Инфоурок Начальные классы Рабочие программыПримерная рабочая учебная программа по предмету "Литературное чтение" на тувинском языке (4 класс)

Рабочая учебная программа по предмету "Литературное чтение" на тувинском языке (4 класс)

Скачать материал

                         

                                                                

 

 

                                                                            Тыва Республиканыё ==редилге болгаш эртем яамызы

Муниципалдыг бюджеттиг ниити ==редилге чери ортумак школазы

 

ШМК нын хуралынга к=рген                        Директорнуё ==редилге                                    Школа директорунуё №_____

 Протокол № ___                                            талазы-биле оралакчызы                                 дугаар дужаалы-биле бадылаан

 «_____»__________2014 ч                               «Ч+ПШЭЭРЭЭН»                                              ____________()

 _____________()                     _______________(.)

                                                                           « _____» __________2014 ч                                 «_____»______________2014 ч        

 

 

 

                                                                         Литературлуг номчулга  эртеминге

АЖЫЛЧЫН ПРОГРАММА

                                                                                          ( неделяда 2 шак)

 

Класс: 4 б

+=редилгениё деёнели: баазалыг

Номнуё ады болгаш автору:  Т=рээн чугаа. Ондар Б.Л-С, Конгар Н.С., Шоюн А.С., Тываныё ном \нд\рер чери- Кызыл: 2003.

Программаныё ады: Ондар Э.Д. Тыва дылга болгаш  номчулгага программа, Кызыл -2000,

                                      Кара-оол Л.С. Т=рээн чугаа 2-4 класстарга чижек ==редилге программазы-Кызыл: НШХИ, 2011.

 

 

                                                                                                                                               Монгуш Ч.В.- I  категорияныё 

                                                                                                                                                                       эге класс башкызы ажылдап кылган

 

                                                                                         

 

 


 

                                                                                                    2014

 

      Тайылбыр бижик

     Программаныё туружу: национал (тыва) эге школага «Т=рээн чугаа» деп эртемниё чижек программазын эге ниити ==редилгениё федералдыг к\р\не стандартынга даянып тургускан.

                   «Т=рээн чугаа» (Литературлуг номчулга) деп эртемниё ниити характеристиказы

 Эге школага «Т=рээн чугаа» деп эртем ==реникчини чогаалга чаёгыс аай болгаш \з\ктелиишкин чок ==редириниё бир кезээ болур.

 Эге класс ==реникчилериниё ук эртемни ==ренип тура, амыдыралчы дуржулгазы байлак эвес болганындан чечен чогаалды с=ст\ё уран ч\\л\ деп шиёгээдип алыры онзагай.

 Баштайгы \е-чадада уругларныё чедиишкинниг ==ренир болгаш сайзыраарыныё кол байдалын чедип алыры-биле номчуттунар чаёчылын хевирлээри чугула. Ооё ужун номчулгага сундулуг уругну белеткээриниё элээн каш угланыышкыннары бар: тыва чечен чогаалдыё с=з\глелдерин номчуур чаёчылдарын хевирлээр болгаш сайзырадыры; чогаалдыё утказын шиёгээдип алыры-биле практиктиг би­лиин сайзырадыры; чечен чогаалдыё эё б=д\\н билиглери-биле уругларны чепсеглээри; долгандыр турар х\рээлел, м=з\-шынар база эстетиктиг \нелелдер дугайында билиин хевирлээри.

 «Т=рээн чугаа» кичээлдериниё, =ске эртемнерге бодаарга, бир тускай ч\\л\ - кичээл б\р\з\нге чогаалдыё жанр болгаш утказындан хамаарылга чок ==реникчилерниё дыл-домаа база ниити кижизидилгезинче кичээнгейни угландырары: с=з\глел б\р\з\н уругнуё аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадырындан аёгыда, м=зу-б\д\ш талазы-биле шынарларын хевирлээр сорулгалыг ажыглаар.

 Ук эртемни ==редип тура, эртемнер болгаш культуралар аразында харылзааны тургузар, ынчангаш орус база =ске чоннарныё аас чогаалы, чечен чогаалы, х\рээлел, уран чурулга, к\ш-ажыл кичээлдери-биле холбаары к=рдунуп турар.

Чижек программаны 4 класска ==ренип турар Ондар Б.Л-С, Конгар Н.С., Шоюн А.С.  номчулга номунуё темалары езугаар =скертип каан.    

     Эге школага «Т=рээн чугаа» деп эртемни ==редириниё кол сорулгазы – т=рээн дылынга медерелдиг, шын база аянныг номчуп билир кылдыр чаёчыктырарда, тыва дылында бижиттинген ==редилге, эртем-нептергей база чечен чогаал с=з\глелдериниё утказын шиёгээдип, угаап бодаар чаёчылдарын оттуруп сайзыратпышаан, бот-номчулга дуржулгазынга даянып, номчукчу болур б\р\н эргезин хевирлээр.

 

Ук сорулганы боттандырары-биле дараазында айтырыгларны шиитпирлээр:

т=рээн дылынга чугаа ажыл-чорудулгазыныё б\г\ хевирлерин (дыёнаары, номчууру, чугаалаары, бижиири) сай­зыратпышаан, =ске кижилер-биле харылзаа тудуп билир кылдыр чаёчыктырар;

тыва чечен с=ст\ эстетиктиг шиёгээдип алырынга белеткеп, т=рээн дылынга номчуттунар сонуургалын оттуруп сайзырадыр;

тыва чечен чогаалдыё с=з\глелдери-биле ажылдап билир кылдыр чепсеглээр сорулгалыг эге практиктиг билиглерни бээр;

чаёгыс ол-ла темага бижиттинген тыва болгаш =ске чоннарныё чогаалдарын деёнеп, д=мей болгаш ылгалдыг ч\\лдерин тодарадып билир кылдыр чаёчыктырар;

уругларныё номчаан чогаалдарынга даянып, оларныё м=зу- б\д\ж\н хевирлеп тура, эки багай, буянныг — бак деп ч\\лдер дугайында билиглерин сайзырадыр, т=рээн чону
база =ске аймак кижилер чурттап турар чурту дээш чоргааралын оттуруп, Тыва болгаш Россияныё чоннарыныё куль­тура база чечен чогаалын х\нд\леп билир кылдыр кижизитпишаан, ==реникчиниё м=з\-эстетиктиг дуржулгазын байыдар.

«Т=рээн чугаа» деп эртемни ==редириниё кол угланыышкыннары

«Т=рээн чугаа» деп эртемни эге школаныё 2—4 класстарынга ==редирин барымдаалаан ийи кол угланыышкын бар:

1) чугаа болгаш номчулга ажыл-чорудулгазыныё хевирлери;

2) уругларныё номчукчу ажыл-чорудулгазы.

1. Чугаа болгаш номчулга ажыл-чорудулгазыныё хевирлери

Чугаа болгаш номчулга ажыл-чорудулгазыныё хевир­лери деп кезээнде тыва дыл болгаш т=рээн чугаа кичээлдеринге ажыглаттынып турар хевирлерниё ==редилгеге кол ужур-утказын илереткен:

Дыёнаары (аудирование). Чечен чогаалдыё янзы-буру жанрларын дыёнап тургаш, шиёгээдири. Дыёнаан чогаалыныё кол утказын билири, кол болуушкуннарны айтып билири, болуушкуннуё сайзырап келгенин дес-дараалаштырары; чогаалдыё кол утказы; дыёнаан чогаалында логиктиг харылзааларны тургузары. Дыёнаан чогаалынга хамаарыштыр сеткил-сагыш хайныышкынныг бодалды илередири.

Номчууру. Хемчээли болгаш жанрыныё аайы-биле таарымчалыг чогаалдарны медерелдиг номчууру. Номчулганьё сорулгазын угаап билири. Номчуурунуё аргазы: б\д\н с=степ номчуур. Шын  номчууру: чогаал номчулгазыныё негелделерин сагывышаан, танывазы с=з\глелди чазыг чок ном­чууру. Номчуурунуё д\ргени: с=з\глелдиё утказын меде­релдиг, илдик чок номчуур темпини уругга тургузары. Ном­чуурунуё ду\генин чоорту улгаттырары. Сорулгазын барымдаалап, номчуурунуё хевирин шилиири: ыыткыр азы иштинде номчууру. Аянныг номчулга: с=з\глелдиё утказынга д\\шт\р орфоэпияныё база интонацияныё негелделерин сагып, аянныг номчууру. Эге школага аянныг номчулгага алган билиглери кол ниити болгаш ортумак долу школаларга чечен чогаалды чедиишкинниг шиёгээдип алы­рынга улуг ужур-дузалыг.

