Рабочая программа по родному (якутскому) языку по учебнику Л.В. Захарова 3 класс

Быһаарыы сурук

Төрөөбүт тылы 3 кылааска үөрэтии Российскай Федерация уонна Саха Республикатын Төрүт сокуоннарыгар, Үөрэх туһунан сокуоннарыгар, «Россия гражданинын личноһын сиэрин-майгытын сайыннарыыга уонна иитиигэ концепцията», федеральнай государственнай үөрэх стандартара курдук государственнай суолталаах докумуоннарга оло5урар.

Бу рабочай программа Саха тылын 1-4 кылааска үөрэтиини сүрүннүүр программа5а уонна Л.В. Захарова, С.А. Баснаева уо.д.а. автордар программаларыгар сөп түбэһиннэрэн оӊоһулунна.

Үөрэх предметин өйдөбүлэ

Төрөөбүт тыл – көлүөнэттэн көлүөнэ5э бэриллэр ханнык ба5арар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи аймах ытык өйдөбүллэриттэн (сыаннастарыттан) биирдэстэрэ.

Төрөөбүт тыл – о5о5о тулалыыр эйгэтин кыра5ытык билэр-көрөр, чугас дьонун-сэргэтин кытта истиӊник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө-санаата сайдар, өбүгэтин утумнуур сүрүн эйгэтэ. Начаалынай үөрэхтээһин таһымыгар нуучча уонна төрөөбүт тылы үөрэтиигэ тэӊ таһымнаах түмүк ирдэнэр. Төрөөбүт тыл атын үөрэх предметтэрин кытта бииргэ о5о личность быһыытынан сайдыытын хааччыйыахтаах, ону сэргэ урукку өттүгэр ирдэммэт саӊа булгуччулаах ирдэбили – үөрэнээччигэ үөрэх дэгиттэр дьайыыларын иӊэриэхтээх.

Начаалынай оскуола5а төрөөбүт тылы Үөрэтии предметэ атын үөрэх предметтэрин ортотугар үөрэнээччи тылын-өһүн уонна өйүн-санаатын сайыннарар, сүрүн үөрэнэр үөрүйэ5и иӊэрэр кыа5ынан бас-көс балаһыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу предмети үөрэтии таһымыттан саха оскуолатыгар начаалынай үөрэхтээһин уопсай туруга, үөрэнээччи салгыы сүрүн оскуола5а ситиһиилээхтик үөрэнэрэ тутулуктаах.

Үөрэх предметин сыала уонна соруга

Төрөөбүт тылы үөрэтии сыала:

1.үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл туһунан билиини аан дойду туһунан научнай били быстыспат сор5отун быһыытынан иӊэрии, тыл үөрэ5ин сүрүн балаһыанньаларын билиһиннэрии, онно оло5уран, о5о билэр-көрөр, толкуйдуур кыа5ын сайыннарыы;

2.үөрэнээччи дьону-сэргэни кытта төрөөбүт тылынан бодоруһар үөрүйэ5и, саӊа (тыл) култуурата киһи уопсай култууратын быстыспат сор5ото буоларын туһунан өйдөбүлгэ тирэ5ирэн, саӊа (тыл) араас көрүӊэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, өйтөн айыы, о.д.а.) үөрэтэн, салгыы сайыннарыы;

3. үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл норуот ытык өйдөбүллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быһыытынан ураты харыстабыллаах сыһыаны иӊэрии, хас биирдии киһи ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин өйдөтүү.

Төрөөбүт тылы үөрэтии соруктара:

-дьону-сэргэни кытта бодоруһар саӊа (тыл) сүрүн к өрүӊнэрин үөрэнээччигэ үөрэх дэгиттэр дьайыыларын иӊэриини кытта бииргэ алтыһыннаран үөрэтии;

-тыл (саӊа) – бодоруһуу сүрүн ньымата диэн тутах өйдөбүлгэ тирэ5ирэн, үөрэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар үөрүйэ5ин сааһыгар сөп түбэһиннэрэн сайыннарыы;

-тыл үөрэ5ин билиитигэр, сурук-бичик култууратын төрүт өйдөбүллэригэр оло5уран, үөрэнээччи төрөөбүт тылын литературнай нуорматын тутуһарын, ал5аһа суох саӊарарын уонна суруйарын ситиһии;

-тыл үөрэ5ин сүрүн салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туһунан уопсай өйдөбүлү иӊэриигэ тирэ5ирэн, үөрэнээччи толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы, сааһыгар сөп түбэһиннэрэн, өй үлэтин дьайыыларыгар үөрэтии;

- төрөөбүт тылы билии, харыстааһын, сайыннарыы сүрүн ньымаларыгар үөрэтии.

