Сыныптан тыс сабақ: "Қазақ хандығының құрылуы"

Жамбыл облысы Жуалы ауданы әкімдігі білім бөлімінің

«№ 15 орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Сыныптан тыс сабақ

 «Қазақ хандығының құрылғанына – 550 жыл»

Тарих пәнінің мұғалімі: Нуралина Г. Х.

9-10 сыныптар

Б. Момышұлы ауылы

2014-2015 оқу жылы

     “ Өз тарихын білмеген халық,

өзін де сыйламайды”. 

 (Н.Ә.Назарбаев)

Сабақтың тақырыбы: «Қазақ хандығының құрылғанына -  550 жыл».

Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ -  жауап, пікірталас.

Сабақтың түрі: Интеллектуалдық сайыс сабақ.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың  Қазақ хандығының  құрылу тарихы туралы білімдерін тереңдету.

Дамытушылық: Оқушылардың тарихи –танымдық қабілеттерін өз бетінше ізденуге баулу,тіл байлығын дамыту.

Тәрбиелік: Тұңғыш  Қазақ мемлекетінің құрылуының негізін қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже: Қазақ елінің тарихын терең білу,тарихи тұлғаларды үлгі тұту, Қазақстанның дамуына өз үлесін қосу, өмірде қолдана алу.

Сабақтың  көрнекілігі: слайд, оқулық, үлестірмелік қима қағаздар, суреттер, карта.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, география, бейнелеу

Сайыстың барысы:

 Армысыздар құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі жастар -халқымыздың болашағы, еліміздің ертеңі. Қазақстан болашағы – білімді ұрпақ қолында демекші, бүгін 9-10 сыныптар арасында өткелі отырған Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған «Қазақ еліне 550 жыл» атты сайысымызды бастаймыз. Білімді адам еш нәрседен қорықпайды, мазасызданбайды. Әр уақытта да батыл.

 Ал келіңдер, келіңдер,

 Біріңе бірің еріңдер.

 Білімді біраз тексеріп,

 Ойынға келіп көріңдер.

 Ортаға жарысқа қатысатын 2 команданы шақырайық.

 1. «Керей» тобы

 2. «Жәнібек» тобы

 Шын жүйріктер сыналады жарыста,

 Жарыстың ба, орта жолда қалыспа.

 Әділқазы бағалайды сіздерді

 Жеңіс мәре, жақын ба, әлде алыс па? Дегендей әділқазылар алқасын сайлауға рұқсат етіңіздер.

 1.

 2.

 3.

 Енді құрметті ұстаздар, студенттер бүгінгі ойынымыздың шартымен таныс болыңыздар. Сайысымыз 9 кезеңнен тұрады.

Ø 1. «Таныстыру»сайысы.

Ø 2. «Шешендер»сайысы.

Ø 3. « Білімділер» сайысы

Ø 4. «Өнер» сайысы.

Ø 5. «Дода» сайысы

Ø 6. «Ой қозғау» сайысы.

Ø 7. « Ойлан,тап!» сайысы

Ø 8. « Шығармашылық тапсырма»

Ø 9. Қорытынды: «Ой толғау» сайысы  

1.«Таныстыру»сайсы.  Әр топ өз атын қорғайды.

2.«Шешендер»сайысы. Әр топ Қазақ хандығының құрылуы туралы баяндап береді.

3.« Білімділер» сайысы. Тест сұрақтарын ауызша қою. Әр топқа 15 сұрақтан қойылады.

4.«Өнер» сайысы. Әр топ өз өнерін көрсетеді.

5. «Дода» сайысы. 6 пәннен сұрақтар беріледі, оқушылар ұяшықтарды таңдау арқылы сұрақтарға жауап береді.

6.«Ой қозғау» сайысы. (Ассоциация)

7.« Ойлан,тап!» сайысы.  Суретке ат қою және авторын табу

8.« Шығармашылық тапсырма» . 

9.Қорытынды: «Ой толғау» сайысы.  

1.   Таныстыру. Келесі сөзді топ мүшелеріне береміз. Өздерін таныстырып, топтың аты мен ұранын айтады.

2.   Шешендер сайысы. Оқушылар алдын ала дайындап келген «Қазақ хандығына 550 жыл» атты баяндамаларын қорғайды.

3.   « Білімділер» сайысы. Тест сұрақтарын ауызша қою. Әр топқа 15 сұрақтан қойылады.

