Сценарий мероприятия в 3 классе "Алтын гюз"

 «Къумукъ шаирлени асарларында гюзню темасы»

Дарсны мурады:къумукъ шаирлени гюзге багъышлангъан шиъруларын сюйдюрюв,гюзню гьакъында айтывлар ва аталар сезлер булан яшланы таныш этив,чеберлигин тергев.

                                                 Дарсны гетиши

Басирова М.:   Яшыл от сенген,бечиген,денген,

                 Тегюле япыракъ,сюрюле топуракъ,

                 Геле увакъ чыкъ,орамлар палчыкъ,

                 Беженлер толгъан.

                 Не заман болгъан?(гюз)

Ахмедов У.:                                              

Гюз етишип,ашлыкъ ява

Гьар адамны уьюне

Ниъматлы ва токъ гюзден.

Бютюнлей халкъ сююне.

Гюзню арив бир гюню

Байрамыдыр яшланы,

Неге тюгюл оланы

Охувлары башлана

Муаллим:Бугюн яшланы да бизинде шу къурулгъан класгъа жыйылмакъны себеби йылны   лап да арив заманы- гюзню геливюне багъышлангъан.

Яшлар сизге бугюн гюзню нечик сюегенни ,гюзню гьакъында шаирлер не язгъанны,не айтгъанны герсетежек.

Татаева Л.: Жават Закавов «Гюз»

Гюз гьали бизде,тюрленген гьава.

Чакъ салкъын гюзде,янгурлар ява.

Ел булан янгур терезем къагъа.

«Эртен болгъан,тур!Дарсгъа бармагъа»

-деп айтгъандай шыбышлай булут.

-Гюз гелди гьали,сен язны унут!

Санларым язып,турсам да гьаран,

Къоркъутмас мени не ел,не боран.

Чалт жувунаман,чалт гийинемен.

Яз йимик гюзден мен сююнемен.

Янгурлар явуп,болса да булут,

Яз гележекге сенмежек умут.

Чыгъажакъ гюн де,ачылар чыкъ да,

Яз йимик гюз де,гезел бу якъда.

Йыр «Гюз алтын явлукъ байлап…»(слайд)

1) Гюз алтын явлукъ булан

Чакъыра геземеге

Орам келлени таптап

Япыракълар уьзмеге

Припев:

Атыл-тюш,атыл-тюш

Гиччи келден сен тайыш

Айланада айлана

Япыракълар пайлана

2)Гюлбавларда гезейик

Япыракъ тебе этейик

Лап да арив гюллени

Аналагъа элтейик

Припев:

3)Гюз бизин къоркъутмасын

Ели булан явунлу

Гюлбавгъа баражакъбыз

Уьйде турмай ялкъывлу

Батыров Т.:     Къочкъар  ай

Сентябрь гюзню биринчи,яйны буса ахырынчы айы.

Бир-бир тереклени япыракълары саргъалма башлай. Гюзню узакълыгъы

шайлы кемиген,чакъны иссилиги тебенлеше бара.Гем-гек кекде чакъ-чакъда

булутланы сюрлюгеген табунлары герюне.

Явунлар,яйда йимик,бакъа гез болуп явмай,увакъ бюртюклю юваш

сыгъанакъ геле. Гечелер къыблагъа учагъан турналаны, къыр къазланы

табунларыны тавушлары чалына.

23-нчю сентябрьде гюз гире.

Сентябрь айда жыйылагъан отлар ва къыр емишлер:итбурун,ябушгъан, къазот, къычытгъан,миятамур.

Гюзню алдагъы 40 гюнюне,яни 2 ноябрь болгъунчагъы мезгилигине,гюзню

байсаны дей,тюшюмлю,бай вакътиси демек бола…Гертиден де,шо вакъти

гьабижай,чалтик,юзюм,бахча,яшылчалар,емишлер,емлер къайтарыла.

Гюзлюклени чачыв,биченликлер,бавлар сугъарыв,ургъалав сюрюв битме герекли.Шо саялы аталаны айтыву да :  «Юз сугъарма,гюз сугъар»-дей.

                                                    Сценка

Автор: Бир бавда бирче бахча емишлер яшай болгъан.

Хыяр:Сари болсам мен къартман   

Яшыл кюйде чи яшман

 Гижав-гижав болагъан          

Бек пайдалы хыярман

Капуста: салатдаман,борщдаман    

Бары да ишге устаман

 Оьтесиз бек пайдалы          

 Бахчада капустаман

Согъан:Юз къатлы тон гийсем де    

 Витамин ичим толгъан

Таныйсыз барыгъыз да          

 Дюрмен чи менде согъан

Помидор:Ящик-ящик салынгъан      

 Аривлюкден янагъан

Бары да халкъ сюеген              

Помидорман къызаргъан(бек бишген)

Автор:

Бавну еси оьзюню бавун оьтесиз бек сюе болгъан,бавгъа арив къуллукъ эте, юрюте болгъан.Гьар гюн сугъарып тазалап къарай болгъан.