«Чугаалаары» болгаш «Бижиири» деп кезектер аас бол­гаш бижимел чугаазын сайзырадырынга дузалаар.

Чугаалаары (аас чугааныё культуразы). Монолог — аас-биле чугаа илередириниё хевири. Чугааныё хевирлери: тоожуушкун, тодарадып чугаалаары, угаап бодаары. Монологка чугааныё уран чечен аргаларын ажыглаары (сино­ним, антонимнер, деёнелге, эпитет). Улуг эвес монолог чугааны тургузары: чогаал дугайында бодунуё бодалы (маадырлары, болуушкуннар); план аайы-биле с=з\глелди аас-биле чугаалаары; угаап бодаан болгаш тодараткан элементилерни ажыглап, тоожаан аянныг аас-биле чогаадыг тургузары. Орус болгаш т=рээн чогаалында маадырларны деёнээри (портреди, ажыл-херектери).

Ш\л\к чогаалыныё уран номчулгазы (шээжи-биле номчулга).

Диалог чугаа, ооё онзагайлары. Чугаалажып турар кижиниё чугаазын дыёнап база \нелеп билири. +ске бодалды \зе кирбейн дыёнааш, б\з\ренчиг болгаш барымдаалыг харыыны бээри. +ске культураныё т=лээлекчизи-биле чугаалажып тургаш, чугаа этикединиё д=мей болгаш ылгалдыг ч\\лдерин сагып, чугаалажып билири. Чогаалды сайгарып турда, диалогка киржири. Дыёнаан (номчаан) ч\\л\нге бодунуё хамаарылгазын илередири: бодалын с=з\глелди ажыглап тургаш, бадыткаары. Айтырыг салып билири, ном­чаан ч\\л\н\ё утказынга хамаарыштыр айтырыгларга харыылап билири. С=з\глелди кезектерге чарып, план тур­гузары. С=з\глелди эдерти чугаалаары: кыска, долу, шилилгелиг.

Бижиири (бижимел чугааныё культуразы). Бижимел чугааныё негелделери. Бижимел чугааныё утказыныё айыткан темага дуушкээ. Чогаалга хамаарыштыр берген айтырыглар аайы-биле кыска бижимел чугаа тургузары. Чоорту эдертиглер, кыска чогаадыглар (хостуг, тема аайы-биле, чурук-биле; тоожуушкун, тодарадып бижиир, угаап бодаар) бижиири.

+=редилге болгаш эртем-нептергей с=з\глелдер-биле ажыл. +=редилге болгаш эртем-нептергей с=з\глелдер ду­гайында ниити билиг. Т=рээн дылынга ==редилге болгаш эртем-нептергей с=з\глелдерни шиёгээдип алыры. +=редилге болгаш эртем-нептергей с=з\глелдерни медээ (информация) алырыныё \ндезини деп билип алыры. +=редилге болгаш эртем-нептереёгей с=з\глелдерниё кол утказын, дылыныё уран-чечен аргаларын илередири. С=з\глелди уткалыг ке­зектерге чарып, кезек б\р\з\н\ё темазын тодараткаш, ат бээри. С=з\глелде кол с=стерни аёгылаары, с=з\глелди катап тургузар ажылдыё планын тургузары. Тыва дылдыё с=стери, с=с каттыжыышкыннары болгаш домактарын орус дылче очулдуруп билири.

Чечен чогаалдыё с=з\глелдери-биле ажыл. Чечен чогаалдыё с=з\глелин еске хевирлеринден ылгап билири. С=з\глелдиё адыныё утказы-биле д\гж\п турарын тодара­дып билири. Аянныг номчуурунуё б\г\ аргаларын ажыг­лап, чечен чогаалдыё с=з\глелиниё утказын эдерти чугаа­лаары (допчу, кыска, шилилгелиг). Чечен чогаалдыё с=з\гле­линиё жанрын, кол утказын, сюжедин, композициязыныё элементилерин тодарадыры. С=з\глелди уткалыг кезектер­ге чарып, темазын тодараткаш, кол с=стери болгаш уран овур-хевирлерин тодарадыры. С=з\глелдиё планын ат домактары, айтырыг домактары азы тодаргай бодал хевирлиг тургускаш, кезек бурузунге ат берип билири. Маадырлар­ныё характеристиказын кылган ажыл-херектеринге, =ске маадырларныё чугаазы азы авторнуё характеристиказынга даянып, тургузуп билири, оларныё м=з\-б\д\ш талазы-биле шынарларын тодарадып билири. Маадырларныё кыл­ган херектериниё чылдагааннарын \нелеп билири болгаш бодунуё хамаарылгазын илередири. Персонажтыё характе­ристиказын тургузарда, портрет, интерьерниё ужур-утказы. Маадырларныё ажыл-херектерин чугаалап турар ч\\лдери-биле деёнээри. Персонажтыё чугаазы база авторнуё с=з\. С=з\глелде уран-чечен аргаларны тодарадып билири (уран овур-хевир, эпитет, деёнелге, метафора, гипербола), олар­ныё кандыг сорулгалыг ажыглаттынганын тодарадыры. Бойдус чурумалы, ооё чечен чугааныё с=з\глелинге ужур-утказы. Д=мей темалыг т=рээн чогаалыныё с=з\глелин орус чогаалдыё с=з\глели-биле деёнеп, оларныё демей база ыл­галдыг ч\\лдерин, дылыныё уран аргаларын деёнээри. С=з\глелге таарыштыр чураан чуруктарга чугаа тургузары.

 

    Чечен чогаалдыё билиглери. Чечен чогаалдыё \легерлерин номчуп, сайгарып турда, таваржы берген литературлуг билиглерни ==реникчилерге тайылбырлаары.

Проза болгаш шулук чогаалы, оларны ылгап билири. Башкыныё удуртулгазы-биле с=з\глелден дараазында литературлуг билиглерни тып билири: уран овур-хевир, жанр (аас чогаалдыё биче хевирлери, улустуё тоолу, авторлуг тоол, басня, чечен чугаа, тоожу, ш\л\к). Сюжет, тема, чогаал­дыё тургузуу (композиция), кол утказы, кол бодалы, маадыр (персонаж), портрет, бойдус чурумалы, интерьер, синоним, антонимнер, эпитет, деёнелге, гипербола, диригжидилге, ритм, рифма. Очулга.

+=реникчилерниё ажыл-чорудулгазыныё хевирлери. Аянныг номчулга. Роль аайы-биле номчулга. Калбак чо­гаалдыё \з\нд\з\н ойнап к=рг\зери. Номчаан чогаалынга даянып, бодунуё с=з\глелин тургузары. С=с-биле чурулга. Эдертиг. Кыска чогаадыг. Тыва дылдан орус дылче, орус дылдан тыва дылче с=стер, с=с каттыжыышкыннары база домактарны очулдурары. Тыва-орус чоннарныё аас чогаалында д=мей тывызыктар, \легер домактар, чечен сестерниё чижектерин тывары. Бодунуё тоолдары, \легер домактарын чогаадып тургузары. Тыва-орус чогаалдарны деёнеп, оларда д=мей болгаш ылгалдыг ч\\лдерни тодарадыры.

Библиографтыг культура. С\мелээн даёзыдан херек номун шилип билири. Номнуё авторун, каасталгазын кылган чурукчузун айтып, допчузу база номнуё утказыныё дугайында кыска тайылбырын (аннотация) тып билири. Номда чуруктарны чогаалдыё тодаргай эпизоду-биле холбап билири.

«Т=рээн чугаа» деп эртемге сайгарар с=з\глелдерниё кол темалары. «Т=рээн чугаа» номун тургузуп тургаш, темаларны берип кааны езугаар ==редири албан эвес, ав­торлар боттарыныё с\мелерин киирип, =скертип болур.

Тыва улустуё аас чогаалы. Орус база =ске чоннарныё аас чогаалы. Тоолдар (дириг амытаннар дугайында, хуулгаазын, анаа тоолдар, дистинчек). Тоолчургу болгаш т==гу чугаалар. Аас чогаалыныё биче жанрлары: тывызыктар, д\рген-чугаалар, узун тыныш, к=г\д\глер, \легер домак­тар, улустуё ырлары, оюн \дээн чугаалар дээш оон-даа =ске. Авторлуг тоолдар.

Темалыг б=л\ктер: Тыва дылым. +=ренип ==рен. Чылдыё уелери. Кижи — бойдустуё т=лу. Бистиё бичии =ён\ктеривис. Т==гу билбес – т==рээр, т=рел билбес — турээр. Кайгамчыктыг чашкы \ем. Ажылга ынактыё алдары бедик. Тыва - кайгамчыктыг оран. Тыва чоннуё чаагай чанчылдары болгаш ужурлары. Байырланчыг байырлалдар.