“ Керей” тобына қойылатын сұрақтар:

1.      Қазақ хандығының құрылуы екі мемлекеттің ішкі саяси жағдайына байланысты болды. Ол мемлекеттер: Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан

2.      Қазақ халқының Жәнібек пен Керек бастаған бөлігінің Шығыс Дешті Қыпшақтан Моғолстанға көшуі қай ғасырда болды? XV ғ.о.

3.      Қазақ халқының Жәнібек пен Керей бастаған бөлігі қай хандықтан Моғолстанға көшті? Әбілхайыр хандығынан

4.      Жәнібек пен Керей Өзбек хандығынан көшті:Моғолстанның батыс аймағына

5.      Керей мен Жәнібек бөлініп кеткен хандық: Әбілхайыр хандығы

6.      Жәнібек , Керей хандарымен бірігіп көшкен ру-тайпалардың алғашқы атауы: «өзбек-қазақтар»

7.      XV ғ. 50-70жж. Керей мен Жәнібек хандарға қосылған адам саны:200мың

8.      Моғолстан билеушісі Есенбұға Жәнібек пен Керей одағына ене отырып,олардың көмегімен  неге үміттенді?өз шекарасы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге

9.      Керей мен Жәнібек бастаған қазақтарды қолдаған Моғолстан ханы: Есен Бұға

10.  Қазақ жеріндегі ру-тайпалардың XV ғ. б. басқа хандықтарға ауа көшуінің басты мақсаттары: ру-тайпалармен бірігу,тыныштықта өмір сүру үшін

11.  XVғ. жаңадан құрылған Қазақ хандығының билеушілерінің алдында тұрған міндет:Қазақ тайпаларының басын қосып,этникалық аумағын біріктіру

12.  Қазақ хандығы қай ғасырда құрылды? XV ғ.о.

13.  Қазақ хандығы құрылуы жайында жазған тарихшы: М.Х.Дулати

14.  М.Х.Дулатидің жазуы бойынша Қазақ хандығы қашан құрылды? 1465-1466жж.

15.  Қазақ хандығының негізін салушылар: Жәнібек пен Керей

“Жәнібек” тобына қойылатын сұрақтар:

1.      Жәнібек ханның шын есімі: Әбусаид,халық Әз-Жәнібек деп атаған

2.      Қазақ хандығының алғашқы құрылған кездегі территориясы:Шу мен Талас өзендері маңы

3.      Алғашқы Қазақ хандығы құрылған жер: Жетісу

4.      Қазақ хандығының ұлттық туы тігілген жер:Қозыбасы

5.      Хандықтың нығаюымен байланысты кімдерге қараған халықтың бәрі қазақтар деп атала бастады? Жәнібек пен Керейге

6.      XVғ.с. қарай Қазақ хандығының құрамында қалған қалалар: Созақ,Сығанақ

7.      Қазақ хандығы қай жылдары құрылды? 1465-1466жж.

8.      1470 жылы Керей хан бастаған қол шабуыл жасаған қала: Түркістан

9.      XVғ.а. Қазақ хандығының негізгі қарсыласы: Мұзаммед Шайбани

10.  XVғ.с. Шайбани ұрпағы мен Қазақ хандығы арасындағы күрестің себебі: Сырдария қалалары үшін

11.  XVғ. 70 ж Қазақ хандарының басып алған жерлері: Сырдария мен Қаратау өңірі

12.  Әбусаид,халық Әз-Жәнібек деп кімді атаған? Жәнібек

13.  Жетісу жерінде XVғ.II ж қандай хандық құрылды? Қазақ хандығы

14.  Қай жылы Қерей мен Жәнібек Сыр бойындағы қалаларға щабуыл жасады? 1470ж

15.  Керейдің ұлы:Бұрындық

4.  «Өнер» сайысы. Әр топ өз өнерін көрсетеді.

5.    «ДОДА» сайысы

Мәңгі  бақи  есте  қалар

 Ғажайып  бір  сайыс  болсын

 Білімдірек  шәкірт  озар

 Қиынырақ  сұрақ  болсын  деп біз  енді  сайысымыздың  келесі  кезеңіне  келдік. 

Мектеп бағдарламасына сай 6 пәннен сұрақтар қойылады.

