан 36,5/20,5 метрден тұратын мешіт табылған.
  
  Өрнек қаласынан мешіт табылған.
  

• 8 слайд

  Кесенелер
  Айша–бибі- Жамбыл қаласының батыс жағында,18 км жерде орналасқан. Әулие Қараханның қалыңдығы. ХІ-ХІІ ғасырларда өмір сүрген
  

• 9 слайд

• 10 слайд

  Арыстан-баб
  Қожа Ахмет Йасауидің ұстазы.
  
  Түркістан қаласында орналасқан.
  
  «Арыстан-бабқа түне, Қожа Ахметтен тіле»ұлағатты сөз иесі.
  

• 11 слайд

• 12 слайд

  Бабаджа-қатын кесенесі
  Айша бибі мазары жанында орналасқан. Бұл кесене де XI- XIIғ.ғ. сәулет ескерткіші болып саналады. Кесене ерекше қарапайымдылығымен бағаланады. Соңғы жаңартылуы 2002 жылы болған. Эпиграфикалық жазба бойынша ол жерде жерленген әйел адамның атын оқып білген. Аңыз бойынша ол әйел Айшаның қамқоршысы болған. Ол Айшаны сапар кезінде қасында болған. Айша қайтыс болған соң оның мазары үстінде жағылып тұрған алауды ұстап тұрды. Бұл екі кесене сәулет ескерткіші ретінде және қажылық дәстүрін өткізетін мұсылманның қасиетті жерлері болып есептеледі.
  

• 13 слайд

• 14 слайд

  Шығыс моншалары
  Отырар қаласынын1939 жылы көрнекті археолог А.Н.Бернштам көне қаланың шығыс-терістік жағындағы бұрышынан моншаны қазды. Монша - көлемі 13,60x12,40 және 50-50x6,5 келетін күйдірілген кірпіштен тұрғызылған 6 бөлмеден тұратын болып шықты. Бірінші киім шешетін бөлмеден екі орындық пен пештің калдығы табылды. Ал моншаның оңтүстік-батыс бөлмесінде 1,75x4 м жуынатын астау, еденнен сыртқа су ағатын қуыстары болған.
  Қазба жұмыстары нәтижесіне қарағанда үш бөлменің қабырғалары геометриялық өрнектермен, ал екі бөлменің қабырғалары мен жуынатын астау сегіз бұрышты өрнекті сары бояумен, оның айналасы қара бояумен көмкерілген, ал алтыншы бөлменің кабырғалары ақ, қызыл, сары бояулы тақталармен қиылыстырылып, кейбір жерлерде шөп тәрізді өрнек те қолданылған. Төбеден түскен қалдықтарға карағанда монша көп күмбезді болған, Моншаның еденінен Х-ХІ ғасырлардағы 17 көне тиын ақша, өте жақсы сақталған шырағдан табылды. Осы кездегі қалалардың құрылыс жүйесінің тағы бір жаңа түрі – шығыс моншасы. Отырар қаласының екі жерінен шығыс моншасының орны табылған. Мұндай моншалар Тараз, Йасы, тағы басқа қалалардан да белгілі болған. Тараз, Отырар моншаларына су қыш құбырлармен тартылған. Мұның өзі орта ғасыр мәдениетінің даму дәрежесін көрсетеді. 
  
  

• 15 слайд

  Бүгінде тарихымыздың діңгегі болған Тараз қаласының жұртынан бізге жеткен қоғамдық үйлердің бірі - Ортағасырлық моншалар қалдығы. Егер тарихи деректерге сүйенентін болсақ, көне қалалардың әрқайсысында ең кемінде 5-6 монша болған. Ал біздің Тараз қаласының жұртынан екі монша табылды. Зерттеу барысында моншаларды салуда қаланың санитарлық тазалық жағы ескерілгендігі және соған орай олардың қаланың сыртқы қорғаныс дуалдарының ішкі жағына орналастырылғандығы анықталды.Талас өзені ағысы деңгейінің төмендігі, биіктеу жерден табылған су құбырлары моншаларға қажетті судың өзеннен арнаулы шығыршақ арқылы су сақтайтын қоймаға құйылып, ары қарай көлбей қойылған су құбырларымен ағызылғандығын айғақтайды. Кейде қос моншада жеткілікті мөлшерде су болмай қалған кезде суды қабырғалары тастан өрілген құдықтан алатын да кез болған. 1939 жылы көрнекті археолог А.Н.Бернштам көне қаланың шығыс-терістік жағындағы бұрышынан моншаны қазды. Монша - көлемі 13,60x12,40 және 50-50x6,5 келетін күйдірілген кірпіштен тұрғызылған 6 бөлмеден тұратын болып шықты. Бірінші киім шешетін бөлмеден екі орындық пен пештің калдығы табылды. Ал моншаның оңтүстік-батыс бөлмесінде 1,75x4 м жуынатын астау, еденнен сыртқа су ағатын қуыстары болған.
  
  
  

• 16 слайд

  Отырар моншасы
  

• 17 слайд

  Түркістан қаласында монша ХХ ғасырдың 60-жылдарына дейін жұмыс істеген.Монша Қожа Ахмет Йасауи кесенесінің жанында орналасқан.Қазір мұражайға айналған.
  

• 18 слайд

  Глоссарий
  Ғаныш-бор тасты күйдіру арқылы алынатын құрылыс материалы. Ол қалау жұмысына және сылаққа қолданылған.
  
  Терракота-ғимаратқа сән беру үшін қолданылатын шағын көзе кірпіштер.
  
  

• 19 слайд

  Картамен жұмыс
  

• 20 слайд

  Сабақ аяқталды