  2. Уругларныё номчукчу ажыл-чорудулгазы

«Уругларныё номчукчу ажыл-чорудулгазы» деп ажылга ==реникчилерниё номчуур чогаалдарыныё шилилге принциптерин боттандырар. Оларныё иштинде кол прин­цип — сонуургал, дыл, тема база к=дурген айтырыгларыныё аайы-биле билдингир болуру. Эге школаныё ==реникчилериниё номчуур ужурлуг чогаалдарын тодарадып тура, жанр аайы-биле ч\\л-б\р\ болгаш кижизидикчи ужур-уткалыг болурун сагаан. Номчуур ужурлуг чогаалдарны тодарадып тура, тыва болгаш =ске чоннарныё аас чогаалы­ныё \легерлерин, тыва база орус уруглар чогаалыныё алдын фондузун тургузуп турар чогаалдарны киирген.

3. «Т=рээн чугаа» деп эртемниё ==редилге планында туружу

2-ден 4-ку класска чедир «Т=рээн чугаа» деп эртемни ==редири-биле класстар аайы-биле неделяда 2 шакты берип турар, ниитизи-биле — 204 шак, а бир ==редилге чылында — 68 шак.

                          

                               ПРОГРАММАНЫЁ  КОЛ  КЕЗЭЭ

                                             4-к\ класска ==редир чогаалдар

   Улустуё аас чогаалы. Тоолдар. «/ш ч\\л эртемниг оол», «Боралдай ашак», «Бора-Шиижек», « Сыынак», «Довукай», «Балыкчы Багай-оол», « Алдан ала чылгылыг Алаадай-Мерген».

  Авторлуг тоолдар. Шаёгыр-ол Суваё «Алдын-кушкаш»: шиижиткен тоол.

   Улустуё аас чогаалыныё биче жанрлары.  Тывызыктар: эрте-бурунгу, метафоралыг, бодалгалыг, баштак, саналгалыг, \штээн (триада) тывызыктар, \легер домактар. Д\рген-чугаалар. Чоннуё ырлары. Оюн \дээн чугаалар : «Аскак-Кадай», «Согур аза».

 +ске чоннарныё аас чогаалы. « Ас биле койгун», «Коргунчуг аалчы». (алтай улустуё тоолдары)

Тоолчургу болгаш т==г\ чугаалар. «Дилги ч\ге кыскыл апарганыл?, «Мезил», «Д=рт алышкы», «Чаъскы».

Тыва чогаалчыларныё уругларга чогаалдары:

  С.К. Тока «Бистиё аёчыларывыс», «Черликпен».

С.А. Сарыг-оол «Саржаг дажыглаан», «Дуза када бергенивис», «Кижи-бойдустуё т=л\», «Оюннар», «Шиижекчигеш», «Оттуг-терге».

В.Ш. К=к-оол «Алдын-Чечек».

 С.Б. Пюрбю «Шынапайныё чугааларындан» эгелер: «Шортан мунган эзир», «Б=ртт\г дилги», «Чыланныг тей», «Бора-Шиижек».

О.К. Саган-оол «Сандый ашактыё чугаазы», «Кежиктиг сылдыс» (\з\нд\лер).

 Б.Д. Х=веёмей. «Адазыныё айбызынга».

 Л.Б. Чадамба «Ивижилер оолдары», «Кушкаштар», «Кыжын».

 М.Б. Кенин-Лопсан «Калдарак» (тоожудан эгелер)

С.С. С\р\ё-оол «Чанган куштар», «Кызыгааржыга», «+рге биле к\ске».

 Ю.Ш. Кюнзегеш «Аваларны алдын х\н дээр».

О.+. Сувакпит «Хуулгаазын кажыктарым», «Хаважыгаш», «Камналга».

 К-Э.К. Кудажы «Ч\рек иштинде ок», «Чазый хырын башка халдаар», «Маргылдаа».

 Е.Т. Танова «+ён\ктер», «Кырган-авам келди-ле!», «Ава дугайында с=с».

М.К. +лчей-оол «Х==рээрниё чугаалары» (эгелер)

М.С. Эргеп «+д\генде чайлаг» ( «Чараш мал», «Шулун» тоожудан эгелер).

 Э.Д. Кечил-оол «Анайларым-ийистерим», «кеземче», «/нд\р имнедипкен».

 Ч.К.  Кара-Куске «С=с дыёнаваска».

Т.Д. Кызыл-оол «Улуургак, билииргек Дагаажык».

Х.М. Ойдан-оол «Олегтиё =ён\ктери», «Оттуг-Мыйыстан» эгелер: «Чечектер биле Сылдыс-Шокар», «Эгерек биле Эзирек», «Баштайгы хар», «Баштайгы сегиржип алыышкын».

Ч.Д. Ондар «Олар чокта амыдырал чок», «Стол, сандай хомудалы».

К.И. Ондар «Ыглапкан хар».

А.С. Шоюё «Хаар»,

С.С. Комбу «Эжеш куштар хоюспаёар».

 Орус чогаалчыларныё уругларга чогаалдарыныё очулгалары:

И.А. Крылов «К=р\нч\к болгаш Сарбашкын».

А.С. Пушкин «К\с»

М.М. Пришвин «Изиг т\л\к \е».

Л.Н. Толстой «С==кч\геш».

С.В. Михалков «Степа акый биле Егор» (\з\нд\)

С.А. Баруздин «Теве дугайында ш\л\к».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        

 

                                               Чыл  дургузунда ==редир темаларнын б=л\ктер аайы - биле  хуваалдазы

 

                Темалар, б=л\ктери

                                 Шактар  хуваалдазы

 

  Класска номчулга

 Чугаа сайзырадылгазы

Класстан

 дашкаар

номчулга

Номчуур аргазын хынаары

 

 

1

Бистиё т=рээн чуртувус

10

0,25

1

 

2

К\с

4

0,25

 

 

3

Школа. Сагылга - чурум болгаш  ог -буле

5

1

1

1

4

Улустун аас чогаалы

5

0,25

1

 

5

Кыш

5

0,25

1

1

6

Тыва чоннун чаагай  чанчылдары

3

0,25

1

 

7

Кижи, бойдус , экология, кадыкшыл

5

0,25

1

 

8

Час

5

0,5

1

1

9

Амыдырал болгаш к\ш – ажыл

4

0,25

1

 

10

Чай

4

0,5

1

1

11

Байырлалдыг  болгаш тураскаалдыг хуннер

5

0,25

 

 

 

Ниити-биле

51

4

9

4

 

                                           ЭГЕ   ШКОЛАНЫЁ  ДООЗУКЧУЗУНУЁ  БИЛИИНГЕ   НЕГЕЛДЕЛЕР

  Эге ниити ==редилге чериниё доозукчузу «Т=рээн чугаа» деп эртемни ==ренген т\ёнелинде:

бодунуё моон соёгаар сайзыраарынга база =ске эртемнерни чедиишкинниг шиёгээдип алырынга номчулганыё ужур-дузазын медереп билген турар болгаш узуктел чок
номчулга долгандыр турар хурээлелди, делегейни база бодун билип алырынга чугула арга деп чуулду шиёгээдип алган турар ужурлуг;

чечен чогаалды буруну-биле унелеп хулээвишаан, номчаан чуулунге хамаарыштыр сеткил-сагыш хайныышкынныг харыыны берип, бодунуё бодалын илередип, чугаалажып турар кижизиниё бодалын хундулеп билир кылдыр ==ренген турар;

    Россияныё =ске чоннарыныё культура-т==гулуг байлаа база бугу кижи т=релгетенниё улегерлери-биле, ол ышкаш тыва, орус классиктиг уруглар чогаалчыларыныё чогаалдары-биле таныжар аргалыг болур. Чогаалдарныё дузазы-биле «эки», «багай», «ч=птуг чорук», «шынчы чорук», «харыысалга», «алыс кузел», «човаачал», «дузааргак», «кээргээчел» деп этиктиг билиглерни угаап, сагыш-сеткил база м=зу-будуш талазы-биле унелелдери хевирлеттинген турар ужурлуг;

амыдыралынга т=рел, =г-буле, кожа-хелбээ база эп-найыралдыг харылзааларныё чугулазын билип эгелээр бол­гаш «найырал», «бот-боттарын билчири», «бот-боттарынга дузалажыры», «хундулел», «ынакшыл», «т=релзирек» болурунуё дугайында билиглерни угаап бодаар аргалыг бо­лур. Ол ышкаш бодунуё уе чергези база улуг кижилер-биле харылзаа тударыныё негелделери болгаш аргалары-биле таныжып, бодунуё болгаш чогаалдыё маадырларыныё ажыл-херектерин деёнеп кеер билиглери хевирлеттинер;

чечен чогаалды уран чуулдуё онзагай хевири деп шиёгээдип, ону уран чуулдуё =ске хевирлери-биле деёнеп ееренип алган турар;

==редилге база эртем-нептергей литература-биле ажылдаар эге билиглерни алыр болгаш практиктиг ажылынга херек медээни тып болгаш ажыглап билир кылдыр ==ренип алган турар.

