Сочинение на тему "Бабан ч1ал"

                           Сочинение на тему

                   « Бабан ч1ал»

Йиз бабан чIал-марцци, гирами аку хяд ,халкьдин чюнгюр! Фукьан уву гюрчег дарна! Табасаран чIал ебхьруган-Рубас нирин сес ебхьурайиси шулзуз.

Ихь табасаран халкьдин шаири,Юсуф Базутаевди,гъибик1нийи:

Агь, багъри   чIал ,агь баркаван ,

Фици хьидар ув`ин гьяйран!

Дугъриданна ,ккебгъур уву

Сюгьюрчи ва аьяндар ву.

Хъа узуз ихь чIал улупу сюгьюрчи ва аьяндар йиз ккуни дада  ву. Багъри чIал –дадайи никкдихъди тувнайи шараб ву.Дугъу узу бицIи вахтналанмина,ахуз ккаъриган апIру мяълийир ихь чIалниинди вуйи.

Ич хизандиъ, учу шагьриъ яшамиш шулашра,апIурайиб багъри табасаран чIал вуйич. Йиз дадайиз табасаран чIал аьгъю кас лап ширин  ву.

«Ав ,ав ,бабан  чIал апIру ,бабан чIалниинди улхру кас алахъган.иллагьки шагьриъ,думу марцци касси рякъюрзуз»,-кIуру  дадайи. Чан чIалнахьна айи ккунивал дугъу узузра тувну.

      Ч1ал. Думу инсанар  сар-сарин гъавриъ ахъбан, сарин фикрарин тмунур гъавриъ хьпан бадали ухьуз тувнайи девлет, хазна ву. Дидин кюмекниинди ухьу  сар – сариз ужудар, мярифатлу, мюгьюббатнахъди ац1найи гафар к1урахьа, шадвал, пашманвал ашкар ап1урахьа.

 Ч1ал аьсрариинди халкьдин мелзну сак1ал дап1ну арайиз адабгъу уьмарат ву. Бабан ч1ал, багъри ч1ал, варит1ан к1ваз маниб, гирамиб, бедендиз минаятлу гьиссар ришвуз мумкинвал туврайибра даринхъа?

Ухьу ихь ч1ал ,багъри дадаси,ухьу хътабгъурайи гьаваси аннамиш дап1ну ккунду.Гьарсар касдиз чан бабан ч1ал аьгъяди ккунду,гьарсари ч1ал артмиш хьпак ва гъюз имбу наслариз думу аманатси гъибтбак чан пай кивну ккунду. Гьяйифки, аьхиримжи вахтна саб ихь миллетдин ваъ, хъа вари дюн`яйиъра жигьил наслин багъри ч1аларихьна вуйи лигуб зяиф шула.

Шагьриз гъушу абйир –бабари чпин хизандиъ ,веледарихъди урус ч1ал ап1ури шулу. Жвуван хизандиъ бабан ч1алниинди гафар дарап1иш, ч1ал фици дубгъидихъа?

Гьамусдин баяр-шубари шагьриъси ,гъулаъра жвуван ч1ал ап1ури имдар.Бабахьна гъулаз гъушиган, фукьан узу мюгьтал гъахьнийзаки!Узу,шагьриан гъафи шуру, ихь ч1ал ап1ури ,хъа гъулаъ айи баяр-шубари урус ч1ал ап1руг   

Ч1ал хътру касдихъ я жил, я гележег, я  Ватан шлуб дар. Ухьу, гьарсар касди, ихь жил, ихь ч1ал дюбхну ккунду. Ухьу гьарсари жвуван веледаризра ихь ч1ал улупну ккундаринхъа? Ч1ал аьгъюрихъ ч1урра шулу…

Ихь бабан  ч1ал дудрубгбан бадали ухьу гьарури чан пай кивну ккунду. Саб к1уруб, абйир –бабари чпин веледарихъди бабан ч1ал дап1ну ккунду ; кьюб к1уруб,садикдиз гъушу баяр –шубариз ч1ал  гьадрархбан бадали,душваъ гьар ч1алнан группйир т1аънийиш ужу шуй; шубуб к1уруб, мектебдиъ бабан ч1алнан дарсар кивуб..Мягьячгъала шагьриъ табасаран ч1ал киврайи мектебар ц1ибт1ан адар. Гьяйифки,гьадму мектебдиъ айи баяр –шубариз ихь  ч1алнан гюрчегвал  агъю хьибдайк1ан? Ич, 53-пи номерин мектебдиъ табасаран ч1алнан группйир айич, Чухсагъул йиз мялимдиз,ихь халкьдин ирс узуз киврайи.

   Ч1алнан гьякьнаан ихь табасаран халкьдин айтйирра арайиз удуч1вна.Месела:  «Гафнан ац1у йишвкан , нирин ч1илли йишвкан кудуч1в»  «Гъудубгу  йиц  гъудубгну, ч1ал аьгъюркьан алахънийиш!», «Уву  гафар  ап1ин  ч1ал  аьгъюрихъди»                              

      Узу йиз бабан ч1ал бабхьанна ватандихьан жара ап1урадарза. Дурар шубридра сабси ккундузуз. Иллагьки бабан ч1алнан кьимат лап заанди бисураза. Бабан ч1ал гьарсар касдин далу ву. Думу дюбхну ккунду. Дидиз гьюрмат дап1ну ккунду. Думу ужуди аьгъю ап1увал ихь варидарин, табасаранарин, буржи ву! Халачайик кит1райи гугарси,гьарсаб сес ихь ч1алнан уьбхюз чалашмиш шулхьа. Варди сат1иди к1урухьа:

-Ч1ал,ч1ал,ч1ал-ккундухьуз ихь  ч1ал! 

   Узуз йиз сочинение ккудубк1уз ккундузуз Эльмира Ашурбековайин «Табасаран ч1алназ  ишри  гъурбан!» к1уру  шиърин гафариинди:

Табасаран-

Йиз гирами таб ва аран,

Уву узуз

Туву ч1алназ ишри гъурбан!

Дюн`я  гюрчег

Ап1бак йиз пай киву ккунди,

Марцци к1ваан

Мяъли к1урза му ч1ал`инди.