Шағын дәріс «Адам өміріндегі мейірімділік пен қатыгездік»

«№ 18 жалпы орта білім беретін мектеп» КММ

Шағын дәріс

Тақырыбы: «Адам өміріндегі мейірімділік пен қатыгездік»

Өткізген: Мектеп психологы Сабаева Ш.К.

Семей 2018

Мейірімділік, қайырымдылық дегенді қалай түсінеміз?

«Адам баласынан мейірім қашса, жер бетінен жақсылық қашады» - деген екен данышпан халқымыз. Қазіргі жастар тәрбиесінде жүректі ізгілендіру, жүректі нұрландыру арқылы адам жанына әсер ету үрдісі кең қолданылып келеді. Кезінде Абай атамыз да өзінің қара сөздерінде «Тірі адамның жүректен аяулы жері жоқ» - деген. Адамшылық, мейірбандық қасиетті бойына сіңіріп, әрбір адам баласын «өз бауырым» деп ойлауы керек. Мейірімділік дегеніміз не? Мейірімділік – ол басқалардың игіліг үшін қамқор болу. Мейірімділік адамдармен, жануарлармен, табиғат пен қарым-қатынаста байқалады. Шынайы мейірімді болу-өзіңнен гөрі адамдар мен айналаны қоршағандарға қамқор болу дегенді білдіреді. Ол рақымшылдық пен аяушылық. Мейірімді кісі әрқашан басқаларға көмекке келіп, әр кез жақсылық жасағысы келіп тұрады. Ботаснан айрылған аруана сай-сүйегіңді сырқыратып, төбе құйқаңды шымырлатып боздағанын естідіңдер ме? Бір сәт елестетіп көріңіздерші. Жерде жетім жыласа, көкте періште қайғырады. Қыз баланың адамгершілігі, тәрбиелілігі, сұлулығы сыртқы көрінісінен ғана емес, ішкі көрінісімен тең болу керек. Қазақ қыздарының нәзік жаны мейірімділік, қамқорлық аясында өсіп, ілтипаттылық, үлкенді сыйлау, кішіге қамқор болу мінезі қалыптасуы керек. Бала кезінен-ақ ата-анасын, бауырларын, ұстаздарын сыйлай білу, халқын, жерін, тілін, салтын қадірлеу өз шаңырағын ардақтай білу. Сонымен мейірімділік деген не? Мысалы: «Мейірім» әңгімесінде Қайсар ағай жымиып қойып, былай деді: - сол баланың қайырымдылығы, жанашырлығы, мейірімділігі есіме түскенде әлі де іштей елжіреп, тәрбиелі баланың өнегелі ісіне риза боламын. Сағынған жиендеріме барып, түннің бір уағына дейін әңгімелесіп, кеш жаттық. Таңға жақын тысырдан оянып кеттім, қарасам, әлгі үйдің 8-сынып оқитын Азамат деген жиеншарым көрпемді қымтап жауып жатыр екен, сірә үстім ашылып, тоңазып қалсам керек.Әй, содан кейін рахаттанып ұйықтадым –ау. Былай қарасақ, елеусіз ғана нәрсе сияқты, бірақ осының өзі адамның жүрегіне жылы тиіп, мейірімін оятады емес пе?- дейді Қайсар ағай.

Қайырымдылық - көмекті қажет етушілерге (адам және барлық жандыларға) білдірілетін сүйіспеншілік пен нақты көмек. Қайырымдылық ізгіліктің анық көрінісі болып табылады.
Қайырымдылық— адамның асыл қасиеттерінің бірі. Кісінің айналасындағы адамдарға деген ықыласы мен көмегін адамгершілік қарым-қатынастарын білдіреді. Қайырымдылық ұғымының екі қыры бар.
Бірі — рухани-экономикалық жағы (басқаның басына түскен ауыртпалықты қабылдау),
Екіншісі — іс-тәжірибелік жағы (іс жүзінде нақгы көмек беруге үмтылу).
Сондай-ақ, қайырымдылық этикалық және интеллектуалдық болып та

