Инфоурок Классному руководителю Другие методич. материалыДоклад: "Ажы-тол болгаш ада-ие"

Доклад: "Ажы-тол болгаш ада-ие"

Скачать материал

 

 

Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг ниити билиг чери «Овур кожууннун Дус-Даг ортумак школазы»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Доклад 
«Ажы-тол болгаш ада-ие

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Немелде билиг башкызы:

 Куулар Ч.К.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Дус-Даг 2014г.


«Уругну кижизидеринин орнунга, бодунарны кижизидинер, чуге дизе ажы-толунер силерге домей болур»

(англи улустун улегер домаа).

Уругларны кижизидери-бистин амыдыралывыстын эн чугула кезээ болур. Ог-булеге чаш уруг торуттунуп келген хунунден эгелээш, кижизидилге эгелээр. Ада-ие ажы-толун кижизиг болурун чедип алырда, борта боданыр апаар. Слайд Сураглыг педагог А.С Макаренко мынчаар чугаалаан: «Шын кижизидилге – бистин аас-кежиктиг кырган назынывыс, багай кижизидилге-бистин келир уеде човуланывыс, караавыс чажы, оске улустун мурнунга болгаш бугу чурттун мурнунга бистин буруувус болур».

Кандыг-даа ог-булеге аданын-даа, иенин-даа хундуткели оларнын ниитилелге ажыктыг ажыл-херээнден, оске кижилерге хамаарылгазындан, узел-бодалдарындан тодараттынар. Ог-буленин кежигуннеринин бот-боттарынга дузалажыры, тус-тузунда кылып турар ажыл-херектерин билчири, хундулежири, аразында найыралы уругларны кижизидеринге бир ундезин, боттуг чижек болур.

 

Слайд Ынчангаш уругларны бугу талазы-биле кижизидеринин бир кол ундезини-ог-буле кижизидилгези болур. Ог-буленин салдары уругларнын баштайгы базымнарындан эгелээр болгаш оон кижи бооп хевирлеттинеринге онзагай черни ээлээр.

 

Бичии чаштарнын кижизидилгези ог-булеге уругларны культурлуг аажы-чанга кижизидеринден улуг хамаарылгалыг болур.Уругнун идик-хеви четчир, аъш-чеми эки болза ажырбас кылдыр бодаары шын эвес.

- Мээн оглумну чурум урээн, кичээлин кылбаан, озалдап кээр деп ургулчу дыннаар кижи-дир мен. Кижизидер дээрге-даа менде кижизидикчи тускай эртем чок-тур. Башкылары, школа чуну кылып турар чувел? Мээн херээм идик-хеп, аъш-чем, ооредилге херекселдери – биле хандырары-дыр – деп, чарбыттынып келирлери база тургулаар. Ындыг тайылбырга кым-даа чопшээрешпес. Уруу азы оглу дээш ада-иенин харыысалгазын кым-даа солуп шыдавас. Кичээлге олуржурун дилээрге ажылдап турар чайы чок болур. Оглу азы уруу школадан ыглап алган келирге, буруулуг, буруу чок-даа болза школада чедип келген, чугула ажылын уттуп алган, башкылары-биле маргышкан-даа турарлары база турар.

 

Сладй Оореникчилернин бугу талалыг кижизидилгезинче башкынын сагыш салыры, харыысалгалыг болуру чоп. Ындыг болганда, башкы-биле ада-иенин аразында бот-боттарын билчип, дузалажыры негеттинип келир.

 

Чамдык ада-иелер толеп чок чоруун, уругларга багай салдарын чедирери база бар. Уруг- дары дыннап орда-ла алгыжар, эки-бак соглежир, сеткилинге таарышпаан кижилерни бактап, эпчок состер соглеп олургулаар. Уругну хоректеп, хол чедип, дорамчылаары хоралыг. Коргуушкуннун уржуундан чугле кортук, чашпаа, ожегээр багай чувелер кылыр чоруктар тыптып кээр.

 

Кузун бирги классчыны бистин делгем чуртувустун бугу-ле булуннарында школага оорушкулуг хулээп алыр болгай. Уруглар кылайтыр баскан чаа формалыг, ак хойленнерлиг, чаа ооредилге херекселдерин чурумнуг суп алган, портфельдерин туткулаан келирлер.

Уругларны арыг-силиг дериттинген школазы, клазы уткуп алыр.  Элээн уе эрткенде ол-ла чуулдернин оскерли бээрин эскерип каар бис.

Чаа алган номнарын даштатпайн хирлендирип, онаалга кылган кыдыраажын бажынында каап алганын мегелеп, кичээлдерни чылдагаан чок узуп, кичээлден чалгаарааш дезип эгелээр.

Болу берген чоруктун чылдагааны ада-иелерде дээр болза чазыг эвес. Ог-булезинге олар база ынчаар чанчыгыпкаар. Хойленин чуп алыр болгаш уттупкан боор.  Албан чугган турарын негевеске хунден хунче, шактан шакче ажыл узамдыгар.

Слайд Уругну эде кижизидери- эге кижизидилгеден нарын болур.

Ада-иенин хыналдазы шынгыы болгаш доктаамал болган тудум-на, уругларны чурумга чанчыктырары дурген.