 

Чугааныё хевирлери болгаш номчукчу ажыл чорудулгазынга хамаарыштыр негелделер:

 

            Эге школаныё доозукчузунуё ==ренип алган турар ужур­луг чуулдери:

• номчулганыё сорулгаларын билген турар (номчукчунуё сонуургалын хандырары-биле, номчуттунар дуржулгазын чедип алыры-биле, бодалдар болгаш барымдаалар, бадыткалдар болгаш =ске медээлер тывары-биле);

с=з\глелдиё янзы-буру хевирлериниё утказын медерелдиг хулээп алыры (дыёналдыр база иштинде номчуп тура, дыёнап тура), оларныё тускай хевирлерин тодарадыры (че­чен, эртем-нептергей, ==редилге, тайылбырлыг), чогаалдыё

кол бодалы болгаш маадырларыё тодарадыры, чогаалдыё утказыныё аайы-биле айтырыгларга харыылаары, болуушкуннарныё дес-дараалашкаан тодарадыры, дьёнаан азы номчаан ==редилге, эртем-нептергей база чечен чогаал с=зуглелинге айтырыгларны салыры;

чогаалдыё с=з\глелинге азы берген темага даянып, бо­дунуё бодалын улуг эвес хемчээлдиг монолог чугаа хевирлиг тургузары (тоожуушкун, тодарадып чугаалаары, угаап бодаары);

  чугаа  этикединиё  дурумнерин   сагып,   янзы-буру ==редилге болгаш амыдыралдыё байдалдарынга диалог чорудары, номчаан азы дыёнаан чогаалын сайгарып турда, диалог чугаага киржири;

  с=с-биле ажылдаары (с=ст\ё х=й уткалыын, дорт бол­гаш доора уткаларын тодарадыр, контекст аайы-биле с=стуё утказын тодарадыр, бодунуё с=с курлавырын байыдары);

номчаан чуулунуё утказын билип турар кылдыр темпилиг номчуур (дыёналдыр, иштинде);

  хемчээли назы-хар, клазынга дугжуп турар чогаалдарны медерелдиг болгаш аянныг номчуур;

номчаан чогаалыныё м=зу-шынар талазы-биле утка­зын тодарадып, маадырларныё аажы-чаёыныё алыс ужурун сайгарып, боду туёнелдерни кылыр, маадырларныё ажыл-херектерин м=зу-шынарныё унелелдери-биле деёзигуурлээр

  янзы-буру хевирниё с=зуглелдерин сайгарары-биле б=дуун аргаларны ажыглаар: чогаалдыё кол бодалын тода­радыр болгаш чылдагаан харылзааларын тодарадыр;
с=з\глелди кезектерге чарып, ат бээр; б=д\\н план тургузар; авторнуё маадырга, болуп турар болуушкуннарга хамаарылгазын тодарадыры-биле ажыглаан уран аргаларын
тывар (деёнелге, диригжидилге, метафора);

  эртем-нептергей, ==редиглиг база чечен чогаал с=з\глелиниё   онзагайын барымдаалап, номчаан азы дыёнаан ч\\л\н\ё утказын дамчыдар; с=з\глелдиё утказын катаптап чугаалаары (долу азы шилилгелиг);

номчаан ч\\л\н демниг сайгарар, с=з\глелге азы бодунуё дуржулгазынга даянып, бодалын бадыткаар;

  чогаалдыё адын азы допчузун к=ргеш, номнуё дугайында билип алыры, берген темага библиотекадан херек номну д\\шт\р шилип тывар;

  берген \легерге даянып, чечен чогаалдыё кыска аннотациязын тургузар (автору, ады, темазы, номчууру-биле с\мелер);

алфавиттиг каталогту база назы-харынга д\\шкен сло­варьлар болгаш тайылбыр литератураны боду ажыглаар.

 

     Эге школаныё доозукчузу дараазында ч\\лдерге ==ренип алыр аргаларлыг болур:

чечен чогаалды уран ч\\лд\ё хевири деп шиёгээдип алыр;

  чечен чогаал с=з\глелиниё эстетиктиг болгаш м=з\- шынарлыг \нелелдерин угаап  сайгарбышаан,  бодунуё бодалын чугаалап билир;

  номчулганыё сорулгазын барымдаалап, ооё хевирин бодамчалыг  шилип  алыр  (таныштырылга,  ==редиглиг, шилилгелиг, дилеп тывар);

  чогаалдыё маадырынга болгаш ооё ажыл-херектеринге хамаарыштыр бодунуё хамаарылгазын илеретпишаан, авторнуё туружун тодарадыр;

бодунуё бодалын с=зуглелге даянып, бадыткап болгаш шынзыдып билир;

  бижимел чугааныё хевирлерин практикага ажыглап билир (тоожуушкун — \легерге даянып, сез\глелди тургу­зары; угаап бодаары - айтырыгга бижимел харыы бээри;
тодарадып бижиири - маадырга характеристика бээри);

  номчаан номунга \нелел бижиир;

темалыг каталог-биле ажылдаар;

уругларга \нд\рген солун-сетк\\л-биле ажылдаар.

                                                         Чогаадыкчы ажыл-чорудулга

  Эге школаныё доозукчузу дараазында ч\\лдерге ==ренип алыр:

чечен чогаалды рольдар аайы-биле номчуур;

С=з\глел-биле ажылдаарыныё янзы-буру аргаларын ажыглаар (чылдагаан харылзааларын, болуушкуннарныё дес-дараалашкаан тодарадыр, сайгарылганы кылырда, ча-даланчаан сагыыр; маадырга шын характеристиканы бээр; планга даянып, с=зуглел тургузар);

чечен чогаалга, чурукчуларныё ажылдарыныё репродукцияларынга, чогаалга чураан чуруктарга азы хууда дуржулгазынга даянып, бодунуё с=зуглелин тургузар.

 

Эге школаныц доозукчузу дараазында ч\\лдерге ==ренип алыр аргаларлыг болур:

С=з\глелдерниё утказын чогаадыкчы езу-биле дамчыдып чугаалаар (маадырныё азы авторнуё адындан);

кандыг-бир чогаалга чуруктар чуруур, диафильмнер кылыр;

чогаалга инсценировка, сценарий азы проект тургузар б=луктерге ажылдаар;

эдертиг бижиириниё аргаларын шиёгээдип алыр.

                                                                 Чечен чогаал билиглери

Эге школаныё доозукчузу дараазында ч\\лдерге ==ренип алыр:

ийи-\ш чугула демдектерин онзалап к=рбушаан, янзы-б\р\ с=з\глелдерниё б=д\\н сайгарылгазын деёнеп тургаш,кылып ==ренир;

калбак чогаалдыё с=з\глелин ш\л\к чогаалыныё с=з\глелинден ылгап билир;

аас чогаалыныё жанрларыныё онзагайларын танып билир (тоолдар, тывызыктар, \легер домактар...).

Эге школаныё доозукчузу дараазында ч\\лдерге ==ренип алыр аргаларлыг болур:

чогаал дугайында билиглерни (аас чогаалы, авторлуг чогаал, сезуглелдиё тургузуу, маадыр, автор) база уран аргаларны (деёнелге, диригжидилге, метафора) ажыглап
тургаш, янзы-буру с=з\глелдерниё б=д\\н сайгарылгазын кылып ==ренир;

чечен чогаалдыё автору болгаш маадырыныё туружун тодарадып билир;

   • кандыг-бир авторлуг с=з\глелдиё \легеринге даянып, ш\л\к азы калбак чогаалдыё бир хевирин шенеп бижиир

 

                                      Планнап турар т\ёнелдер (УУД):

Предметтиг т\ёнелдер:

1.Тыва дыл -тыва чоннуё т=рээн дылы болганда, тыва чоннуё национал бот –медерелинин д=з\ болур  база ол Россияныё  янзы-б\р\ чоннарыныё дылдары-биле бир домей эргелиг база ол Россияныё  культурлуг девискээрин хевирлээр дыл бооп турар.

2. Тыва дыл-Тыва Республиканыё к\р\не дылдарыныё бирээзи. Дыл болза национал культураныё  болуушкуну болур. Ол кижилерниё аразында харылзажыр аргазы.

3. Шын аас болгаш бижимел чугаанын хевирлеттингени- кижиниё ниити культуразыныё болгаш хамааты туружунун к=рг\з\кч\з\ болур.