 1. Қатысушыларға 6 тақырып ұсынылады. Белгіленген блок бойынша ойыншы тақырыпты өзі таңдайды. Таңдау кезегі ойыншының бірінші турда алған орнына сәйкес жүзеге асырылады.  Бірінші (соңғы) орын алған ойыншы бірінші болып  таңдайды, әрі қарай осылай кезекпен кете береді.

 2. Әр тақырыптың ішінде бес сұрақ болады,  сұраққа дұрыс жауап берген ойыншының бірінші турда жинаған ұпай санына  он балдан қосылып отырады.

 3. Жауап ауызша беріледі.

Қазақ тілі

 1. Заттың түрін, түсін, сапасын, көлемін білдіретін сөз табы?(сын есім)

 2. Сөз құрамын зерттейтін сала?(Морфология

 3. “Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман” тіркесінің мағынасын айт?    

                                 (Тыныштық заман)

 4. Екі не бірнеше адамның сөйлесуі?(Диалог)

 5. Дыбыстың жазба таңбасы? (әріп)

Математика

 1. 5 мысық 5 тышқанды 5 минут ұстаса, 1 мысық 1 тышқанды неше минут ұстайды? (5 минут)

 2. Үшбұрыштың 3 қабырғасы берілген 10,15,7, оның периметрін тап? (32)

 3. “Миллион” деген сөзді қазақ арасына жеткізген ағартушы?(Ы.Алтынсарин)

 4. Дәлелдеуді қажет етпейтін математикалық сөйлем?(аксиома)

 5. Геометрияның жазықтағы заңдылықтарын зерттейтін бөлімі?   

                   (Планиметрия)

Физика

 1. Бүкіләлемдік тартылыс заңын кім ашты ?(Ньютон)

 2. Ток күшінің өлшем бірлігі? (Ампер)

 3. Дисперсия құбылысы дегеніміз не ?(Жарықтың спектрге бөлінуі)

 4. Дене су бетінде қандай күштің әсерінен қалқып жүреді?(Архимед күші)

 5. Қысымды қандай құралмен өлшейді ?(Барометр)

Тарих

 1. Тарихтың атасы?(Геродот)

 2. Рейхстагқа ең алғаш ту тіккен қазақ жауынгері кім(Р. Қошқарбаев)

 3. Тұңғыш қазақ демограф ғалымы?(М. Тәтімов)

 4. Адамзат қоғамы туралы ғылым?(тарих)

 5. Ақтабан шұбырынды Алқакөл сұлама қай жылы басталды?(1723 ж.)

География

 1. Әмудария мен Сырдария аралығындағы шөл ?(Қызылқұм)

 2. Экватордың жалпы ұзындығы?(40000 км)

 3. АҚШ-тың солтүстік штаты ?(Аляска)

 4. Ең терең көл? (Байкал)

 5. Тайланд астанасы?(Бангкок)

Информатика

 1. Компьютердің негізгі бөліктерін ата?(Жүйелік блок, Монитор, Пернетақта)

 2. Принтердің неше түрі бар?(3 түрі бар)

 3. Вирустың кері әсерін жоятын программа ?(Антивирус)

 4. “Компьютердің атасы” деп кімді атаған?(Ч. Беббидж)

 5. Қазіргі таңда бұл адам атақты Microsoft компаниясының президенті ?(Билл Гейтс)

6.  «Ой қозғау» сайысы. (Ассоциация)

I-топ «Керей» тапсырмасы: «Алаш»сөзінің мағынасы туралы айтады

II-топ «Жәнібек» тапсырмасы: «Қазақ» сөзінің мағынасы туралы айтады.

7.  « Ойлан,тап!» сайысы.  Суретке ат қою және авторын табу.                       I-топқа  «Керей» Манат Қаспақ салған сурет «Той»                                       II-топқа «Жәнібек» Т.Асықов салған сурет «Хан көрету»рәсімі

8.  « Шығармашылық тапсырма» . 

 I-топ «Керей» тапсырмасы «Қазақ хандығының құрылғанына  - 550 жыл»  (Топтағы оқушы өзінің жазып келген өлеңін оқиды.

II-топ «Жәнібек»  «Қазақ хандығының құрылғанына  - 550 жыл»тақырыбында постер (плакат) қорғайды.

9.  Қорытынды: «Ой толғау» сайысы.   «Бүгінгі Қазақстан» /пікірталас/