Бир эвес ог-буленин иштинде улуг кижилер уругнун школага чуну кылып турарын айтырбас, оон номнарын, ооредилге херекселдерин шыгжаар чер тыппас, уругнун кичээлдеринге таарымчалыг байдалды тургузуп бербес болза, школачы оон ооредилгези ындыг-ла чугула эвес-тир деп дораан-на билип каар.

Бир эвес школачы чуну чедип алырын билбес, сорулгазы чок чурттап чоруур болза, ол куштуг тура-соруктуг кылдыр кижизиттинеринин аргазынышкынар.  Чижээ: Диктант бижээш «2» алыр оолдун иези немелде мергежилгелерни башкыдан сумележип алгаш, оглунга ургулчу кылдырып турганынын туннелинде оглу диктантыны «4-5»-ке бижиир апарган. Шиитпирлиг, тодаргайлаарга, кандыг-даа чайгылыышкын чокка шиитптрни хулээп алгаш, ону кууседири- тура-соруктун база бир шынарларынын бирээзи болур.

 

Слайд Оюн аукцион «Эвилен ээлдек состер»

 

 

Слайд Ог-буленин болгаш школанын негелделери чангыс аай болуру, ада-иенин боттары эки улегер бооп шыдаар болза оларнын соглээн состери-биле ажыл-херээ дуушкек болза, чугле ынчан уругларнын кижизидилгезинге дузалаар.

 «Эки келзе салдынма, Багай келзе туттунма» деп улегер домактын утказы ханы. Тыва улустун эки чанчылдарын школаларда ооредип турар. Чижээ:

1.Тыва кижинин экииргек чоруу-хундулээчел болурунга ооредип турар.

Шынчы, толептиг болуру. Караа –биле корген, кулаа-биле боду дыннаан чувезин чугаалаар. Меге чуве чугаалавас.

Оске кижинин чувезин албазы, оон чопшээрели чокка ажыглавазы.

Харам болбазы. Бар-ла чувезин эжи-биле улежири. Харам чорук соолунде барып чааскаанзырак, эш-оор чок арттарынга чедирер.

Чиижен болбас. Хоптак , чиижен чорук багай.

Кежээ болуру. Кежээ улустун уруг-дарыы кежээ болур.

        7. Карбан болбас. Карбан кижи соолу барып, кээргел чок кижи апаар.

       8. Хундулээчел болуру.

        9.Дузааргак болуру.

        10. Улуургак болбас.

Аксым бар дээш кайы хамаан чок сос эдерин болдурбас.

 

Слайд Уруглар кижизидилгезинге чамдык сумелерни билип, дыннап ап, ооренип чорууру кажан-даа артык эвес боор.Чижээ :

 

1.      Бир эвес уругну ургулчу шугумчулээр болза, ол коор хоон чок чорукка ооренир.

2.      Дайынзырак чорукка озер болза, ол каржы болуп озер.

3.      Кочулаар болза, ол чуве чугаалавас, хагдынчак апаар.

4.      Шыдамык чорукка оорензе, ол оскелерни тооп билир боор.

5.      Мактаар болза, ол кижилерге оорээн сеткилин илередир.

6.      Шынчы чорукка ооретсе, ол чоптуг кижи болур.

7.      Уруг камгалалга оссе, ол кижилерге бузуреп ооренир.

8.      Уругну деткиир болза, ол бодун унелеп ооренир.

9.      Уруг билиишкинге болгаш эп-найыралга озер болза, ол бо ортемчейге ынакшылды дилеп тывар.

 

Слайд Дыштанылга «Арын хоонун оскертири»

Кижизидилгенин база бир негелдези- уругларнын аажы-чанында, сагылга чурумунда, сонуургал- мергежилинде эки чуулдерни тып эскерери, ону ажыглаары болур. Оон ангыда хар-назынынын аайы-биле оларнын аажы–чанынын оскерилгелерин эскерип коору кончуг чугула. Уругларны бис хайгааралдан ундурбейн амыдыралга белеткээр ужурлуг бис. Оларны толептиг аажы-чанга, уенин негелдезинге дуушкен, эртем-билиглиг, ажыл-ишчи, кызымак, чуткулдуг, чоптуг хамаатылар кылдыр кижизидери- шуптувустун хулээлгевис болур.

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Доклад: "Ажы-тол болгаш ада-ие""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Техник-конструктор

Получите профессию

Технолог-калькулятор общественного питания

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 665 064 материала в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 10.10.2015 1464
    • DOCX 35 кбайт
    • 10 скачиваний
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Куулар Чечен Кара-ооловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Куулар Чечен Кара-ооловна
    Куулар Чечен Кара-ооловна
    • На сайте: 8 лет и 6 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 11648
    • Всего материалов: 5

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Копирайтер

Копирайтер

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Работа классного руководителя по организации взаимодействия семьи и школы

36 ч. — 144 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 406 человек из 64 регионов
  • Этот курс уже прошли 3 548 человек

Курс повышения квалификации

Организация профориентационной работы в школе

36/72/108 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 219 человек из 51 региона
  • Этот курс уже прошли 553 человека

Курс повышения квалификации

Актуальные вопросы профориентационной работы в деятельности педагога

72 ч.

2200 руб. 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 98 человек из 36 регионов
  • Этот курс уже прошли 121 человек

Мини-курс

Методические навыки и эффективность обучения школьников на уроках литературы

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Психоаналитический подход: изучение определенных аспектов психологии личности

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Музыкальная журналистика: история, этика и авторское право

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе