Конспект урока по истории "Дәстүрлі мал шаруашылығындағы көші-қон"

6 сынып

Тақырыбы: Дәстүрлі мал шаруашылығындағы көші-қон

     Сабақтың мақсаты:

1.Білімділігі: Оқушыларға көшпелі мал шаруашылығының пайда болуының негізгі себептері және Қазақстанда темір дәуірінде өмір сүрген адамдардың тұрмыс тіршілігі туралы мағлұматтар бере отырып, ата-бабамыздың тарихи жолдары туралы, көшпелі өмір салты туралы білімін қалыптастыру

2.Дамытушылығы: Оқушылардың танымдық-шығармашылық қабілеттерін арттыру, қорытынды жасауға және сөйлей білуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелігі: Еліміздің төл тарихын құрметтеуге, еңбекқорлыққа тәрбиелеу

Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, тақта, Қазақстан картасы, интерактивті тақта

Сабақтың типі: Аралас

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың барысы

І. Үйымдастыру кезеңі. Хабарлау

1. Амандасу

2. Оқушыларды түгендеу

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасы. Ауызша - баяндау

1. Көшпелі мал шаруашылығындағы төрт түлік

2. Көшпелі мал шаруашылығының дамуы

Конспект

ІІІ.  Білімді тексеру. Сұрақ жауап.

1.      Графикалық диктант «Темір дәуірі»  «Қола дәуірі»

• Үйсін
• Б.з.б. 2 мың жылдық
• Б.з.б. 8 ғасыр
• Беғазы-Дәндібай мәдениеті
• Пеш-көрік
• Көшпелі мал шаруашылығы
• Жеке меншік
• Тайпалық одақ
• Бүгінгі дәуір
• Климаттың өзгеруі
• Сақ тайпасы
• Әкелік ру үстемдігі

VІ. Жаңа сабақтың мақсатын қою. Хабарлау

Көшпелі өмір салтындағы өзгерістер, мал басының көбеюі, жайылымдық жер түрлері және оларды таңдау, көшпелілер баспанасы  туралы бяндау.

V .Жаңа материалды өту. Ауызша, баяндау

1. Маусымдық жайылымдар

2. Көшпелілердің баспанасы

Тақырыпқа талдау жасау;

Дәстүрлі мал шаруашылық дегеніміз не?

Көші қон дегеніміз не?

І. Көшу дегеніміз табындар мен отарлар соңынан бір жайылымнан бір жайылымға сенделіп жүру емес. Малшылар ғасырлар бойы дағдыланған мал өсіру, баптау мәденитетін сақтай отырып, жазда – жайлауға, қыста  қыстауға көшіп жүрген. Олар көшу барысында  қолда бар табынды шөппен және сумен қамтамасыз ететін жыл мезгілі мен қолайлы орынды мұқият таңдаған.

Көшпелілік – тарихи тұрғыда ғасырлар бойы қалыптасқан шаруашылық, мәдени-әлеуметтік жүйе

Көктеу қыстан қиналып шыққан мал ұзап алысқа өрістей алмайтын және төлдеп жатқан кезде мал бағылатын қорасы жайылым. Көктеу қыстаудан қашық емес, қар аз еритін, желден ық, өрісі жақын шоқылар мен қыратта орналасқан. Көктемде қыстан жүдеу шыққан мал қоңданып, қойлар, биелер, інгендер төлдеген. Көктемгі және күзгі жұмысқа қой мен түйе қырқымы қосылған. Қыста өзара қарым-қатынас жасау қиын болғандықтан көпшілік мереке көктемде басталған. Соның бірі наурыз мерекесі. Бұдан 3000 жыл бұрын пайда болған.

Жайлау – қыстаудан алыс, шөбі шүйгін, өзен-көлді, қоңыр салқын, малды алысқа ұзатып жаятын жайылым. Жайлау даланың бір шетінен бір қиырына дейін созылған. Жазда адамдар үйлену тойларын, ойын сауық, ат жарыс, күрес өткізген. Сүт өнімдерін өндірген.

Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай

Қыстың басы, бірі ерте, біреуі жай.

Ерте барсам, жерімді жеп қоям деп

Ықтырмамен күзеуге отырар бай.                                                    Абай Құнанбаев

Күзеу – қыс жақындағында қоныстанатын, қыстауға жақын жайылым. Күзеу тамыз айынан қарашаның соңына дейін отырған. Халық  жиналысын өткізіп, ру мен тайпа арасындағы аса маңызды мәселелерді шешекен.

Қыстау – жылы қоралары бар тұрақты орын. Қыстау желден жақсы қорғалған, қары қалың емес, қар астынан шөп қазып алып жеуге болатын. Қасында суаттары бар, қамысты жерлер. Өзен аңғарлары, қыраттар арасында болған.

ІІ. Үнемі көше бері өмір ырғағын өзгертті. Көшу ұраны тек қажеттілерді алу  дегенді білдірді. Мұндай ұран үй құрылысына әсер етті. Осылайша көшпелі өмірге ыңғайлы киіз үй пайда болды. Киіздің пайда болу тарихы қола дәуірінен бастау алады. Енді ол көшкенге малға тиеп алғанға ыңғайланып жасалды.

 Киіз үй екі бөліктен жабуға арналған киізден және ағаш қаңқадан құралған.

 Ағаш қаңқа үш бөліктен тұрады: кереге киіз үйдің негізі, ол айқасқан қабырғаға ұқсас.

Кереге байланған уықтар шаңырақты көтеріп тұрады.    

VІ. Жаңа материалдың алынғанын тексеру. Сұрақ-жауап

 Оқулықтағы тақырып соңындағы сұрақтарға жауап беру

1. Көшпелілердің тіршілігін отырықшы егіншілердің өмірімен салыстыр
2. Көктемгі жайылым қайда орналасқан?
3. Малшылар қыс жақындағанда қай жерге қоныстанған?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту.

Келесі тест сұрақтарына жауап беру

1. Көктемгі жайылым қалай аталады?

ә) көктеу

2. Киіз үйдің негізі

ә) кереге

Қорытынды

Көшпелілер нені білуге тиіс?

1. Малшылар өздері тұрған және өздері қоршаған табиғатты түсіне білуі тиіс
2. Өзен судың тасу уақытын
3. Жайылымдар мен құдықтардың орналасқан жерін
4. Көшудің қысқа жолдарын

VІІІ. Үйге тапсырма.

§ 13

56 – 59 беттер

Оқу мазмұндау

Конспект

Киіз үйді қандай ағаштың түрінен жасайды? Сұрағына жауап іздеу

Төрт түлік, киіз туралы мақал, жұмбақтар жазу, Сұрақ дәптерге 5 сұрақ