бөлінеді. Этикалық қайырымдылыққа ұстамдылық, батылдық, жомарттық, әділдік жатады. Ал интеллектуалдық Қайырымдылыққа даналық, парасат, ақыл-ой тапқырлығы мен өткірлігі сезімталдық жатады. Адам өз ұрпағына қайырымдылықты жастайынан үйретіп, адамгершілік қасиеттерге баулуға ұмтылады. Біреуге жақсылық, жан-жануарларға, табиғатқа камқорлық жасау — қайырымдылықтың көрінісі. Рақымды, мейірімді, жан жылуы мол адамды қайырымды адам дейді. Ал ешкімге жаны ашымайтын, жүрегінің жылуы жоқ, қатыгез адамды қайырымсыз деп атайды. Қайырымдылықты - мүсіркеушілік және жарылқаушылық деп те түсінуге болады. Ол кейде кедейкепшік, жарлы-жақыбай жандарға көмектесумен, қайыр садақа берумен де корініс табады. Қазір біздің елімізде түрлі қайырымдылық қорлары ұйымдастырылған, қайырымдылық іс-шаралары өткізіліп тұрады.

Көп адам жақсылыққа жақсылық жасай алғанымен, жамандық жасаған адамға келгенде, жақсылық жасай алмасы анық. Былайша айтқанда, жақсылыққа жақсылық әр кісінің ісі болғанымен, жамандыққа жақсылық тек ер кісінің ісі деуге болады. Ашу мен қаһар, шын мәнісінде, адамның бойындағы әлсіз және жағымсыз қасиетке жатады. Ал жақсылық сүйгіштік пен биязылық жұрттың көңілін жаулап алатын, сол кісі жайлы жылы пікір қалыптастыратын қасиеттер. Аталған жақсы және жаман қасиеттер тайталасқа түскен сәтте жаман қасиетті емес жақсы қасиетті таңдап, соның айтқанымен жүретін адамдар айтарлықтай аз. Ал жақсы қасиет пен жаман қасиеттің бір деңгейде еместігі тағы талассыз.

Өзгенің нашар қылығына кешіріммен қарау да жақсылықтың нышаны. Өйткені, тек кешіріп қана қоймай, оған жақсылық жасау әлгі кісінің көңілін жаулап, жақсылыққа деген махаббатын оятады. Бұл әрекеттің жағымды нәтижесі мол.

Мақал-мәтелдер

Өзін ғана ойлаған,

Жамандықтың белгісі.

Өзгені де ойлаған,

Адамдықтың белгісі.

Жақсы өз басынан көреді,

Жаман жолдасынан көреді.

Көргенді кісі,

Көргенін айтар.

Көргенсіз кісі,

Бергенін айтар.

Жақсының соңынан көп ереді,

Жаманның соңынан шөп ереді.

Жасық адам жасына жетпей қартаяр,

Асыл адам жасына жетпей марқаяр.

Адамгершілікке арналған үш сауал бар:

Шөлге құдық қазған бір сауап,

Өзенге көпір салған бір сауап,

Жолға ағаш еккен бір сауап.

Ақ сауыттың жағасы бар, жеңі жоқ, 
Шын жақсының ашуы бар, кегі жоқ.

Асыл туған жақсының
ақыл-ойы кең болар.
Атадан жаман туғанның
ақыл-ойы кем болар (Марабай ақын).

Жақсы адам алысты жақын етер (Сүйінбай ақын).

Адамгершілік болмай, 
Әділдік болмас.

Адамның ұяты бетінде , 
Адамгершілігі ниетінде.

Жақсы ниет - жарым ырыс.

Қайырымдылық жасасаң, 
Қайырын өзің көресің. 

Ақылың болса, арыңды сақта, 
Ар ұят керек әр уақытта. 

"Жақсының жүрген жері - шашу, жаманның жүрген жері - ашу" (Қадыр Мырза Әли).