Моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы 7 сынып

Абай атындағы орта мектеп

Ашық сабақ

Тақырыбы:

«МОҢҒОЛДАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІН ЖАУЛАП АЛУЫ»

7 класс

Өткізген:

Тарих пәнінің мұғалімі

Султанова Асем Атабевна

Ақтасты селосы

2016-2017 оқу жылы

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Монғол мемлекетінің құрылуы, ұлы қолбасшы Шыңғыстың өмірі және ұлыстар туралы түсінік беру

Тәрбиелік:   Адамгершілікке, өз отанын, елін сүюге тәрбиелеу. 

Дамытушылық: Оқушының өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру, ойлау қабілеттілігін дамыту.

Сабақтың түрі: дәстүрлі, аралас  сабақ

Әдісі: түсіндіру, тірек-сызба, сұрақ-жауап стратегиялары
Технологиясы: ақпараттық, дамыта оқу

Сабақтың барысы

Алғашқы ұйымдастыру

Амандасу, түгелдеу, оқушылардың назарын сабаққа аудару

Сабағымыздың жоспары:

Сабақтың жоспары.

1. Монғол империясының құрылуы

2. Моңғол империясының қоғамдық құрылысы

3. Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы

4. Жаулап алудың зардаптары

5. Ұлыстардың құрылуы

Жаңа тақырыпты игерту

«миға шабуыл» оқушыларға сұрақтарды қоя отырып, басты тұлғаның кім екенін анықтау.

Оқушылардың сұрақтарын тыңдап болған соң, сабақты әрі қарай баяндап, слайд арқылы түсіндіру

       Шыңғыс хан 1155 жылы Молғолияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде Есугей батырдың отбасында туған.

       Шыңғысханның Темучин аталуы Есугей 1155 жылы татар тайпасына шабуыл жасап, Темучин атты батырын қолға түсіреді. Сол жылы диниеге келген баласын Темучин деп атайды.

       Темучин 9 жасқа толған кезінде әкесі татарлардың қолынан қаза тапты. Оған у беріп қастандықпен өлтірген болатын. Темучиннің әкесі қият руынан, анасы олқұн руынан шыққан.

Шыңғыс ханның төрт ұлы бар:

•         үлкен ұлы Жошы,

•         екінші ұлы Шағатай,

•         Үшінші ұлы Үгедей,

•         Кенже ұлы Төле

Шыңғысхан басып алған жерлерін ұлыстарға яғни ұлдарына бөліп берді.

•         Жошы ұлысы: Шығысы Ертіс өзенінен батысы Еуропа жеріне дейінгі аумақ, қазақ жерінен шығыс Дешті Қыпшақ, Арал, Сырдың төменгі ағысы, Жетісудің солтүстік-шығысы қарады.

•         Шағатай ұлысы: Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан (Жетісу аймағы) мен Орта Азия жерлері қарады

•         Үгедей ұлысы: Батыс Моңғолия мен Алтай, Тарбағатай, Ертістің жоғары ағысы бойындағы жерлер

•         Төле ұлысы: Моңғолия жері

     1206 жылғы барлық монғол тайпалының бас қосқан ұлы құрылтайында Монғол империясы құрылып, оның ұлы хан болып Шыңғысхан сайланады.

Қазақстанды жаулап алуы: 1207-1208жж. Жошы Енесей қырғыздары мен теріскей Сібір халықтарын басып алды. 1211-1215жж Қытай жерін басып алып, олардан от  лақтырып, өрт шығаратын соғыс техникаларын қолға түсірді. 1217 жылы моңғолдар жетісу жеріне еніп, Торғай даласында меркіттерге соққы береді. 1208 жылы Шыңғыс хан жіберген керуен Отырар қаласына жетеді.

      Моңғолдардың жаулап алған жерлерде егіншілік жүйесі бұзылып, 20 шақты қала мен елді-мекендер ғана қалды, оған дейін  олардың саны  200-ден астам болатын. Жаулаушылық зардаптары сол тұстағы халықтардың экономикалық-әлеуметтік дамуына кедергі келтірді.

Сәйкестендіру тесті:

1. Басты заң		Бөліп берген жер
2. Ұлыс		Сыйға берілген жер
3. Алтын орданы құрушы		Яса "Жасақ"
4. Сойырғал, иықта		Салық түрі
5. Құшыр		Батый хан

1. Мемлекеттің басты заңы «Жасақ» (Яса) деп аталады. «Жасақ» бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы құрылтай болды. Ол жылына бір рет, жаз айында шақырылдады.  Онда басты мәселе-алдағы болатын соғыстың жоспары талқыланады.

