Презентация по марийской литературе "Аксар ден Юлавий" драме ( 9класс)

• 1 слайд

  К.Коршуновын«Аксар ден Юлавий» драмыжым иктешлымаш
  Урок - дисскусий
  

• 2 слайд

  Урокын цельже:
  К.Коршуновын «Аксар ден Юлавий» драмыжым иктешлен,тунемше – влакын шинчымашыштым терген налаш;
  Текстыште улшо факт – влак дене пашам ыштен моштымаш;
  Кугезе кочанан илыме йÿлаж да историйжым утларак палаш кумыландаш.
  

• 3 слайд

  Произведенийын жанр ойыртемже:
  Тиде произедений драме огыл, а трагедий?
  Трагедийыште геройын але герой – влакын колымашышт дене пыта. Курай ден Ялантай князь-влак мучаште колат.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 4 слайд

  Чын улмо:
  Трагедийыште пеш виян личность, виян характер – влак сÿретлалтыт. Геройын але герой – влакын колымышт дене пыта. Но автор ты пьесыште тÿн геройлан Аксар ден Юлавийым шотла. А нуно илыше кодыт.
  
  

• 5 слайд

  Исторический жап:
  Пьесыште Пугачевский восстаний жап ончыкталтеш?
  Тушман вийым чумыра. Тудо чоя кишкыла мемнан деке нушкеш.Тыгыде калыкым, тÿрлö семын ондалкален, лÿдыктыл, шкеж деке шупшеш.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 6 слайд

  Чын улмо:
  Мурза: Те вет (марий - влак)мемнан тушман – влаклан Озан ваштареш каяшыже чарак улыда, сандене тудо тендан дене коля семын модеш…Руш кугыжа мемнан ваштареш ондак тендам шорык кÿтÿла пурта, а шкеже шенгелне шога.
  Курай: Ала руш кугыжа марий – влакын илышыштым куштылемда, шонет?
  Ялантай: Куштылемда ма, огеш ма, тудын пелен калык вÿр шагалрак йога.
  
  

• 7 слайд

  Марий патыр – влак:
  Акпарс
  

• 8 слайд

  Конфликт:
  Тиде пьесыште бытовой конфликт гына.
  Курай: Илыш тыге чоналтын, мом ыштет.Сай сатум эре тавалат.Виет сита – налат, уке гын – кодат.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 9 слайд

  Чын улмо:
  Эн тÿн конфликт – социальный:
  
  Ялантай: Кугыжа ваштарешат,хан ваштарешат сöйышто лияш верештын. Ме вет кок тул коклаште илена.Кудыжо сена, тудын кидыш логалына.Сенышыже мемнан озана лиеш, тудын шинчарожшым ончен, чытырен илена
  Тулбай: Мыланна кокыт гыч иктым ойырыман: руш кугыжа але хан!
  

• 10 слайд

  Чын улмо:
  -шке мланде верч;
  шке эрыкше верч;
  -шке пиалже верч.
  
  Тулбай:Курым – курым мучко азырен тöра – влак ажыше шучко янлыкла поктыльыч мемнам. Меже вольык кÿтÿ семын пычкемыш чодыраште, куп лонгаште тыныс илышым кычалынна.Поро пошкудем,эргым, ÿдырем- влак, вий – куатдам чумырыза иктыш! Юл велысе моло калык семын налза кидыш пычал –ÿзгарым, писе умдым! Тыге гына ме ончыкылык тукымлан шке айдеме тÿуснам арален кодена.
  кучедалмаш
  Факт:
  

• 11 слайд

  Бытовой конфликт:
  Бытовой конфликт йöршын гаяк уке.
  Курай: Юлавий мылам сöралтын …Мом мый шонен пыштенам, нигунам чакнымаш уке.Шÿ гар гына мыйым чактарен кертеш.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 12 слайд

  
  
  
  Чын улмо:
  
  Бытовой:Юлавий верч ÿчашымаш.
  
  Аксар: Йöратем. Палем, Курай дене танасен ом керт. Ялантай кугызат мыланем ÿдыржым нигунам огеш пу. Нуно коктынат князь улыт…А мый? Курай озан ÿшан пийже! Но чонем огеш колышт. Уш – акылым сенен, Юлавий деке ÿжеш. Йÿдшö – кечыже вуйыштем тудак веле. Юлавият мыйым йöрата.
  