Төрөөбүт тылы 3 кылааска үөрэтиигэ программа маннык докумуоннарга оло5уран оӊоһулунна:

1. Закон РФ «Об образовании»

п. 2.7, ст.32 – о разработке учебных программ;

п. 6, 7, 8, ст9, п. 5, ст.14 – о содержании образовательных программ;

п. 2.23, ст.32 – об определении списка учебников в соответствии с утвержденными федеральными перечнями учебников;

п. 3.2, ст. 32 – о реализации в полном объеме образовательных программ.

2. Федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, Приказ Минобразования и науки РФ от 06.10.2009г. №373 «Об утверждении и введении в действие федерального государственного образовательного стандарта начального общего образования».

3. Учебный план МБОУ «Алазейская СОШ» в 2017-2018 учебном году. (Приказ Минобрнауки России от 03.06.2011г. №1994г. приложение «Изменения, которые вносятся в федеральный базисный учебный план и примерные учебные планы для образовательных учреждений РФ, реализующих программы общего образования, утвержденные приказом Министерства образования РС(Я) №01-16/2516 от 25.08.2011г., приложение «» Примерный учебный план для образовательных учреждений (ОУ) РС(Я), реализующих программы общего образования»).

4. Федеральнай государственнай үөрэх стандарда саха оскуолатыгар: (начаалынай уопсай үөрэхтээһин) = Федеральный государственный образовательный стандарт в якутской школе. Н.В.Ситникова, С.С.Семенова, Н.Н.Васильева уо.д.а.; Саха Респ. Үөрэ5ин министерствота, Саха Респ.национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт; -Дьокуускай: Бичик, 2011.

Үөрэх былааныгар үөрэх предметин миэстэтэ

Үөрэх федеральнай базиснай былаанын үһүс барыйааныгар оло5уран, саха оскуолатын начаалынай кылаастарыгар төрөөбүт тылы үөрэтиигэ сылга 136, нэдиэлэ5э 4 чаас бэриллэр.

Ытык өйдөбүллэри үөрэх предметин ис хоһоонугар киллэрии

Начаалынай кылааска сха тылын үөрэтии о5о5о ытык өйдөбүллэри (духуобунай сыаннастары) иӊэриигэ улахан суолталаах. Киһи аймах үйэлэртэн үйэлэргэ өрө тутан илдьэ кэлбит ытык өйдөбүллэрэ (духуобунай сыаннастара) төрөөбүт тыл эгэлгэтигэр, кэрэтигэр сөӊөллөр. Ол курдук үөрэтии ис хоһоонугар тыл үөрэ5ин сүрүн хайысхаларын сэргэ уруок, кэпсэтии (бодоруһуу) тиэмэтин, үөрэтии матырыйаалын быһыытынан төрөөбүт дойду, ийэ дойду, төрөөбүт тыл, айыл5а, үлэ, төрүт дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, көӊүл, кырдьык, үтүө сана, киһи аймах, аан дойду омуктарын тылларын уонна култууратын эгэлгэтин курдук ытык өйдөбүллэр (духуобунай сыаннастар) киириэхтээхтэр.

Үөрэ5и тэрийии формалара: саӊа билиини ылар уруок, комбинированнай уруок, уруок-күрэх, уруок-оонньуу.

Биирдиилээн, пааранан, бөлө5үнэн үлэ көрүӊнэрэ ыытыллаллар.

Үөрэх предметин ис хоһооно

Төрөөбүт тылы начаалынай оскуола5а үөрэтии ис хоһоонун сүрүн хайысхалара үөрэтии түмүк ирдэбилин уонна сыалын-соругун ситиһэргэ аналлаах тутах научнай балаһыанньалартан таӊыллар. Ити ирдэбилгэ оло5уран, төрөөбүт тылы үөрэтии ис хоһоонугар маннык сүрүн научнай хайысхалар киирэллэр:

-Бодоруһуу култуурата.

-Саӊа көрүӊэ (виды речевой деятельности): истии, саӊарыы, аа5ыы, суруйуу.

-Тыл үөрэ5ин тутаах салааларын туһунан уопсай өйдөбүлэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис.

-Сурук-бичик култуурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ.

-Ситимнээх саӊаны сайыннарыы (тиэкис туһунан сүрүн өйдөбүл).