2. Шыңғысхан жаулап алған жерлерін өзінің төрт  баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның үш баласының қол астына қарады. Бөліп берген жерлер ұлыс деп аталды.  Жошы ұлысы, Шағатай ұлысы, Үгедей ұлысы. Ал кіші баласы Төле Монғол жерінде билеген.

3. Батый хан- Алтын орданы құрушы монғол ханы 1227-1255 жылдары Алтын орданы билеген.

4. Жер иеленудің «иқта», «сойырғол» деп аталатын түрлерінде сый-жерлер әскери немесе  мемлекеттік басқару ісінде ханға адал қызмет істегендерге берілген.

5. Құшыр-мал өсірушілерден жиналған негізгі салық.

Семантикалық картамен жұмыс:

Жылдар мен оқиғалар	1207- 1208ж	1207- 1209 ж	1211-                            1215 ж	1217ж
Жошы-Енисей қырғыздары, Сібір халқы	+
Шыңғысхан-Таңғұл, Тұрфан, Ұйғыр		+
Қытай жері, соғыс техникасы			+
Жебе Ноян- Жетісу-Күшілік хан				+

1. 1207-1208 жылдары үлкен баласы Жошы Енисей қырғыздары мен Сібір халықтарын басып алды.

2. 1207-1209 жылдары Шыңғысхан таңғұттардың мемлкетін, одан кейін Тұрфан кінәздіктерін өзіне қаратып, ұйғырларды бағындырады.

3. 1211-1215 жылдар арасында Қытай жерін басып алып, олардың тас атып дуал құлататын, от лақтырып өрт шығаратын соғыс техникаларын қолға түсіреді.

4. Шыңғысхан 1217 жылы Күшіліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуға Жебе ноянды аттандырады.Жебе ноян бастаған монғолдар діни қысым жасамау ұранынын басшылыққа алды.

Сөзжұмбақты шешу (слайдтан беріледі)

Сөзтізбек. Ойлан тап. Жоғарыдан бастап сағат тілімен айналып жүрсең сөзді оқи аламыз

1962 жылы. Кендітау жерінде Гурван көлі жағасында үлкен мәрмәрдан ескерткіш орнатылған, онда Шыңғыстың  өсиет сөзі жазылған.

Қ	Ұ	Л	А	Ш	Д	Е
Н	Е	Л	І	М	Қ	Н
А	Қ	Ұ	Л	А	О	Е
Ғ	М			М	Л	М
А	Ы			А	Ы	Қ
Р	Ғ			С	М	Ұ
Ұ	А			Ы	Д	Л
Қ	Р			Н	А	А
Н	Й	А	Б	Ы	Ғ	С
Ы	С	А	Л	Ұ	Қ	А

«Құлаш денем құласа құласын, құраған елім, қолымдағы байрағым құламасын».

Сабақты қорытындылау тапсырмалары:

Тест тапсырмалары:         

1. Қай жылы Монғол империясы құрылды?

А) 1202 ж  Б) 1207 ж  С) 1206 ж  Д) 1209 ж

2. Монғол империясы неше әкімшілік бөлікке бөлінді?

А) 59   Б) 80  С) 95  Д) 102

3. «Жасақ» бойынша өкімет билігінің органы

А) «Жеті жарғы»    Б) «Жасақ»    С) «Жарғы»   Д) «құрылтай»

4. Отырарды қоршауға Шыңғыс ханның қай балалары аттанады.

А) Төле мен Үгедей      Б) Шағатай мен Үгедей

С) Жошы мен Төле       Д) Жошы мен Үгедей

5. Монғол шапқыншылығына дейінгі кезде Жетісу аймағында шамамен қанша елді мекен болған?

А) 20 жуық   Б) 200 жуық   С) 300 жуық    Д) 400 жуық

6. Сығанақ  қаласы неше ай берілмей тұрды?

А) 1 ай    Б) 2 ай    С) 3 ай    Д) 40 ай

Білемін	Білдім	Білгім келеді

Б-3 стратегиясы:

 Сабақты бағалау:

Өте жақсы түсіндім	Түсіну қиын болды	Түсіне алмадым

Оқушыларды бағалау

Үй тапсырмасы §22. мазмұндап келу

РАФТ әдісі: Шыңғысханға мінездеме жазу