Пәні: дүниетану. Тақырыбы: "Пайдалы қазбаларды қорғау"

«Жітіқара ауданы әкімдігінің білім бөлімі» ММ

«№2 орта мектеп» КММ

Пайдалы қазбаларды қорғау

                                                                                         Дайындаған:К.Артикова,

                                                                                          бастауыш сынып мұғалімі

Сабақтың тақырыбы:  Пайдалы қазбаларды қорғау

Сабақтың мақсаты:

Білімдік: пайдалы қазбалар туралы; олардың қасиеттері мен пайдаланылатын салалары, өндіру жолдары туралы түсінік қалыптастыруға ықпал ету;

Дамытушылық: оқушылардың танымдық белсенділігін, Қазақстан картасымен жұмыс істеу қабілетін дамыту; оқушылардың тіл байлығын дамытып, балаларды логикалық ойлауға, салыстырып, қорытынды жасауға үйрету.

Тәрбиелік: табиғатты аялауға тәрбиелеу,ел байлығын үнемдеп пайдалануға үйрету.

Сабаққа қажетті құралдар: Қазақстанның пайдалы қазбалалары картасы, пайдалы қазбалар топтамасы,слайдтар,сызба-кесте,практикалық жұмыс, электронды көрнекілік, флипчарт, слайдтар, интерактивті тақта.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: ауызша түсіндіру, салыстыра баяндау, сұрақ-жауап, графикалық диктант

Сабақтың барысы:

І.Психологиялық дайындық.   

Табиғат - біздің анамыз, 
Табиғатқа баламыз. 
Табиғатты қорғайтын, 
Біз әдепті баламыз. 
Жер байлығы көп екен, 
Меңгеруді қалайды. 
Осының бәрін меңгертер, 
Дүниетану сабағы. 

2. Бақылау күнделігімен жұмыс.

Ауа райының температурасы +15С, жауын-шашын жоқ, аспан ашық.

(бақылау күнделіктеріне белгілеу.)

 Оқушыларды 3 топқа бөлу

-Қазақстан туралы тақпақтар (тәуелсіздік т.б.)

   І-топ: «Тапқыр»

Ұраны: Іздеген табады, сұраған алады.

ІІ-топ: «Талапкер»

Ұраны: Бәріміз біріміз үшін,

Біріміз бәріміз үшін.

ІІІ-топ: «Білімгер»

Ұраны: Ұқыпты – ұтар,

Оқыған – озар,Еріншек – тозар.

Табиғат адам үшін жаралыпты.

Бар қызық табиғаттан таралыпты.

Сен пайдалы қазбалар туралы не білесің?

1-тапсырма Миды шынықтыру.

І топ  Тамақ пісіру, үй жылыту, фабрика, зауыт, электр станциялары жұмыс істеу үшін жұмсалатын   қандай отын түрлерін білесіңдер?

(тас көмір, мұнай, газ)

ІІ топ    Үй жиһаздары, түрлі машиналар, ұшақ, кеме,  темір жол, көпір салу үшін  қандай  пайдалы  қазбалар пайдаланылады?

(мыс, темір, қорғасын, алюминий)

ІІІ  топ    Адамдардың үй салғанын   бақыладың ба?  Қандай құрлыс  материалдарын  пайдаланғанын көрдің?

(құм,саз, тас, әк)

Осының бәрі  қосылып,  пайдалы қазбаларды құрайды.(Пайдалы қазбаларға анықтама  беріп өтіледі)

Пайдалы қазбалар қолдануына қарай үшке бөлінеді.

1. Жанғыш пайдалы қазбалар

2. Кенді  пайдалы қазбалар

3. Кенсіз пайдалы қазбалар( слайдтар көрсетіледі)

Пайдалы қазба деген не?

Пайдалы қазбалар қандай екі үлкен топқа бөлінеді?

Сен қандай пайдалы қазба туралы білесін? (Темір кені)

Кенсіз пайдалы қазбалар да екі топқа бөлінеді, ол қандай топтар? (Құрылыстық және жанғыш қазбалар)

Тақтамен жұмыс

Пайдалы қазбалар
Кенді	Кенсіз
Темір кені	Құрылыстық	Жангыш
	Гранит, әктас, құм, саз	Көмір, шымтезек, мұнай, табиғи газ

(сұрақ-жауап әдісі,мақсатын түсіндіру,жоспармен таныстыру.)

2-тапсырма .Мағынаны тану: Іздену жұмысын тексеру.( тәжірибе жасау)

Асыл сөз көп халықта,

Іле жүрер құлаққа.

Ізденген жетер мұратқа,

Ізденуге жалықпа,-дегендей,балалар сендерге үйге іздену жұмыстары берілген болатын соған кезек береміз.

