Казак хандыгынын шаруашылыгы

Күні: 07.04.2015 жыл

Сабақтың тақырыбы:  Қазақ хандығының шаруашылығы

Сабақтың мақсаты:

? ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы шаруашылықтың түрлері мен маусымдық көшу туралы, қолөнердің дамуы мен қалалардың тоқырау себептері  туралы оқушыларды жан-жақты таныстыру;

? Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;

? Оқушыларды өз  елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас

Көрнекілік: карта, суреттер, сызба, карточкалық тапсырмалар

Сабақтың барысы:  І.Ұйымдастыру кезеңі

·        Оқу құралын тексеріп түгелдеу. Оқушылар зейінін сабаққа аудару

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

№1. Тапсырма

– Қазақ қоғамында ұлттық басқару жүйесінің қандай тармақтары бар?

– Қазақ ханы қалай сайланды?

– Қарапайым халықты қандай атаулармен атады?

– Қазақ қоғамында құл мен күңдер болды ма?

– Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының әлеуметтік құрамы қандай?

№2. Тапсырма.  Тест тапсырмасы

1. Қазақ хандығында он немесе он бес аймақтан құрылған:

A.   Ауыл

B.    Ру

C.    Арыс

D.   Ұлыс

E.    Жүз

2. Қазақ хандығында ұлыстың билеушісі:

A.   Рубасы

B.    Би

C.    Сұлтан

D.   Ақсақал

E.    Ауылбасы

3. Хан сайлаудың басты шарты:

A.   Малының көп болуы

B.    Ақсүйек тұқымынан шығуы

C.    Бидің тұқымынан шығуы

D.   Шыңғыс ұрпағы болуы

E.    Феодалдар тобынан шығуы

4. Сайланған ханның мал мүлкін бөліп алу:

A.   «Ханталас»

B.    «Ханталапай!

C.    «Бөліп алу»

D.   «Ханталау»

E.    Бөліске салу»

5. Бейбітшілік жағдайда ханның рұқсатынсыз жол берілмейді:

A.   Көшіп – қонуға

B.    Соғысты бастауға

C.    Салықты көбейтуге

D.   Егінді жинауға

E.    Жайылымды белгілеуге

6.Бүкіл қауым оның шешімін, билігін орындауға міндетті болды:

A.   Рубасы

B.    Би

C.    Сұлтан

D.   Ақсақал

E.    Ауылбасы

7.Көпті көрген, мол тәжіриебелі, өте білікті, білгір адам болды:

A.   Рубасы

B.    Би

C.    Сұлтан

D.   Ақсақал

E.    Ауылбасы

Жауабы: 1 – В, 2 – С, 3 – Д, 4 – В, 5 – А, 6 – В, 7 – А

Жаңа сабақтың жоспары:

1.     Жартылай көшпелі мал шаруашылығы

2.     Маусымдық көшіп қону

3.     Қазақ халқының егін шаруашылығы

4.     Қазақ халқының қолөнері

5.     Қазақ қалалары және олардың  тоқырау себептері

№1. Тапсырма  Кесте

Маусымдық көшіп-қонудың түрлері	Орналасуы	Маусымдық көштерде атқарылатын жұмыс түрлері

№2. Тапсырма.

1.     Күзеу – күзгі мал бағатын жер

2.     Жатақ – малы жоқ, жермен айналысуға мәжбүр болған кедей.

3.     Жұт – малдың қырылып қалуы.

4.     Қыстау – қысқы мал бағатын жер

5.     Атпа – жер суаратын құрал

6.     Шығыр – арық, тоған суымен жер суаратын құрал.

7.     Жер кепе – күн әбден жылынып, көк көтерілгенше жас төлдерді ұстайтын күрке

8.     Тоғыту – малды тоған суымен айдап өту арқылы жуындыру.

9.     Шуда – түйенің жүні

10. Қорық – қыстау жанындағы шөбі қалың, тоғайы мол жер. Оған малдың басым көпшілігін кіргізбеуге тырысқан.

№3. Тапсырма. Сәйкестендіру «Мал аурулары»

1	Ешкі		1	Топалаң
2	Түйе		2	Қарасан
3	Қой		3	Ақшелек
4	Сиыр		4	Жамандат
5	Жылқы		5	Кебенек

 Жауабы:  1 – 5,    2 – 3,   3 – 1,   4 – 2,    5 – 4

Сабақты бекіту:

š Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дегенді қалай түсінеміз?

š Маусымды көшіпқонудың қандай пайдасы бар?

š Қазақ қыстауларындағы  баспаналар қалай салынды?

š Қазақтар егін шаруашылығымен қай жерлерде айналысты?

š Қазақ қолөнерінің түрлерін атаңдар?

š ХҮІІІ ғ. қалалардың әлсірей бастауына не себеп болды?

Бағалау:

Үйге тапсырма: §43. «Қазақ шаруашылығы» атты тақырыпта эссе жазу.