4.  Тыва дылдыё орфоэптиг, лексиктиг,  грамматиктиг, орфографтыг, пунктуастыг нормаларыныё эге хевирлери-биле таныжар база чугаа культуразыныё д\р\мнерин билген турар.

5.  Харылзажыр арганыё сорулгаларын, бодалгаларыныё  уг-шиин тып билирин,  коммуникативтиг бодалгаларны бодаарда берге эвес монолог хевирлиг чугааны база бижимел чугааны тургузарын хевирлээр.

6. Шын бижилгениё д\р\мнерин билири, бижик демдектерин шын салып билири,  чазыг чок бижилге кижиниё культуразыныё деёнелинин херечизи болурун билиндирер. База бижээн ч\\лд\ хынап билиринге кижизидер.

7.  Алган билигни =ске таварылгаларда ажыглап шыдаар кылдыр билип алган турар.

8.  Тыва дылдыё тургузуу, системазынын эртем талазы-биле : фонетика биле графика, лексика, с=с тургузуу (морфемика), морфология болгаш синтаксис дугайында баштайгы билигни хевирлеп алыр, дылдыё эге хевирлеринниё дугайында, оларныё шынарларыныё дугайында база оларны чугаага ажыглаары.

9.  Дылдыё кол эге хевирлерин танып, анализтеп билирин хевирлээр.

 

 Метапредметтиг т\ёнелдер:

1. Кандыг-даа ажылды планнап, хынап, деёнеп, \нелеп билиринге ==редир.

2. Демдек-символдарны сайгарып билир болур.

3. Чугаазы сайзыраёгай болур.

4. Ангы-ангы  черлерден информацияны тып билиринге ==редир ( улус чугаазын дыёнап билири, номнардан, солун, журналдардан, телевидение, радио, Интернеттен)

5. Эжи-биле ажылдап, чааскаан ажылдап, коллективке ажылдап билир.

6. +ске кижини дыёнап билир, улус-биле чугаалажып билир, =ске кижиниё бодалы база туруп болур деп чувени билиндирер.

 Хуузунга т\ёнелдер: 

1.Бодунуё т=рээн чурту, нациязы дээш хей-аъды бедик чоруурун хевирлээр.

2. +ске чоннарныё культуразын, саналын, т==г\з\н х\нд\лээринге кижизидер.

3.  Бойдустуё аёгы-аёгы болуру, чоннарныё, янзы –б\р\ культураларныё , ч\д\лгелернин янзы-б\р\ болуру база олар чаёгыс аай делегейниё культуразы кылдыр к==р\.

4. +ске ч\\лдерге д\рген чаёчыгарыныё эге хевирлерин ==редири.

5. Эки ==редилгеге ч\тк\лд\ сайзырадыр.

6. Кижи б\р\з\н\ё бот башкартынып билирин сайзырадыры,  бодунун  ажыл-херээн харыылап, \нелеп шыдаарынга кижизидер.

7. Эстетиктиг хереглелди хевирлээри, бот-тускайлаё онзагайын кадагалаар болгаш деткиир.

8. +ске улуска сагыш човаачал болурунга кижизидер, оске улуска, ал-бодунга, =г-б\лезинге, т=релдеринге, чонунга, социал х\рээлелге, х\нд\ткелдиг болурунга база харыысалга ==реникчиниё сагыш-сеткилиниё =м\нээзинден, ооё мээ-медерелинден, сагылга-чурумундан илерээр кылдыр кижизиткен болур.

9.  Улуг улус-биле, эш-==р\-биле харылзажып, дугуржуп билиринге кижизидер.

       10. Каё-кадык болурунга кижизидер, айыыл чок чорукту хевирлээр, долгандыр х\рээлелге хумагалыг болурун кижизидер, ажылдыё эчизинге ыяп чедерин хевирлээр.

                                  Арга-мергежил база ажыл чорудулгазыныё аргалары.

                                                 Ханы билиг алырыныё ажыл-чорудулгазы.

         Деёнелге аргазын ажыглап тургаш, деёнештирип турар ч\\лд\ё онзагайын илередир. Эё б=д\\н белен херекселдерлиг, демдектерлиг, графиктиг майыктар-биле ажылдаары, оларныё утказын тайылбырлаары.

                                                Чугаа чорудулгазы болгаш медээлер-биле ажыл.

      С=з\глел –биле ажылдаар. Оон темазын, кол утказын аас болгаш бижимел хевирге илередир. Монологтуг чугааны тургузары, диалогка киржири. «Болгаш, азы…», «бир эвес…, ол…» дээн чижектиг б=д\\н уткалыг чугааны ажыглаары.

     Словарьда, библиотека каталогунда бар медээлерни кылып, дилеп, шыгжап чаёчыгары. Компьютерге ажылдаар.Таблицаны аёаа тургузары.Медээлерни алфавит болгаш саннар дузазы-биле чурумчудар.

                                                    Ажыл-чорудулганы организастаары.

   Тускай айтыышкын, \легер болгаш б=д\\н алгоритм езугаар к\\селде кылыры. +=редилге мергежилгелерин (бодалгаларын) чыскаап чурумчудары. Ажыл-чорудулганыё хыналдазыныё болгаш демдээниё аргаларын илередири. Берге ч\\лдерниё чылдагаанын илередири. Берге ч\\лдерни баш удур илередип алыры. Ажылда частырыгларны илередири болгаш оларны эдери.

                                                             Демнежилге ажылы.

  Эрткен темага хамаарыштыр билиглерин аразында айтыржып, арга-с\ме катчып, ол ышкаш кылыр ажылды \лежип билир       

                          4 класстыё литературлуг номчулгага  календарь-тематиктиг планы

Темалыг б=л\\, кичээлдиё темазы

Ниити шагы

           Ай,х\н\

Универсалдыг ==редилгениё

Дериг херекселдери

 

   Онаалга

 

план-биле

херек кырында

ажыл-чорудулгазы

 

 

1-2

БИСТИЁ Т+РЭЭН ЧУРТУВУС

 

«Делегейде эё-не делгем».

 

 

 

 ЧС «Байлак чуртум»

         

12 шак

 

 

2

02.09

 

 

04

 

Билиг: ТРнин географтыг туружун уругларга б=д\\н\ -биле практика кырынга

таныштырар. Бистиё чуртувус – ТР РФ составында кирип турар болгаш х=й национал чурттакчы чоннуг, элээн хой ангы-ангы кожууннарлыг деп чувени билиндирер.

Мергежилдери:т=рээн чурт дугайында с=з\глелдерни номчааш, кол утказын чугаалап билир, темазын тодарадыр, утказын кезектерге чарар.

 Тыванын картазы, чуруктар

 

 

 

 

 

Т=лептиг кижилериниё чуруктары.

Арын 3-4 номчуур, тыванын кожууннарынын аттарын ==ренип алыр.

 

Арын 13-15, =ске т=рээн чурт дугайында с=з\глелдерни тып номчуур, чуртун алдаржыткан улус дугайында проект тургузар.

 

3

  «Азия диптиё ч\рээнде»

С. Майнак

1

09

 

Билиг: Саая Майнактыё чогаалдары, чечен чугаа.

Мергежили: с=з\глелди номчааш, кол утказын, темазын тодараткаш, уткалыг кезектерге чарып чугаалаар.

Чурук

Арын 4-9, тыва чуртунун дугайында оске улуска канчаар харыылап болурун ооренип алыр.

 

4

«Мээё Тывам.» В. Серен-оол

1

11

 

Билиг: В. Серен-оолдуё чогаалдары, шулуктери, очулга.

Мергежили: ш\л\кт\ номчааш, сайгарар: тургузуун, дыл-домааныё онзагайын тодарадыр.

Ном

Арын 5-9, аянныг номчуур.

 

5

 «Чоргаарал.» А.Шоюё

 

1

16

 

Билиг: А Шоюёнуё чогаалдары, чечен чугаа, чурттуё ыдыктары.

Мергежили: с=з\глелди номчааш, кол утказын, темазын тодараткаш, уткалыг кезектерге чарар, чурук чуруур.

Презентация

Арын 9-13 номчуур, утказын чугаалаар

 

6

«Т=рээн кыштаам.» К.Тоюё

1

18

 

Билиг: Константин Тоюёнун шулуктери, очулга.

Мергежили: ш\л\к чогаалыныё аянныг номчулгазы, сайгарылгазы: тургузуунуё база дыл-домааныё онзагайы. Туран дугайында боттары бир строфалыг ш\л\к чогаадыр.

Проект

Арын

 12-15, немелде номчуур

 

7

«Оттук -Даш

Тулчуушкуну». С. Тока

1

23

 

Билиг: С.Токаныё чогаалдары, эгеден \з\нд\.

