Эссе на тему «Ұстаз болу – сезімнің ақындығы».

                                 Ұстаз болу – сезімнің  ақындығы.

    Ұстаз деген ұлағатты сөзде қаншама терең ой жатыр? Өмірдегі көптеген мамандықтың ішіндегі ең қастерлі де, құрметті мамандық, ол-ұстаздық мамандық. Өйткені, мұғалім -алдына  келген кішкентай шәкіртінің  болашағы үшін  басты тұлға болып есептеледі.

   Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, арындай таза ұстау әр мұғалімнің борышы. Ол үшін әрбір ұстаз өзіне әрдайым сын көзбен қарап, білімін жетілдіріп, ой-санасын толықтырып, өзін қоршаған орта мен шәкіртіне сүйіспеншілікпен, жауапкершілікпен қарым-қатынас жасай білуі керек. Бала жүрегі асқан сезімтал. Ол сенің әр басқан қадамың мен ісіңді қалт жібермейді. Өйткені мұғалімнің қарапайым да, сыпайы жүрісі, мәдениетті сөзі, терең білімі шәкіртке де, ата-ана, жұртшылыққа да үлгі-өнеге. Ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд: Жай мұғалім хабарлайды, Жақсы мұғалім түсіндіреді, Керемет мұғалім көрсетеді, Ұлы мұғалім шабыттандырады,- дейді. Сондықтан мұғалімнің сан қырлы шығармашылық шеберлігі, кәсіби ұтқырлығы, икемділік пен біліктілігі болуы шарт. Қазіргі жас буын – еліміздің ертеңгі күнгі келбеті, мемлекетіміздің іргетасы. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев та : «Еліміздің ертеңі –бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қолында» - деп ұстаздар алдына зор жауапкершілікті жүктейді. Адамзатты небір қиын жолдардан құтқаратын ол-білім екендігі рас. Сол білімді тәрбиелей отырып меңгерту де кез келген мұғалімнің қолынан келе бермейтінін күнделікті өмірде де байқап жүрміз. 45 минутын тиімді әдіс-тәсілдермен, оқушыны баурап алатындай шеберлікпен, «бүйтпе, сөйтпе» деп жекімей-ақ, тентегін жөнге салатын мұғалім саны көп болса ғой,шіркін!

     Балалық бал дәурен шаққа көз жүгіртсем, өзімнен кіші іні-сіңлілерімді жинап алып, өзімше сабақ беріп, «апай» болатыным есіме түседі. Сонда менің өмір жолдарым сонау бала кезден басталған екен-ау деп кейде ойға қаламын. Мүмкін, бұл құрметті мамандықтың иесі болуым ұзақ жылдар ағарту саласында еңбек еткен әкемнің де үлгі-өнегесі шығар. Әкем кейде мамандық туралы сөз болғанда: «Біздің  Маржанның табиғаты ұстаз болуға жақын» деп жиі айтатын. «Әке-балаға сыншы» деп бекер айтылмаса керек. Еңбек еткен жылдарымда  «Шәкірт саған ренжіп кетпесін, егер ренжіткен болсаң , кетерінде маңдайынан сипай сал, одан төмендеп кетпейсің» деп айтатын әкенің ақылын өмірлік қағида қылуға тырыстым. «Таспен атқанды аспен ат», «Жамандыққа жақсылық-ер кісінің ісі» деген нақыл сөздерді жиі айтып отыратын. Ешкімнің көлеңкесінде жүрмей, шынайы жүріп-тұру, маңдай термен жұмыс жасау, өз біліміне сену, үнемі іздену  сияқты қасиеттер  мұғалім тәжірибесінің қалыптасуында маңызды екендігін естен шығармаған абзал.

   Мұғалім зерттеуші ғалым тәрізді, ол алдындағы шәкірттерінің бүкіл мінез-құлқын, отбасын, денсаулығын, білімді игеру қабілетін үздіксіз бақылап отыруы қажет. Сонда ғана нәтижеге қол жеткізеді. Ал құр келіп-кетіп, «айқайшы» болса,онда одан еш нәтиже күтпейсің. Менің бұл айтып отырған кеңесім өз бойымда бірте-бірте қалыптасқан, ұзақ жылдар тәжірибеден алған ұстанымдарым. Ешкім де бірден жақсы мұғалім бола алмайды. Ол үшін тәжірибелі мұғалімдердің де ақыл-кеңесіне құлақ асқан жөн. «Келісіп пішкен тон келте болмайды». Кейінгі кезде ақпарат құралдарынан мұғалім беделінің төмендегені, оқушымен қарым-қатынастың қиын сәттері айтылып та, көрсетіліп те жатады.

2012 жылы Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің  үшінші  (негізгі) деңгей бағдарламасы бойынша біліктілік курсына қатысқанымда сондағы айтылған жетекшілеріміздің дәрістері, ой-пікірлері, әдіс-тісілдері көкірегіміздегі  «айтсам-ау» деген пікірлермен дәлме-дәл келіп жатты. Біреулері «ақшамыз өссе» деп ойласа, біздер  баламен қарым-қатынастағы іс-әрекеттердің көкейімізден шыққанына қуандық. Мұғалімнің материалдық жағдайы жақсы болса нұр үстіне нұр ғой, сонда да адал мұғалім оқушының жағдайын бірінші кезекке қояды. Өзім туралы ойласам, «отбасымдағы балаларыма қарағанда елдің баласының білімі мен тәрбиесіне көбірек мән бердім» десем артық айтқаным  емес. Оның барлығын  балаларың өсіп ержеткенде ғана бірте-бірте айқын сезінесің. Педагогикалық қызметімде оқушыларымның ішкі жан-дүниесіне бағдар жасай отырып қызмет жасауға тырыстым. Менің ойымша, қателіктер көбіне үлкендер тарапынан болады, соларды көріп өскен бала да сондай қылықтарды жасауға әуестенеді, бағытталады. Ал үлкендер тәрбиесі күрделі екендігі түсінікті.Жалпы жақсы ұстаз оқушының санасына ықпал етуге  жұмыстанады. Үнемі айқаймен, қорқытумен берілген білім мен тәрбие, ол тек уақытша ғана, яғни баянды емес. Сондықтан санаға жұмыс істеу біршама ізденуді талап ететіні сөзсіз. Мысалы, әр түрлі педагогикалық әдіс-тәсілдердің жолдарын іздестіру, ойын элементтерін пайдалану т.б.

    Баласы суға кетіп аңырап қалған ана: «Шіркін-ай,осы жерде бір мұғалім  болғанда, балам аман қалар ма еді?» - депті деген де сөз бар. Бұл да бір ұстазға деген зор сенім, ыстық ықылас емес пе?!

    Иә, ұстаз сезімі - кіршіксіз таза сезім. Өйткені, оның өмірі - періште сезім иелері балалармен бірге өріледі.

                                                                             Маржан Қаражанова

                                                                       Шахта орта мектебінің  мұғалімі

                                                                        Таушық ауылы