ABDULLA ORIPOV
(1941)
Hayoti va ijodi: Abdulla Oripov 1941-yilning
21-martida, ya’ni Yilboshi bayrami kuni Qashqadaryo viloyati Koson tumanidagi
Neko’z qishlog’ida tug’ildi. Qishloq Qo’ng’irtov etagiga o’rnashgan bo’lib,
oqar suv taqchil bo’lsa-da, seryomg’ir kelgan yillarda ko’kat-u maysalarga
ko’milib qoladigan kengish joy edi. Bu haqda shoirning o’zi: "Ayniqsa,
bahor paytlarida bu yerlarga yog’in ko’p tushar, Qo’ng’irtov etaklari ming xil
o’t-o’lan, chuchmoma-yu qizg’aldoqlar bilan, quyonto’pig’-u ismaloq bilan,
karrag-u hazorisfand bilan, qo’zigullar bilan qoplanar, atrof-tevarak jannatiy
bir manzara kasb etardi. Sel suvlari to’planib qolgan kichik-kichik ko’llarni
"qoq” deyishardi. Uning toza suvini odamlar tashib ichishar, bola-baqra chuchmomay-u
ismaloq, zamburug’ terib, Qo’ng’irtov etaklarida kunlarini kech qilar edi”, —
deb yozadi.
Ana shunday go’zal maskanda tug’ilib o’sgan
Abdulla Oripovning otasi Orifboy Ubaydulla o’g’li ishbilarmon dehqonlardan
bo’lib, jamoa xo’jaligi raisi edi. Onasi Turdixol momo ko’pchilik o’zbek
ayollari singari sarishta, mehnatkash, mehribon, g’oyat ta’sirchan va ezgulikka
tashna ayol bo’lgan. Oilada to’rt o’g’il, to’rt qiz bo’lib, Abdulla
o’g’illarning kenjasi edi.
Bolaligi qishloqdagi boshqa tengdoshlariniki
qatori o’tdi: qo’y boqdi, suv tashidi, pichan o’rdi, yantoq chopdi, somon
to’pladi. Ayni vaqtda, u boshqacharoq ham edi: qandaydir xayolchan, serta’sir,
o’ychil, kitobga haddan tashqari ko’ngil qo’ygan. Abdulla hali maktabga bormay
turib, qandaydir so’zlarni bir-biriga uyqash qilib aytib yurishni xush ko’rar,
so’zning mazmunidan ham ko’ra ohangi uni rom etardi. Buni shoir keyinchalik
shunday eslaydi: "...birinchi she’rlar yoza boshlaganimga nima turtki
bo’lganini aniq bilmayman. Har holda so’zlarni qofiyalashga ishqiboz bo’lib
qolganim esimda. Balki zerikkanimdan, balki zavqim toshib, nimadir yozgim
kelaverardi. Fikr esa yo’q. Yozmaslikning ham iloji yo’q”.
[h2]Abdulla Oripov[/h2] o’z qishlog’idagi
yetti yillik maktabda o’qiy boshladi.
1958- yilda qo’shni Tayzan ovulidagi o’rta
maktabni oltin medal bilan bitirgan yigit Toshkent davlat universiteti (hozirgi
O’zMU) "O’zbek filologiyasi” fakulteti jurnalistika bo’limiga o’qishga
kirib, uni 1963- yilda imtiyozli diplom bilan bitirdi. Abdulla Oripov oliy
maktabni tugatgach, Toshkentdagi sobiq "Yosh gvardiya” nashriyotiga
muharrir bo’lib ishga kiradi. Bu yerda to’rt yil ishlagach, 1967—1974-yillarda
G’afur G’ulom nomidag’i nashriyotda muharrir, katta muharrir bo’lib xizmat
qiladi. 1974—1976- yillarda "Sharq yulduzi” jurnalida bo’lim boshlig’i
bo’ladi.
Olovli she’riyati bilan muxlislarining mehrini
qozongan shoir 1976—1982- yillar orasida O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining
adabiy maslahatchisi sifatida adabiyotga endi kirib kelayotgan yosh ijodkorlarga
rahnamolik qildi. 1982—1983- yillarda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining
Toshkent viloyat bo’limida mas’ul kotib bo’lib faoliyat ko’rsatdi. 1983- yilda
shoir o’quvchilarning jurnali "Gulxan”ning bosh muharriri bo’ldi va u
yerda 1985-yilgacha, ya’ni O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining kotibi
lavozimiga o’tguncha ishladi. Uyushmaning kotibi sifatida uch yil ishlagan
Abdulla Oripov 1988-yilda O’zbekiston Respublikasi mualliflik huquqini himoya
qilish qo’mitasi raisi vazifasiga o’tkazildi. 1996-yilning mart oyidan
2009 yilga qadar shoir O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining raisi vazifasida
mehnat qildi.
Abdulla Oripov 1983- yilda Hamza nomidagi davlat mukofotiga
sazovor bo’ldi. Shu yili unga "O’zbekiston xalq shoiri” unvoni berildi.
1994-yilda Alisher Navoiy nomidagi respublika davlat mukofotiga loyiq ko’rildi,
1998-yilda esa shoir "O’zbekiston Qahramoni” unvoni bilan taqdirlandi.
Abdulla Oripov O’zbekiston Respublikasi davlat madhiyasining muallifidir.
Birinchi marta respublika matbuotida "Qushcha” deb
atalgan she’ri chiqqan paytda Abdulla Oripov talaba edi. Shoirning birinchi
she’rlar to’plami "Mitti yulduz” esa 1965-yilda chop etilgan. Undan keyin
"Ko’zlarim yo’lingda” (1967), "Onajon” (1969), "Ruhim” (1971),
"O’zbekiston”, "Qasida” (1972), "Xotirot” (1974), "Yurtim
shamoli” (1974), "Jannatga yo’l” (1978), "Hayrat” (1979), "Hakim
va ajal” (1980), "Najot qal’asi” (1981), "Yillar armoni” (1983),
"Haj daftari” (1992), "Saylanma” (1996), "Sohibqiron” (1996), to’rt
tomlik "Tanlangan asarlar” (2000—2001) singari qator kitoblari bosilib
chiqdi.
Abdulla Oripov xalqimizni dunyo adabiyotining sara
namunalari bilan tanishtirish borasida ham talay ishlarni amalga oshirgan. U
Dantening "Ilohiy komediya” asarini, L.Ukrainka, T.Shevchenko, N.Nekrasov,
Q.Quliev, R.Hamzatov singari shoirlarning she’rlarini mahorat bilan o’zbekchaga
o’girgan.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.