Мергежили: с=з\глелди номчааш, айтырыгларга харыылап, утказын сайгарар, эдерти чугаалаар, кезектерге аттарны бээр.

Ном

Арын 15-23, кезектерге аттар бээр.

 

8

«Тыва бижик.» Н.Конгар

1

25

 

Билиг: Николай Конгарнын чогаалдары, чечен чугаа, тыва бижиктиё тывылганы, тываныё эртемденнери.

Кожээлерде, хаяларда,,эдилелдерде

Бижимелдернин ужур- утказын,оон тоогузун улам хандыр ,таныштырып, билиндирер

Мергежили: чогаалды медерелдиг шын номчуурунга чанчыктырар,

немелде номчуур чуулдерни шилип сайгарып билир ужурлуг

 Ном

Арын 24-26

 

 

9

Номчуур аргазын хынаары.

«Бижикке ==ренгеним.» К.Шойгу

1

30

 

Билиг: К.Шойгунун чогаалдары, узунду, чечен чугаа.

Мергежилдери: авторнун сактыышкынын 3 арындан чугаалап ооренир.

Презентация

Арын27-28  аянныг номчааш утказын база катап чугаалаар.

 

10

 

«Кырган ача тараазы.»

А. Ховалыг

1

02.10

 

Билиг: номчуур аргазын хынаар.Артык Ховалыгнын чогаалдары, ш\л\к, очулга.

Мергежили: аянныг шын номчулга, ажыктыг сумелерни сактып алыр.

Ном

Арын 28-32

 

11

Класстан дашкаар номчулга

«Саян сыннарыныё баарында» О. Саган-оол

 

1

07

 

Билиг: Номчуур аргазы, чаа чуул бил ип алыры.

Мергежили: шын, чугурту номчуур аргазын сайзырадыр

Кластан дашкаар номчулга ному.

Арын 8-9 номчуур, Тыва дугайында ш\л\кт\ тыпкаш шээжилээр

 

12

М. +лчей-оол. «/жен х\лб\с»

1

09

 

Билиг:  М.+лчей-оолдун чогаалдары, чечен чугаа, туёнээр.

Мергежили: чечен чугааны аянныг номчуур, сайгарар, утказын дамчыдар.

Тест.

Арын

 33-34, т\ёнээр

 

13

 

 

        К/С

 

 К\ст\ё эгези. Алдын к\ст\ё демдектери.

 К\з\н.Кежээкей х==р\кпей. С.Сарыг-оол

4 шак

 

1

14

 

Билиг:

С. Сарыг-оолдун чогаалдары, шулук, чечен чугаа.

Мергежили: к\с дугайында шулуктерни шээжилеп  чугаалаар.Кустун беримче

зин унелеп, ону чогаалдарда канчаар коргускенин тодарадып чугаалап тайылбырлап, айтырыгларга харыылап билир ужурлуг.

Чурук

Арын

35-36, 42-44,45

 

15

К\ск\ ажыл-агый.

«Кадарчыныё оглу.» Б.Ондар

1

16

 

Билиг: Биче-оол Ондарнын чогаалдары, чечен чугаа, \легер домактар.

Мергежили: аянныг шын номчааш утказын дамчыдар

Ном

Арын 37-41,

51-53 ш\л\к

 

16

   Д\ж\т ажаалдазы.

«К\з\н колхозка.» Н.Незлобин (3 кезектиг)

 

1

21

 

Билиг: Н.Незлобиннин чогаалдары, чечен чугаа, кезектери.

Мергежили:  чечен чугааны шын аянныг номчуур, кезектеринге аттар бээр, м==г\лерни таныыр.

Чурук.

Арын

42-49

 

17

Харылзаалыг чугаазын сайзырадылгазы.

«М==г\ чемге ажыктыг.»

1

23

 

Билиг бижимел чугаа, эдертиг, ооё негелделери.

Мергежили: харылзаалыг  бижимел чугаазын сайзырадыр.

Чуруктар.

Арын 49-51, чугааны чедир тургускаш чугаалаар

 

18-19

ШКОЛА,САГЫЛГА_ЧУРУМ БОЛГАШ +Г_Б/ЛЕ

 Дузааргак чорук

«Аяс.»К.Тоюё

 

«Чодураа катап \н\п келген.» Х.Ойдан-оол

(Номчуур аргазын хынаары)

7 шак

 

 

 

2

28

 

Билиг: школа, найырал, сагылга-д\р\м дугайында ==ренир. Дузааргак чорук.Ш\л\к. С=з\глел.

 

Мергежили: ш\л\кт\ шын тода аянныг номчуур, кол утказын дамчыдар, тургузуун сайгарар. Чечен чугааны (с=з\глелди) шын номчуур, утказын дамчыдар.

Ном

Арын

54-56, \з\нд\н\ шээжилээр

 

 

Арын-56-58 аянныг номчуур.

 

20

 Кежээ чорук

«Адазынын айбызынга». Б.Х=веёмей

1

 

 

Билиг: Б.Ховеёмейнин чогаалдары, шулуктери, очулгалары.

Мергежили: аянныг шын номчуур, утказын дамчыдар.

Презентация

Арын 58-69

 

21

Класстан дашкаар номчулга

Кижи экизи-найыралда.

 «Найырал». О. Сувакпит

1

 

 

Билиг: О.Сувакпиттиё чогаалдары, ш\л\ктери.

Мергежили: ш\л\кт\ аянныг номчааш, утказын дамчыдар.

Класстан дашкаар номчулга ному.

Арын 57, шээжилээр, чугаа тургузар.

 

22

«Камналга» . О.Сувакпит

1

 

 

Билиг: О.Сувакпиттин чогаалдары, шулуктери, очулгалары.

Мергежили: созуглелди шын тода аянныг номчуур, утказын дамчыдар.

Презентация

.Арын 70-76,

 

23

«С=с дыёнаваска»

Ч.Кара-Куске

 

 1

 

 

Билиг: Ч.Кара-Кускенин чогаалдары, шулуктери, очулгалары.

Мергежили: чечен-чугааны аянныг шын номчуур, утказын дамчыдар, бижимел чугаазын сайзырадыр.

Презентация

Арын 76-77, чогаадыг « Ада-иени камнаар болзаэки»

 

24

К=р\нч\к болгаш Сарбашкын. И.Крылов

1

 

 

Билиг: Иван Крыловтуё баснялары, оларныё утказы

Мергежилдери: басняны шын аянныг номчуур, утказын сайгарар, утказын дамчыдар, шээжилээр.

Презентация, тест.

Арын 78 басняны доктаадыр.

 

25

УЛУСТУЁ ААС ЧОГААЛЫ.

    Тоолдар.

Алды алышкы. (тыва улустун толу)

 

7  шак

 

1

 

 

Билиг: улустуё аас чогаалы, кижилер дугайында тоол.

Улустун аас чогаалы-биле таныжар, тоол, басняларны номчааш, утказын коргузуп ойнап чугаалап тургаш дамчыдып билир ужурлуг.

Мергежили: с=зуглелди т=нген уткалыг кезектерге чарып, номчуур, сайгарар. Кол утказын \легер домак-биле д\\шт\рер.

Ном

Арын

 80-89, арын 90-91 Бе бажы деп тоолду боду номчуур.

 

 

26

/ш тажы. (Индий улустун толу)

1

 

 

Билиг: тоол

Мергежили: номчааш, дыёнааш утказын чугаалаар

Ном

Арын 90-95

 

27

Исчи (казах улустуё тоолу)

1

 

 

Билиг: тоол, кижилернин аажы-чаёы.

Мергежили: тоолду номчуур, утказын дамчыдар, чурук чуруур

Ном

Арын 95-97

 

28

Кл. дашкаар номчулга.

« Дуза дилээн адыг»-мифтер

1

 

 

Билиг: мифтер

Мергежили: аянныг номчуур, утказын чугаалаар, чурук чуруур.

Класстан дашкаар номчулга ному

Арын 53

 

29

Бора-Шиижек. С. Пюрбю

1

 

 

 

 

Билиг: 3 кезектиг  тоол.

Мергежили: номчуур, кезектерге ат бээр, утказын чугаалаар.

Ном, чурук

Арын 101-107

 

30

Чугаа сайзырадылгазы.

Тывызыктар, улегер домактар, д\рген чугаалар.

1

 

 

Билиг: тывызык, \легер домак, д\рген чугаа.

Мергежили: улустуё аас чогаалыныё хевирлерин билип алыр, шээжилээр.

Презентация

Арын 107-112, шээжилээр.

 

31

Тоолчургу чугаалар  болгаш т==г\ чугаалар. +ск\с-оол биле Элчиген-Кулак хаан.

