Балаларды салт -дәстүрмен таныстыру

Білім облысы: Қатынас

Білім бөлімі: Сөйлеуді дамыту

Тақырыбы: Тұсау кесу

Мақсаты: Ұлттық салт –дәстүрдің бірі түсау кесу рәсімімен таныстыру. Тұсау кесудің маңызы мен пайдасына түсінік беру. Сонымен қатар баланың әртістік қабілетін дамыту.Жаман мен жақсыны айыруға,жақсыға қызықтыра  келе жаманды тәрбиелеуге  болатынына  көз жеткізу.

Ұйымдастыру кезеңі:Балалар көрпешеде  жартылай шеңбер болып  отырады.Топтың бір бұрышы Шықбермес Шығайбайдың үйі етіп  даярланады.Үйдің ішінде Шығайбай бас тазалап  отыр,бәйбішесі  қазы тығып  отыр, қызы Бізбике  тырнаның жүнін жұлып отыр ал тоқалы қамыр илеп отырады.

Барысы: Алдар көсе балаларға келіп , -Ана тұрған киіз үйде кім тұратынын білесіңдер ме?

Балалар:-Жоқ

Алдар:  Ол үйде шықбермес Шығайбай деген бай тұрады,ол ешкімге ешнірсе бермейді деседі ,үйіне қонақ келсе де дәм татқызбайды екен.Мен бүгі  тап қазір барып Шығайбайдың үйінен тамақ жеп кетпесем Алдар атым  өшсін-деп үйге бет алады. Кірмес бұрын сығалап қарап алады.

-Ассалаумағалейкум –дейді Алдар.сол – ақ екен бай тазалап отырған басып шапанының астына тығып орнына тәспі алады,ал бәйбішесі қазыны тығып орнына ұршық алады, қызы да тазалап отырған тырнаны тығып орнына кестесін алады,тоқалы да илеп отырған қамырын тығып орнына мақта алып шиіттей бастайды.

Бай Алдардың сәлеміне  жауап бермей жақтырмай қарайды.Алдар сонда да байдың қасына жайғасады.

Бай - Келген екенсің  әңгімеңді айта отыр –дейді.

Алдар -  айтайын ба, жоқ көргенімді айтайм ба? – дейді.

Бай – естігенің өтік болар, көргеніңді айт – дейді.

Алдар: - Айтсам айтайын. Жолда келе жатсам алдымнан дәу сары  жылан шықты, жуандығы  жуандығы бар ғой ана отырған бәйбшенің астындағы қазыдай  - дейді.

Бәйбіше: - «көзің шыққыр» - деп қазыны ортаға тастайды.

Алдар: - Қорқып кеттім де, дәу таспен бір-ақ ұрдым, тасымның үлкендігі сіздің астыңыздағы бастың үлкендігіндей – дейді.

Бай: - «тілің кесілгір» - деп басты ортаға қояды.

Алдар: Жаңағы тасым барып былш ете түсті ғой иленіп  тоқалдың астындағы қамырдай –дейді.

Тоқал:  «төбең түскір» -деп қамырды шығарады.

Алдар сақалын бір сипап қойып,бір жымиып –Ой байеке осы айтқанымның бәрі рас өтірік айтсам сақалым жұлынсын қызыңыздың астындағы тырнаның жүніндей – дейді.

Бай: Әй кемпір, тамақ сал қазанға –дейді.

Қызы мен кемпірлері тұрып кетеді.

Алдар:- Байеке қазан қайнап, ет пісем дегенше көрші ауылда тұсау кесер той болып жатыр  сонда барып қайтайық

Бай: -Барсақ  барайық –деп тұрып кетеді.

Екеуі айналып тойдың басқа шетінде отырған балаларға келеді.

Тәрбиеші: Қонақ келді балалар,қане қонақтарға орын берейік.

Алдар мен бай жайғасады.

Тәрбиеші: Біз бүгін Еркебұланның тұсауын кесейін деп отырмыз. Салтымыз бойынша  нәрестенің түсауын  жақсы адам , яғни сыйлы,абыройлы  адам кеседі .Алдар аңа сіздің жасаған жақсылығыңызды көпшілік біледі. Мына нәрестенің түсауын өзіңіз кессеңіз қалай болар екен. Бұл сәби де сіз сияқты елге сыйлы азамат болып өссін .

Алдар: Жарайды кессем кесейін- дейді.

Нәрестенің аяғын ала жіппен байлайды.

Биссимиләхир –рахмани- рахим!

Қаз-қаз балам қаз балам,

Қадамыңды жаз балам.Күрмеуіңді шешейін

Тұсауыңды кесейін-деп ала жіпті кеседі.

Алдар: Нәрестенің тұсауын ала жіппен кескенім,ешкімнің ала жібін аттамасын адал болсын дегеніміз.Тоқ ішекпен де кеседі , елде тоқшылық болсын деп.Көк шөппен де кеседі оның себебі көктей көгерсін деген ырыммен кеседі.

Тәрбиеші: Рахмет сізге, тойымызды жалғастырайық, балалардың өнерін тамашалаңыздар.

Балалар өнер көрсетеді.

Бай:-Сендер қандай өнерлі,тамаша баласыңдар,мен сендерге сыйлық жасағым келіп отыр.Мен енді қызғаншақ болмаймын сендерге үйдегі құртымнан әкеліп  беремін.Біздің бүлдіршіндер сіздерге сыйлық жасасын.Балалар саусақпен сурет салу әдісімен сурет салады. Салған суреттерін келген қонақтарңа сыйлайды.

Балаларға сұрақ қлю арқылы қорытынды жасап, балаларды мақтап мадақтайды.