 Тәжірибе жасау: ( техника қауіпсіздігі ережелерін қатаң сақтау қажеттігін ескерту)

  (таскөмір туралы жалпы түсінік,тәжірибе.)

1-топ  Жанғыш пайдалы қазбалар туралы тәжірибе:

 №1 Таскөмір кесегін қолыңа алып,сындырып көр.Сындыра алмайсың. Таскөмір қатты. Енді көмір кесегін балғамен ұр. Ол кішкене кесектерге бөлінеді.

Тұжырым: Таскөмір морт сынғыш.

  Таскөмірді суға саламыз. Не байқадың?Суға бірден батып кетеді.

Тұжырым: (ерімейді,судан ауыр,)

№2.Стақандағы суға аздап мұнай қосамыз да,жақсылап араластырамыз.

- Не байқадың? (мұнай суға ерімейді және судың бетінде қалқып жүр)

Тұжырым: мұнай судан жеңіл.

№3. Металл тостағанға кішкене мұнай құйып,оған жанып тұрған сіріңкені жақындатамыз. Не болады? (мұнай жанады,одан жылу бөлінеді,толық жанып кетеді).

2-топ Кенді пайдалы қазбалар тәжірибе:№1

Тұжырым

3-топ  Кенсіз пайдалы қазбалар тәжірибе жасау

 (саз туралы түсінік беру)

Тәжірибе: №1 Тостағанға саз балшық, су, цемент, құм салып араластырамыз. Не байқадың? (сұйық ботқа пайда болды) енді осы ботқаны кірпіш формасына құямыз,сабақтың соңында байқаймыз. Не болады деп ойлайсыңдар?

Тұжырым: (қатады, кірпіш формасы шығады)

Сол сияқты кесе,құмыра,табақ және мүсіндер жасап шығаруға болады.Оның созылмалы қасиетін пайдалану.

3-тапсырма: кестені толтыр

Атауы	қасиеттері	Маңызы мен қолдану аясы
Таскөмір	жанғыш,судан ауыр, қара түсті,морт сынғыш.	Үйде пеш жағуға,завод пен фабрикаларда,ауыл мектептері,монша т.б. жылу береді.
Темір	Темір тастай қатты,қоңыр қызыл түсті келеді.	Зауытта кенді пеште  қорытып шойын, ал шойыннан болат алады. Қасық, пышық, шанышқы пацдаланасың.
саз	судан ауыр,созылмалы, су өткізбейді,қоңыр түсті	Фарфор табақша, кесе, құмыра,мүсіндер т. б.

1-нұсқа                                                2-нұсқа                                                3-нұсқа

Таскөмір,                                      Мұнай,                                                           саз

 Жанғыш                                        Жанғыш.                                                    Су  өткізбейді                                                                                               

Судан ауыр                                    Сұйық                                                          Қоңыр түсті                                                                                                                                                                                         

 Қара түсті                                   Иісі бар

 Морт сынғыш                              Судан жеңіл                                                    Созылмалы

                                                                                                                            Судан ауыр

       V Сергіту сәті

        Шахтер келді шахтаға,
         Көмір қазып халқына.
         Дайын болған көмірді,
        Ұсынады халқына.

4-тапсырма Сөзжұмбақтар шешу (әр топ бір- біріне сөзжұмбақтар дайындап келеді) 

5-тапсырма. Топтар бірлестігі  Сурет салу

 Мазмұны сәйкес келетін жанғыш пайдалы қазбалар, кенді пайдалы қазбалар ,кенсіз пайдалы қазбалар туралы сюжетті сурет (ватман) Әрбір топтан бір оқушыдан шығып қорғайды.

Оқулықпен жұмыс.   Мәтінді тізбектей оқыту                                                                                                                                                                                 

Сабақты қорыту. Өзіңді тексер.

Тестеорлармен жұмыс

                                              Сызба құру

 

көмір, шымтезек,                   темір кені                         гранит, әктас,

 мұнай, табиғи газ                                                           құм, саз

Пайдалы қазбалар деп нені атаймыз?(жанғыш,кенді,кенсіз)

Табиғаттағы пайдалы қазбалар қандай күйде жатады? (Қатты, сұйық, газтәріздес)

V. Рефлексия:

- Сабақ саған ұнады ма?
- Несімен ұнады?
- Саған жаңалық болған не?
- Болашақ өмірде қолдануға пайдалы  білім алдың ба? Ол не? 
түсіндіріп берсең.
- Сабақта қай топ  жақсы жауап берді деп ойлайсың?

Күнделікті ашайық. 
Тапсырманы тізіп жазайық. 
Сабақтан алған білімді 
Ұмытпай есте сақтайық

VІ.     Үй жұмысы  «Пайдалы қазбаларды қорғау» тақырыбын оқу,

5-жолды өлең құру.

1-топ: Таскөмір

2-топ: Мұнай

3-топ:Саз

VІІ. Бағалау