Бавну еси:

Бав да сюе сув ичме                  Бавгъа да герек къарав

Бар къуллугъун этермен          Къалмайлы бир де хантав

Автор:Емишлер гюнден гюнге оьсюп уллу болалар,бир-биринден къуваналар.Гюнлени бир гюнюнде помидор оьзюн макътама башлай.

Помидор:

Менден тизив емиш             

 Болмас ерни юзюнде

Мени бары да сюе                 

 Уллу булан гиччи де.

Хыяр:

Мен мен мен мен деп гьаман          

 Нече де макътанасан

Шолай турсанг бираздан                   

 Сен кюлкюге къаласан.

Согъан: Шо макътанывлар

Бирде битмейми

Гьаман шолай макътанма

Эрши экенни билмейми.

Автор : Помидор буса макътанывну узата.

Помидор :

Менден тизив емиш             

 Болмас ерни юзюнде

Мени бары да сюе                  

Уллу булан гиччи де.

Емишлер хор булан:

Макътангъан , Макътангъан-хыталындан атылгъан.

Автор :Бу заман бавну еси емиш жыйма геле,бары да емишни ала,помидорну эс этмей къоюп гете.

Бу заман бавну уьстюнден къаргъа учуп бара болгъан.

Къаргъа :

Сан этмейли макътанса             

Атылса шолай оьрге

Ташланып къала 

Тарыкъ болмай биревге.

Автор :

Помидор уяла! Къызара !

Сонг къып-къызыл бола.

Помидор:

Мен арив иш этмедим, 

Къурдашларым, гечигиз

Оьзюгюз булан мени 

  Алыгъыз да гетигиз.

Автор : бу сезлени эшитип,бавну еси помидоргъа бек языгъы чыгъа ва помидорну ала.

Сюйсегиз инаныгъыз,

 Сюймесегиз инанмагъыз

Шо гюнден берли 

 Помидорлар къызыл бола.

Оюн оьтгериле  «Ким чалт жыя»

Абдуллаев Р.: Рукъуят Устарханова «Атлангъан гюз»

Учабыз къанат къагъып

Къышны оьтгермек учун

Исси янлагъа багъып.

Азиз яшлар къайтарбыз

Сувукъ гьава тайгъанда:

Авлакъларда чечеклер

Атир ийис яйгъанда.

Яшлар:яхшы елгъа барыгъыз,

Этмейбиз сизге айып.

Насип болсун къайтмагъа

Язбаш гелип,къыш тайып.

  Муаллим:  Учуп гетивден алда

Гюзге ювукъ бола туруп кебюсю къушлар жыйылып,табун-табун болуп,

Агъачлыкълагъа ва авлакълагъа учуп,оьзлеге ашама зат излеп айланалар.

Бу учувну табугъа къушлар кеп жыйылгъан чакъы оьзлер учун яхшы бола.

Юзлер булангъы гезлер душманны тез гере ва юзлер булангъы чокъувчу

Авузлар оьзлени душманыны чапгъынын гери урмагъа гьазир бола.

Языкълыкъгъа тюшсе,бары да къушлар оькюрюп къычыралар.

Къушланы табунунда барысы да бириси учун, бириси барысы да учун

ябушмакъ-закон.

Байрашев М:  Ноябрь –май йилик ай

Гюзню арт гюнлери.Къыш  етишип геле тура.Кекден къарлы булутлар уча,гюн оланы артына яшынгъан.Сувукъ ел уьфюре.Булутлу,янгурлу чакъ бир нече гюн узатыла.Тереклер ялангъач.Заманда бир къара ява,тек ирип къала.

Муаллим:Гюзню гьакъында халкъны арасында булай айтывлар бар

Халкъны арасында булай айтыла. «Гюзден яйгъа бурулув екъ»,-«Гюзден къоркъ-арты булан къыш геле.Тек къышдан къокъма-арты булан язбаш геле».

Гюзде бир сагъатны ичинде къар да,янгур да болма бола.

Гюздюр-сегиз тюрлю алышынывдур:

чача,элей,айландыра,булгъандыра.Юлкъа,оьрден теге,тюпден сибире.

Язбашда янгур булутдан,гюзде-таза кекден геле.

Гюзде къаз учса-янгургъа,къув учса-къаргъа.

Сентябрь сувукъ буса да токъ бола.

Ашлыкъны гьайын гюзде эт,тюшюмю къайтарып битгенде гележек.

Язбаш чечеклери булан,гюз-емишлери булан арив.

Алда къумукъларда тойланы да гюзде эте болгъан

Гюз-этни татывлу заманы,сувну сюзюк заманы,сютню майлы заманы.

Юз санама,гюз сана.

Тавалаев А.:«Яй ва гюз» И.Асеков 

Танец «Чародей-листопад»

 

 

Краткое описание документа:

Сценарий внеклассного мероприятия по родному языку (кумыкский) в 3 классе "Алтын

гюз". Цель:познакомить учащихся с произведениями кумыкских поэтов и писателей об осени,чтение пословиц и поговорок на родном языке,воспитание любви к родному языку,родному слову.Оборудование:презентация,осенние листочки для танца,макеты овощей..