Тарбаган-биле Кошкар. С\т-Хол. Шеми.

1

 

 

Билиг: тоолчургу чугаа, т==г\ чугаа.

Мергежили: оларны шын аянныг номчуур, утказын дамчыдар.

Презентация

Арын

113-118, тест.

 

32

             КЫШ

 

Кыштыё демдектери.

Кыжын. Л.Чадамба

Кышкы х\н. С. Сарыг-оол

6 шак

 

1

 

 

Билиг: Л. Чадамбанын  болгаш С. Сарыг-оолдун чогаалдары, шулуктери.

Кыш деп темага шулуктерни шээжилеп чугаалап, кышкы бойдустун чурумалын хайгаарап созуглел-биле деннештирип  ылгалын

д=мейлешкээн тодарадып чугаалап билир ужурлуг.

Мергежили: Бойдуста кыштын чайгаар буткен чурумалдарын,

оскерлиишкиннерин, 

онзагай демдектерин

чогаалдар болгаш бот

тарынын хууда хайгаарал

дарын дамчыштыр эске

рип билирин, шингээдип

 алырынга сонуургалдыг турар.

Чурук, презентация

 

Арын 119- 121

 

33

Харныё =ё\ чуге агыл?

М. Гумилевская

Проект.

1

 

 

Билиг: проект, М.Гумилевскаянын чогаалдары, очулгалары.

Мергежили: аянныг номчулга, кышкы бойдус, харныё оё\н\ё дугайында чугаалаар. Бижимел  бойдус чурумалын тургузар. (чурук-биле ажыл)

 

 

Чурук

Арын

121-123,  бот номчулга арын 123-124.

 

34

Кышкы ажыл-иш.

Ыяштаан адашкылар. А.Шоюё.

Чугаа сайзырадылгазы. Чурукка чогаадыг «Кыш»

1

 

 

Билиг: бижимел чугаа, чогаадыг, оон негелделери.

Мергежили: чогаадыгга негелделерни сагып, кыска чогаадыгны бижип ==регир.

Чурук

Арын 125,

Чедир бижиир

 

35

      Кл. даш. номчулга

Номчуур аргазын хынаары.

М.Эргеп «  +д\генде чайлаг»                              «

1

 

 

Билиг: М.Эргептиё чогаалдары

Мергежили: аянныг номчулга, утказын дыннадыр

Класстан дашкаар номчулга ному, чурук

 

 

36

С. Хертек. «Озалдыг ужурал»

1

 

 

Билиг: С.Хертектин чогаалдары.

Мергежили: шын тода аянныг номчулга, утказын дамчыдары.

Ном

Арын

128-136, «Чаа-чыл байырлалы» деп чогаадыг

 

37

М. Кенин-Лопсан. «Чаа чылдын Шагаазы» Проект

 

 

1

 

 

Билиг: М.Кенин-Лопсаннын чогаалдары, шулуктери.

Мергежили: шулукту аянныг шын номчууру, утказын сайгарары, проектизин таныштырары.

Проектинин презентациязы

Арын

 136- 137

 

38

ТЫВА ЧОННУЁ ЧААГАЙ ЧАЁЧЫЛДАРЫ

 

Кырган авам чугаалары.

Уруглар чыглыр =г. М.Кенин-Лопсан

4 шак

 

 

1

 

 

Билиг:  Монгуш Кенин-Лопсаннын чугаалары, чаёчылдар, ужурлар.

Мергежили: шын аянныг номчуур, утказын сайгарар.

 

 

Ном

Арын

138-141

 

39

Чолукшууру, Арыгланыры.Чап. Чулдум.

1

 

 

Билиг: Чап Чулдумнун чогаалдары.

Мергежили: номчуур, утказын сайгарар.

Чурук

Арын 141-143. бот номчулга арын 143-147.

 

40

Ыяш кезерде й=рээл салыры.

1

 

 

Билиг: й=рээл, ыяш кезерде й=рээл чугаалаары.

Мергежили: йорээлдерни номчааш, сайгаргаш, шээжилээр.

Чурук

Арын 149-150, шээжилээр.

 

41

Класстан дашкар номчулга.

  Оваа. Е.Танова.

1

 

 

Билиг: оваа дугайында билиг

Мергежили:  оваа дыгылгазын билиндирер, чурумнуг болурнга кижизидер.

Класстан дашкаар номчулга ному

Арын 216

 

42

КИЖИ, БОЙДУС, ЭКОЛОГИЯ, КАДЫКШЫЛ

 

Кижи черниё ээзи. Н. Конгар

 

 

6 шак

 

 

1

 

 

Билиг: Николай Конгарнын чогаалдары, чечн чугаа.

Мергежилдери: чечен чугааны шын тода номчуур, утказын сайгарар.

Чурук

Арын

 152-154

 

43

Кестирген п=ш. М. Кенин-Лопсан.

1

 

 

Билиг: М.Кенин-Лопсаннын чогаалдары, тоолдары.

Мергежили: чечен –чугааны номчуур, утказын дыннадыр.

Ном

Арын 155-158, бот номчулга арын 158.

 

44

Кл.  даш. номчулга

 Ус-кушкаш уязы. К.Черлиг-оол

1

 

 

Билиг: Куулар Черлиг-оолдун чогаалдары.

Мергежили: шын , тода аянныг, медерелдиг номчуур

Кл дашкаар номчулга ному.

Арын 120

 

45

К. Аракчаа. «Дириг тураскаал» Номчуур аргазын хынаары.

1

 

 

Билиг: Куулар Аракчаанын чогаалдары, чечн чугаа.

Мергежили: номчуур, утказын кезектерге чарып сайгарар.

 

Арын

167-172

 

46

М. Эргеп. «Буян-кежик»

1

 

 

 

 

Билиг: М Эргептин чогаалдары, чечен чугаа.

Мергежили: аянныг номчууру, утказын дамчыдары.

 

Ном

Арын 173-175

 

47

А. Шоюн. «Бойдусту хумагалап камгалаары -ыдыктыг хулээлге»

 

1

 

 

Билиг: А Шоюёнун чогаалдары, шулуктери.

Мергежили: номчуру, утказын чугаалажыры.

Ном

Арын 180-182

 

 

48

           ЧАС

Частыё демдектери.

Г. Скребицкий. «Частыё б\д\\з\нде»

 

6 шак.

 

 

1

 

 

Билиг: Г Скребицкийнин чогаалдары. Бойдуста частын баштайгы демдектерин эскерип билиринге, дурген темп биле номчуп оорениринге чанчыктырар.

 

Мергежили: номчааш утказын дамчыдары.

 

 

Чурук

Арын

186-187

 

49

Класстан дашкаар номчулга. Човулаё. Т.Карыма.

1

 

 

Билиг:Тюлюш Карыманыё чогаалдары, узунду.

Мергежили: шын номчулга,

номчаан чуулун тода кол утказынын аайы-

биле чугаалап билир ужурлуг.

 

Класстан дашкаар номчулга ному

 

 

 

 

Арын187

 

50

Номчуур аргазын хынаары.

В. Бианки. «/ш час»

 

1

 

 

Билиг: номчуур аргазын хынаар

Мергежили: состеп тургаш дурген темпилиг номчааш, утказыфн дамчыдар.

Ном

Арын

189-191

 

 

 

 

 

 

51

Э. Кечил-оол. «Эрээн шанак».

 

1

 

 

Билиг:  Э.Кечил-оолдун чогаалдары, шулуктери.

Мергежили:

куш -ажылды унелеп, ажылга ынак болур, ажылчын кижини хундулээри чугула. Мергежилин шын шилип  билиринге

чанчыктырар.

 

 

Ном

Арын

 192-194

 

52

С. Сарыг-оол. «Чаагай час»

1

 

 

Билиг: С.Сарыг-оолдун чогаалдары, чечен чугаа.

Мергежили: шын номчуур, утказын дамчыдар.

Чурук

Арын

 195-197

 

53

С. Таспай. «Дуруяа оолдары»

 

1

 

 

Билиг: С. Таспайнын чогаалдары.

Мергежили: шын номчуур, утказын дамчыдар.

Чурук

Арын

 197-199

 

54

АМЫДЫРАЛ БОЛГАШ КУШ_АЖЫЛ

М. +лчей-оол. «Ажыл турда».

 

5 шак

 

1

 

 

Билиг: М.Олчей-оолдун шулуктери, шулуктун тургузуу

Мергежилге: тургузуун сайгарар, шын номчуур, утказын дамчыдар.

Ном

Арын 201-202

 

55

С. Сарыг-оол. «Саны м=ге»

1

 

 

Билиг: С.Сарыг-оолдун чогаалдары, шулуглел.