Краткое описание документа:

Күні: 07.04.2015 жыл

Сабақтың тақырыбы: Қазақ хандығының шаруашылығы

Сабақтың мақсаты:

• ? ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы шаруашылықтың түрлері мен маусымдық көшу туралы, қолөнердің дамуы мен қалалардың тоқырау себептері туралы оқушыларды жан-жақты таныстыру;
• ? Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
• ? Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас

Көрнекілік: карта, суреттер, сызба, карточкалық тапсырмалар

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі

• Оқу құралын тексеріп түгелдеу. Оқушылар зейінін сабаққа аудару

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

№1. Тапсырма

• Қазақ қоғамында ұлттық басқару жүйесінің қандай тармақтары бар?
• Қазақ ханы қалай сайланды?
• Қарапайым халықты қандай атаулармен атады?
• Қазақ қоғамында құл мен күңдер болды ма?
• Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының әлеуметтік құрамы қандай?

№2. Тапсырма. Тест тапсырмасы

1. Қазақ хандығында он немесе он бес аймақтан құрылған:

• A.Ауыл
• B.Ру
• C.Арыс
• D.Ұлыс
• E.Жүз

2. Қазақ хандығында ұлыстың билеушісі:

• A.Рубасы
• B.Би
• C.Сұлтан
• D.Ақсақал
• E.Ауылбасы

3. Хан сайлаудың басты шарты:

• A.Малының көп болуы
• B.Ақсүйек тұқымынан шығуы
• C.Бидің тұқымынан шығуы
• D.Шыңғыс ұрпағы болуы
• E.Феодалдар тобынан шығуы

4. Сайланған ханның мал мүлкін бөліп алу:

• A.«Ханталас»
• B.«Ханталапай!
• C.«Бөліп алу»
• D.«Ханталау»
• E.Бөліске салу»

5. Бейбітшілік жағдайда ханның рұқсатынсыз жол берілмейді:

• A.Көшіп – қонуға
• B.Соғысты бастауға
• C.Салықты көбейтуге
• D.Егінді жинауға
• E.Жайылымды белгілеуге

6.Бүкіл қауым оның шешімін, билігін орындауға міндетті болды:

• A.Рубасы
• B.Би
• C.Сұлтан
• D.Ақсақал
• E.Ауылбасы

7.Көпті көрген, мол тәжіриебелі, өте білікті, білгір адам болды:

• A.Рубасы
• B.Би
• C.Сұлтан
• D.Ақсақал
• E.Ауылбасы

Жауабы: 1 – В, 2 – С, 3 – Д, 4 – В, 5 – А, 6 – В, 7 – А

Жаңа сабақтың жоспары:

• 1.Жартылай көшпелі мал шаруашылығы
• 2.Маусымдық көшіп қону
• 3.Қазақ халқының егін шаруашылығы
• 4.Қазақ халқының қолөнері
• 5.Қазақ қалалары және олардың тоқырау себептері

№1. Тапсырма Кесте

Маусымдық көшіп-қонудың түрлері	Орналасуы	Маусымдық көштерде атқарылатын жұмыс түрлері

№2. Тапсырма.

• 1.Күзеу – күзгі мал бағатын жер
• 2.Жатақ – малы жоқ, жермен айналысуға мәжбүр болған кедей.
• 3.Жұт – малдың қырылып қалуы.
• 4.Қыстау – қысқы мал бағатын жер
• 5.Атпа – жер суаратын құрал
• 6.Шығыр – арық, тоған суымен жер суаратын құрал.
• 7.Жер кепе – күн әбден жылынып, көк көтерілгенше жас төлдерді ұстайтын күрке
• 8.Тоғыту – малды тоған суымен айдап өту арқылы жуындыру.
• 9.Шуда – түйенің жүні
• 10.Қорық – қыстау жанындағы шөбі қалың, тоғайы мол жер. Оған малдың басым көпшілігін кіргізбеуге тырысқан.

№3. Тапсырма. Сәйкестендіру «Мал аурулары»

1	Ешкі		1	Топалаң
2	Түйе		2	Қарасан
3	Қой		3	Ақшелек
4	Сиыр		4	Жамандат
5	Жылқы		5	Кебенек

Жауабы: 1 – 5, 2 – 3, 3 – 1, 4 – 2, 5 – 4

Сабақты бекіту:

• Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дегенді қалай түсінеміз?
• Маусымды көшіпқонудың қандай пайдасы бар?
• Қазақ қыстауларындағы баспаналар қалай салынды?
• Қазақтар егін шаруашылығымен қай жерлерде айналысты?
• Қазақ қолөнерінің түрлерін атаңдар?
• ХҮІІІ ғ. қалалардың әлсірей бастауына не себеп болды?

Бағалау:

Үйге тапсырма: §43. «Қазақ шаруашылығы» атты тақырыпта эссе жазу.