Сүрүн хайысхаларга киирбит тиэмэлэр ис хоһоонноро начаалынай оскуола үөрэнээччитин сааһын уратытын, өйүн-санаатын кыа5ын, билэр-көрөр дьо5урун учуоттаан таӊыллыахтаахтар.

Бодоруһуу култуурата

Дьону кытта бодоруһуу араас көрүӊэ: кэпсэтии, сэһэргэһии, сүбэлэһии, сөпсөһүү.

Тылы бодоруһуу сүрүн ньыматын быһыытынан арыйыы: бодоруһууга саӊа (вербальные средства общения) уонна туттуу-хаптыы (невербальные средства общения) суолтата.

Саӊарыы уонна истии култууратын, кэпсэтии сиэрин тутуһуу.

Саӊа көрүӊэ: истии, саӊарыы, аа5ыы, суруйуу.

Истии. Дьону кытта бодоруһууга (кэпсэтиигэ) истии култууратын тутуһуу. Кэпсэтии сыалын-соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоһоонун өйдөөһүн. Сахалыы араас тиэкиһи истии, сүрүн ис хоһоонун, бол5ойуллуохтаах түгэннэрин истэн сиһилии ылыныы, истибиккэ оло5уран тус санааны үөскэтии. Истибиккэ коллективынан былаан оӊоруу.

Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиһи сахалыы саӊа интонациятын, төрүт дор5оон этиллиитин тутуһан, тэтимнээхтик аа5ыы. Тиэкиһи туох сыаллаах-соруктаах аа5артан көрөн, аа5ыы араас көрүӊүн сатаан туһаныы (үөрэтэр аа5ыы, билсиһэр аа5ыы, сорудахтаах аа5ыы, о.д.а.). Аа5ыы кэмигэр тиэкис сүрүн санаатын өйдөөһүн, наадалаах, туһалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сүрүн ис хоһоонугар тус сыанабылы (сыһыаны) сатаан этии. Тиэкистэн синонимы, сомо5о домо5у, ойуулуур-дьүһүннүүр ньыманы туттуу, аахпыты кэпсииргэ туһаныы. Аа5ыллар тиэкистэн билбэт, өйдөөбөт саӊа тыллары булуу. Аа5ыыга тиэкис интонациятын, туонун сүрүн санаа5а сөп түбэһиннэрэн таба тайаныы.

Саӊарыы (дор5оонноох саӊа). Кэпсэтии сиэрин, саӊарыы култууратын тутуһуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Саӊарыы кэмигэр туттуу-хаптыы бэлиэтин (невербальное общение) то5оостоохтук туттуу. Саӊа тиибин арааһын (ойуулааһын, сэһэргээһин) туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии түгэниттэн дор5оону күүһүрдэн-сымнатан, үрдэтэн-намтатан, уһатан, куолас толбонун, эгэлгэтин туһанан истээччигэ тус сыһыаны, иэйиини тириэрдии.

Суруйуу (суругунан саӊа). Сурук-бичик култууратын тутуһуу. Тупса5ай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиһи устуу, истэн суруйуу (диктант). Саныыр санааны суругунан тириэрдии. Аахпыттан суруйуу (изложение). Дьиэ кэргэн, чугас до5ор, таптыыр дьарык, айыл5а, кыыллар тустарынан, ону таһынан айымньы, хартыына, киинэ ис хоһоонун, экскурсия5а сырыы туһунан тэттик тиэкистэри суруйуу (өйтөн суруйуу). Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуһуу.

Тыл үөрэ5э

Дор5оон уонна таба саӊарыы. Аһа5ас, бүтэй дор5оон. Сахалыы дор5оон арааһа.Кылгас-уһун аһа5ас дор5оон, дифтонг, хоһуласпыт, сэргэстэспит бүтэй дор5оон. Маарыннаһар бүтэй дор5ооннор.

Тустаах предмети үөрэтии түмүгэ (предметные результаты).

Саӊа дор5оонун өйдөбүлүн, сахалыы дор5оон арааһын били. Төрөөбүт тылын дор5ооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дор5ооннору (уһун-кылгас аһа5ас уонна хоһуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаһар бүтэй дор5ооннору, дифтоннары, һ, нь, мурун ӊ, 5 дор5ооннору) арааран истии, чуолкайдык, таба саӊарыы нуорматын тутуһан саӊарыы. Тылы дор5оонун састаабынан ырытыы.

Лексика. Төрүт уонна киирии тыллар. Тыл лексическэй суолтата. Омоним, антоним, синоним, сомо5о домох.