• 13 слайд

  Герой – влак:
  Калыкын образшым начарын почын пуымо.
  Кö ме улына? Айдеме але айдеме сынан вольык?
  Чын мо?
  Факт:
  

• 14 слайд

  Герой – влак:
  Ялантай князь калыкын мутшым ок колышт, эре шке семынже ышта.
  Адай: Илемна ÿмбак шучко озыркан лишемеш.Тыныс калыкна уэш кожганен.Ялантай, калыкым чамане, осал кидыш ит пу…Ме курымлан шочын огынал, сандене мыланна калык нергенат шоныман. Курайын могайжым палена.Тудлан ÿдыретым пуэт гын, пален лий, мемнамат пырля ужалет.
  Ялантай: …Мыят шке шочшем пиаланым ужнем.Садлан кöлан шонем , тудлан пуэм.Тидым тендан деч ом йод.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 15 слайд

  Чын улмо:
  Адай: Кундемышкына Курай князьын толын лекмыж дене мотор пайремна пужлыш, калык кожганыш. Таче Курай Юлавийым йÿктышаш ыле. Ялантай шöрлен.Курай кызыт шке калыкше дене тиде велышкыла толеш. Курайын койышыжым шкеат паледа, тудо пел корнеш чарнен ок шогал. Юлавийым виеш нангаяш пижеш.
  

• 16 слайд

  Герой – влак:
  Курай Юлавийым поянлык деч утларак йöрата.
  Курай: Юлавий, тыланет тиде порсын шовычым огыл, пÿтынь канде кавам пöлеклаш кÿлеш ыле да! Но олмешыже, тиде шовычеш вÿдылын, йöратыше шокшо шÿмем пöлеклем.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 17 слайд

  Чын улмо:
  Курай: Ну, Ялантай, эрге шочшет дене пиалым шыч уж, Курай вегычлан куане….Нимат огыл! Изишак чыталтыза. Шонымем семын лиеш гын, Ялантай чодыраште ракатланен илыме веле огыл,мый дечем йодде, ик кайыквусымат лÿен огыт нал!
  Курай: Ялантай ÿдыржым мыланем поро кумыл дене ок пу. Сай дене ма, осал дене – мыланем тудым налман. Юлавий мыйын ок лий гын, тудын дене пырля чыла йомдарем.
  
  

• 18 слайд

  Герой – влак:
  Аксар Юлавий деч коранеш.Тудо Курай князь деч лÿдеш.
  Аксар:Юлавий, пиал пуышо суксо кайыкем. Пÿртÿсын эн мотор пагытше- сÿрем кечынат, чатлама теле йÿштö годымат мыйын эн мотор пеледышем тый улат . Илышын торжа вийже мемнам ойыра гын, тыйым йомдарем гын, пÿртÿсын моторжо, кечын чеверже мыланем ÿмырешлан шапалга.Тунам мый шкежат тÿсдымö, юалге ÿмылыш савырнем.Таче тыйым йÿкташ Курай князь толшаш.
  Чын мо?
  Факт:
  

• 19 слайд

  Чын улмо:
  Аксар: Тый(Курай) мыйым виян, чолга рвезе маньыч, тау.Тиде шомакет мыланем ÿшаным пöртылтыш.Юлавий, нуно мемнам ойырен кертыт, но йöратыше шÿмтулнам нигунам огыт йöртö.
  Аксар:Палем,Курай, виян улат.Мый денем тый, мом шонет, тудым ыштен кертат.Но мыят айдемак улам!..Поян ма, нужна – илаш шочынна. Сандене мый тыланет лÿдде каласем: Юлавийым йöратем. Тудын верч тулыш, вÿдыш пурем! Юлавий каласа гын,ужар вуем товар йымак пыштем…
  

• 20 слайд

  Герой – влак:
  
  Юлавийын Тойвий гаяк пÿрымашыже.
  Ме, тудын кум ватыже, еш илыш пиалым ужын огынал.Эр йÿдым тÿналын,лÿп пычкемыш лиймешке, пашажым ыштышна. Икте – весылан сырыме огыл. Шактиар эше иктаж ватым налже ыле, шонен иленна. Пÿтынь илышнам тудлан пуышна…
  Чын мо?
  Факт:
  

• 21 слайд

  Чын улмо:
  Юлавий: Пидса, Аксар пелен мыйымат пидса! Шуко Курай, мом шогет, пид мыйымат пеленже! Садак мый тыйын ом лий нигунамат.Каргыме лий тый!..
  

• 22 слайд

  Мыйын шÿмеш утларак кодын:
  1.Кум геройын лÿмжö:…………………………………
  2.Кум кÿлешан событий:………………………………
  3. Айдемын кум кÿлешан качествыже:…………….
  

• 23 слайд

  Уроклан пеш кугу тау