Мергежили: чогаалчыларнын

онзагай чуулун унелеп, оларнын биографиязын билирлер ужурлуг.

Чугаа-домаа сайзырангай, боттары чугаа тургузуп билир ужурлуг. Утказын дамчыдар.

 

Ном

Арын

204-212

 

56

Кл. даш. номчулга

М. +лчей-оол « Начын»

1

 

 

Билиг: М.+лчей-оолдун чогаалдары.

Мергежили: шын номчааш, утказын дамчыдар

Ном

Арын 143

 

57

Е. Бады-Монге. «Бызаалар кадарганым»

1

 

 

Билиг:Е. Бады-Ионгенин чогаалдары.

Мергежили: шын номчааш, утказын дамчыдар.

Ном

Арын

217-220

 

58

В. Маяковский. «Кым

болурул?»

1

 

 

Билиг: В Маяковскийнин чогаалдары, шулктери,

очулгалар.

Мергежили: шын номчааш сайгарар.

 

Чурук

Арын

221-230

 

59

ЧАЙ

 

 

К-Э. Кудажы. «Кызыл-каттын чагыы».

5 шак

 

 

1

 

 

Билиг: К-Э. Кудажынын чогаалдары, чечен-чугаалары.

Мергежили:чай дугайында шулуктерни шээжилеп билир ужурлуг.

Чайын даглар, хемнер кандаг болурун чугаалап билир ужурлуг.

Чурук

Арын

 232-233

 

 

 

 

 

60

Х. Ойдан-оол.

 «Ак аёчы»

 

1

 

 

 

 

Билиг: Ховенмей Ойдан-оолдун чогаалдары, чечен-чугаа, тоожудан узунду.

Мергежили:шын номчааш, утказын дамчыдар.

 

Ном

Арын

233-236

 

 

61

Кл. дашкаар номчулга

К. Ооржак

«Сигенчилер»

 

1

 

 

 

Билиг: К .Ооржактын шулуктери.

Мергежили:чугаа-домаа сайзырангай, боттары чугаа тургузуп билир ужурлуг.

 

 

Чурук

Арын237

 

62

Б. Ондар. «Хербис

даанга» Номчуур аргазын хынаары.

1

 

 

Билиг:

Мергежили:календарьда кызыл байырлалдарны чуге демдеглеп, чуге кызыл дээрзин чугаалап, тодарадып билир ужурлуг

 

Ном

Арын 242-248

 

 

63

О. Сувакпит. «Аян чорук-биле»

 

1

 

 

Билиг:  О.Сувакпиттин шулуктери, шулуктун тургузуу

Мергежили: сайгарып билир.

Ном

Арын

 248-249

 

 

64

БАЙЫРЛАЛДАР БОЛГАШ ТУРАСКААЛДЫГ Х/ННЕР

А. Шоюн. «Ноябрь 7-нин байырлалы».

 

5 ш

 

1

 

 

Билиг: ноябрь 7 байырлалы

Мергежили: шын номчааш утказын чугаалаар.

Чурук

Арын

250-251

 

65

С. Пюрбю. «Тайбын иштин танныылы». «Октябрьдан т=р\тт\нген хостуг чурт бис»

.

1

 

 

Билиг: С Пюрбюнун шулуктери, шулук, тургузуу

Мергежили: шын номчуур.

Проект

Арын

 252-257

 

66

А. Шоюн. «Май бирнин байырлалы».

1

 

 

Билиг: май 1 байырлалы

Мергежили: утказын дамчыдар

Чурук

Арын 267-268

 

67

Х. Анчымаа- Тока. «Иенин буяны».

 

1

 

 

Билиг: Х.Анчымаа-Токаныё чогаалдары.

Мергежили: номчааш, утказын дамчыдар.

Чурук

Арын

261- 263

 

68

Номчуур аргазын хынаары.

Ю. Гагариннин чугаазы «Мен чуну корген мен».

1

 

 

Билиг: космонавтика хуну, номчуур аргазын хынаар.

Мергежили:шын медерелдиг номчуур,  утказын дамчыдар

Ном

Арын 263-265

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                    МАТЕРИАЛ-ТЕХНИКТИГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫ:

                        Ук эртемни ==редип турда, албан турар ужурлуг чуулдер:

1.Чижек программа база авторлуг программаларже кирген чогаалдарныё с=зуглелдериниё экземплярлары четче санныг турар ужурлуг.

2. Эге школаныё библиотеказыныё фондузунга албан турар ужурлуг документилер болгаш номнар:

- «Т=рээн чугаа» (стандартта — «Литературное чтение») деп эртемге хамаарышкан нормативтиг документилер;

- авторлуг программалар;

- Россия Федерациязыныё ==редилге болгаш эртем яамызыныё сумелээн ==редилге номнары болгаш оларныё даёзызы;

- Россия Федерациязыныё ==редилге болгаш эртем яамы­зыныё сумелээн ==редилге номнарыныё комплектилери;

-  «Т=рээн чугаа» деп эртемни башкылаарда ажыглаар методиктиг сумелер;

==реникчилер-биле ажылдап тургаш, ажыглаар янзы-буру карточкалар;

дузалал литература    (справочниктер,  словарьлар, энциклопедиялар дээш оон-даа =ске).

                             

                                  Амгы \ениё негелдези-биле турар ужурлуг чуулдер:

 номнар;

==редилге-техниктиг херекселдер;

янзы-буру к=ргузуг материалдары (электроннуг таб­лицалар);

               «Т=рээн чугаа» деп эртемниё кабинединге турар ужур­луг чуулдер:

мультимедийлиг компьютер;

мультимедиопроектор;

сканер;

лазерлиг принтер;

видеоплеер;

телевизор;

аудиоцентр;

  интерактивтиг самбыра

 

 

                                                      

 

 

                                             

                                                        АЖЫГЛААН ЛИТЕРАТУРА

1.  Тыва Республиканыё ниити ==редилгезиниё куруне стандартынын, национал-девискээр кезээ. Национально-ре­гиональный компонент государственного стандарта общего образования Республики Тыва. — Кызыл: Тув. кн. изд-во, 2006. - С. 38-43.

2. Федеральный государственный образовательный стан­дарт начального общего образования  Министерство образования и науки Рос. Федерации. — М.: Просвещение, 2010. — 31 с. —(Стандарты второго поколения).

3. Литературное чтение. Литературное чтение на род­ном языке .  Примерная основная образовательная програм­ма образовательного учреждения. Начальная школа . сост.
Е.С. Савинов. - М.: Просвещение, 2010. - С. 55-60.

4.  Черкезова М.В, Примерная программа курса «Лите­ратурное чтение» для школ с родным (нерусским) и рус­ским (неродным) языком обучения (2—4 классы) .  При­мерная программа начального общего образования в 2-х ча­стях. — М.: Просвещение, 2008.

5.  1—4 класстарга тыва дыл болгаш номчулга программазы А.К. Ойдан-оол, Э.Д. Ондар тургускан. — Кызыл:ТывНУЧ, 2000.

     6. Т=рээн чугаа 2-4 класстар Чижек ==редилге програмазы Л.С. Кара-оол- НШХИ Кызыл, 2011

      7. Т=рээн чугаа ному 4 класс Ондар Б.Л-С., Конгар Н.С., Шоюн А.С.- ТН/Ч Кызыл, 2003

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Примерная рабочая учебная программа по предмету "Литературное чтение" на тувинском языке (4 класс)"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Страховой брокер

Получите профессию

Няня

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 671 600 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 03.12.2016 1359
    • DOCX 222.5 кбайт
    • Рейтинг: 1 из 5
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Монгуш Чодураа Викторовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Монгуш Чодураа Викторовна
    Монгуш Чодураа Викторовна
    • На сайте: 7 лет и 5 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 5760
    • Всего материалов: 4

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Технолог-калькулятор общественного питания

Технолог-калькулятор общественного питания

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс профессиональной переподготовки

Инклюзивное образование в начальной школе

Тьютор

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3650 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 50 человек из 27 регионов
  • Этот курс уже прошли 161 человек

Курс повышения квалификации

Особенности введения и реализации обновленного ФГОС НОО

36 ч. — 144 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 1105 человек из 80 регионов
  • Этот курс уже прошли 19 306 человек

Курс повышения квалификации

Психолого-педагогические аспекты развития мотивации учебной деятельности на уроках по физической культуре у младших школьников в рамках реализации ФГОС НОО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Этот курс уже прошли 177 человек

Мини-курс

Программы лояльности и организационные аспекты

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Архитектура мира: от Крита до Австралии

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 42 человека из 20 регионов
  • Этот курс уже прошли 17 человек

Мини-курс

Налогообложение и компенсация потерь: предотвращение ошибок и снижение рисков

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе