Стенгазета ко Дню Победы

Усуьунэн, биьиги ыйытыыларбытыгар Эверстова Надежда Владимировна 10 «б» кылаас төрөппутэ хоруйдаата:

- Мин бэйэм сахалыы сопко санарабын дии саныыбын. Саха буоларым быьыытынан сахалыы олус учугэйдик аа5абын. «Кыым», «Энсиэли», «Туймаада», «Саха сирэ» хаьыаттары аа5абын. Онтон сахалыы кинигэлэри, иллэн көьуннэгинэ эрэ аа5абын. Бу билигин, холобура: «Саха суруйааччылара о5олорго» диэн кинигэни аа5а сылдьабын.

- Билинни бириэмэ5э саха тылын наьаа сыыьа тылбаастыыллар, кылгатан арааьынайдаан суруйар буоллулар. Ол киьини эрэ хомотор. Нууччалыы – сахалыы булкуйан санараллар. Мунньахтарбыт игин барыта нууччалыы тылынан эрэ ыытыллаллар. Сахалыы билэр да тылгын, нууччалыы ситэ өйдөөбөттөн , киьи ардыгар ыараханнык ылынааччы.

              Бу дьоннору кытта кэпсэтэн баран саха тыла уларыйбыт эбит диэн тумуккэ кэллим. Уксун бары нууччатымсыйыы барбыт, сахалыы тыллары сыыьа тылбаастыыллар дии саныыллар. Уонна о5олор улахан дьонноо5ор сахалыы куьа5аннык аа5аллар, сорохтор сахалыы учугэйдик өйдөөбөттөр, быдан а5ыйах сахалыы кинигэни аа5ар эбиттэр.

                                                                                                                                               Бэйэ корр.

Учууталбар                                       Туйаарыма Куо

    Учууталым утуо санаата                                                    Олонхо5о ылланар,

   Куйар, миигин уорэххэ,                                                            Туйаарыма Куо барахсан.

   Кылаас иьин толорор,                                                            Сахам нарын кыысчаана,

   Кини, истин кэпсээнэ.                                                              Сахам сирин Кэрэ Куота.

   Кунустэри-тууннэри,                                                              Куба курдук устаннын,

   Тэтэрээппитин бэрийэр.                                                       Мин санаабын уордэгин.

   Туйгун сыныаны туруоран,                                                 Сардаана сибэккилиин хаамсан,

   Уорэнээччитинэн киэн туттар.                                       Сиэдэрэй сибэкки эбиккин.

   Сарсыардаттан мичээрдээн

   Киирэн кэлэр, кылааска.

   Уорэх киэн суолугар

   Оголору кынаттаары

   Учууталым, Эн бааргын!

                                                                         Эверстова Сусанна

Хаһыаты бэлэмнээтилэр:

Алексеева Аня

Попова Уйгулана

Охлопкова Лена

Эверстова Сусанна 

Дьүкээбил

Улуу Кыайыы 70 сылыгар, Литература сылыгар аналлаах

10 б кылаас хаьыата

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!

Ыам ыйын 9 кунугэр Улуу Кыайыы убулуөйдээх 70 сылын бэлиэтиибит.  Бу улахан бырааьынныгы корсо биьиги тыыл бэтэрээниттэн Матрена Михайловна Винокуроваттан ахтыы ыллыбыт. Кини бу курдук ааспыт сэрии ыар сылларын ахтар:

«Улуу кыайыы са5аланарын са5ана мин сэттэ саастаах санардыы тыллан, сайдан эрэр кыыс о5о этим.А5ыйах кун буолбутун кэннэ а5абын кэлэн илдьэ баартара.Ийэбинээн туорт буолан хаалбыппыт.Кыра о5о эрдэхпиттэн колхоз улэтин улэлээн, быыкаайык килиэп тобо5ун аайы хара сарсыардаттан киэhээнн,и диэри улэлиир этим.Бутун дойду урдунэн аччыктааhын, өлөөhун са5аламмыта.Ийэм барахсан ыалларынан кэрийэ сылдьан ас тобо5ун хомуйара. Туох баар улэни барытын улэлии сатыыра биьигини аччык өлууттэн быыhаары.Эдьиийдэрбинээн биhиги кыанар со5ус эбээбитигэр баран кыратык чаай иьэн ылааччыбыт.Ол биир эмит барааhыммыт ахсын, эбээм барахсан о5онньоруттан кистээн таhырдьа хаар анныгар андаатыра эбэтэр туох эмит кыыл этин кистээччи, ол ону биьиги тахсан иhэн хоонньубутугар уктан баран дьиэбитигэр илдьэ баран куөс куөстэнээччибит. А5ам сэрии иккис сыла буолбутун кэннэ сэрии толоонугар охтубута. А5ыйах бириэмэ ааспытын кэннэ ийэм эмиэ өлөөхтөөбутэ. Олох тулаайах хааламмыт бары ыалларынан хамначчыттыы ыскайдаммыппыт.Улаатыахпытыгар дылы оннук олороохтообуппут ким хайдах. Бу кэмнээ5и бириэмэ олус ыарахан этэ.Билигин санаан көрдөххө, тыыннаах хаалан , бу баччаанн,ы дылы оло5у олорон бутэн эрэрбэр олус уөрэбин.»

Бу маннык тыллардаах биhиги олохтоох бэтэрээннэрбит сэрии алдьархайдаах сылларынан саныыллар.

Ахтыыны суруйда Попова Уйгулаана

Литература сыла

Бу сыл Арассыыйа бэрэсэдьиэнэ В.В.Путин ыйаа5ынан дойду урдунэн литература сылынан биллэриллинэ. Биhиги оскуолабытыгар Саха сиригэр литература сыла аhыллыытын уоруулээх линейката буолан ааста. Биллэн турар, сыл устата араас хабааннаах тэрээьин быспакка барыа5а. Чуолаан аа5ыыга тар5атыыга сурун бол5омто ууруллуо5а.

                                                   Кинигэни аа5ыы элбиирин туьугар

        Ыччат кинигэни аа5ыыга интириэhэ олус намтаата, онон Литература сылыгар эрдэттэн аа5ыы боппуруостарын сытыырхатар сыал-сорук туруоруллубутун туьунан өрөспуубулукэ культуура5а уонна духуобнай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Владислав Левочкин иьитиннэрдэ.

        Кини этэринэн, Литература сылын тэрээhиннэрин ыытыыга Тэрийэр кэмитиэт баар буолла,  ону өрөспуубулукэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай салайар. «Бары интэриэстээх биэдэмистибэлэринэн биhиги Литература сылын тэрээhиннэрин уопсай былаанын хомуйдубут. Ол курдук, культура тэрилтэлэригэрэрэ буолбакка, уөрэх, наука, профуөрэхтээhинтэрилтэлэригэр, Бэчээт дьыалаларыгар уонна телевидениенэн, араадьыйанан биэриигэ Департаменна уо.д.а. бары бэйэлэрин этиилэринэн он,ордулар. Сыл бутуөр диэри биhиги былааны бигэргэтиэхпит»,-диэтэ Владислав Левочкин.

Культуура миниистэрин солбуйааччы бэлиэтээбитинэн, федеральнай былаан быhытынан, ыччаты тардан, араас акциялары уонна тэрээhиннэри ыытыыга бол5омто кууhурэр. «Билигин буккорсинг диэн хамсааhын олус сэнээриини ылла. Общественнай миэстэлэргэ кинигэ ыскааптарын олохтууллар. Онно ким ба5арар кэлэн кинигэ ылан ааhан баран, төттөрү ууруохтаах. Онон дьон аа5ыыга интэриэстэниэхтэрин сөп»,- диэн бэлиэтээтэ кини.

Левочкин санаппытынан, ааспыт атырдьах ыйыгар Саха сиригэр кинигэни Аа5ыы концепцията ылыллыбыт уонна аа5арга субэлэнэр 100 айымньыттан турар испииhэк бигэргэммит. «Хомойуох иhин, сорох айымньылар хаттаан бэчээттэммэттэр, кинилэр үгүс библиотекаларга да суохтарын кэриэтэ. Билигин ити кинигэлэр баалларыгар библиотекаларынан ырытыыны оңоробут. Миэрэлэри ылыахпыт, холобур, кинигэлэр электроннай базаларын уоскэтиигэ»,- диэн эттэ миниистири солбуйааччы.

Биhиги маннык тумуккэ кэллибит, литература биhиэхэ олуhун туhалаах буолар, то5о диэтэр Литературата суох биhиги олоххо уөрэммэппит, олоххо баар кэрэ кэмнэри билбэппит уонна ол таhынан бэйэ-бэйэбитин өйдөспөппут. Литература эрэ баар буолан олоххо сөпкө олоробут.

Алексеева Аня

Саха тыла - төрөөбүт тылым

Олунньу 13 кунэ – төрөөбут тыл уонна сурук – бичик кунунэн биллэриллибитэ.  Ону тэнэ бу кун төрөөбут сахабыт тылын сайдыытыгар суду кылааты киллэрбит Сэмэн Новогородов – 120 сааьын бэлиэтиибит. Оскуолага араас тэрээьиннэр буолан аастылар. Саха тылын туьунан стенгазета, кылаастар икки ардыларыгар сахалыы лирическай хоьоону аагыы конкурса урдук таьымнаахтык ааста.

Соторутаагыта Дьокуускай куоракка «Кыым» хаьыат салайыытынан олунньу 13 кунугэр «Саха тылын проблемалара уонна инники сайдыыта» диэн тиэмэгэ төгурук остуол буолан ааста. Кинилэр онно саха тылын проблемаларын, билинни кэмнэ туттуллар саха тылын терминнарын, саха тыла суппэтин гына тугу оноруохха собун рытыстылар, кэпсэттилэр.

Мин сана дьыл иннинэ ытык кырдьагаспыт партийнай улэ ветерана Максим Николаевич Сибиряков «Саха сирэ»  хаьыакка «Олус «сахатыйаары» гынныбыт дуу?» диэн ыстатыйатын аахпытым. Ытык кырдьагаспыт улэлээбит, олорбут ологор соп тубэьиннэрэн, бэйэтэ хайдах толкуйдуурун дьин баары, буолбуту олус учугэй ыллыктаах ойу – санааны биэрэн туран бэртээхэй ыстатыйа суруйбут. Мантан сиэттэрэн, мин бэйэм билэр дьонум саха тылын төьө учугэйдик билэллэрин, сахалыы төһө учугэйдик санаралларын, аагалларын билиэхпин багардым. Ол иьин айах атан олорон кэпсэтэн кинилэр туох дии саныылларын ыйыталастым.

            1.Бэйэгит санаагытыгар, сахалыы төһө учугэйдик, ыраастык санарагытый? Төһө учугэйдик сахалыы аагагытый?

2. Сахалыы кинигэлэри, хаьыаттары аагагын дуо? Ханныгы?

3. Эьиги санаагытыгар, билинни кэмнэ саха тыла уларыйда дуо? Хайдах уларыйда?

 Бастакынан,биьиги ыйытыыларбытыгар хоруйдаата нуучча литературатын уонна МХК уруогун учуутала Шадрина Изабелла Егоровна:

- Мин бэйэм, сахалыы сөпкө санарабын дии саныыбын. Нуучча литературатын учуутала да буолларбын, мин сахалыы олус учугэйдик аагабын. 

-Төһө кыалларынан сахалыы аа5а сатыыбын. «Энсиэли», «Кыым» хаьыаттары, «Хатан», «Байдам» сурунааллары аа5абын. Саха литературатыттан саамай собулээн аагар суруйааччым Василий Семенович Яковлев – Далан.

- Мин санаабар, билинни кэмнэ саха тыла уларыйда. Нууччатымсыйыы барда. Наьаа элбэх нууччалыы терминнар киирдилэр, сыыьа тылбаастааьын наьаа элбээтэ. Ол да буоллар оголор төрөөбут тылларын суолтатын өйдөөн болгомто уурар буоллулар, киэн тутталлара урдээтэ.

Иккиьинэн, биьиги ыйыытыларбытыгар Слепцова Уйгууна 9 «б» кылаас уорэнээччитэ эппиэттээтэ:

- Мин бэйэбин сахалыы олус учугэйдик санарабын уонна аа5абын дии санаабаппын.

- Оскуолага саха литературатын эрэ уруогар сахалыы аа5абын. Оскуола таьынан сахалыы кинигэ, сурунаал аахпаппын. Биирдэ эмит сахалыы хаьыат аа5абын.

- Саха тыла олус улаханнык уларыйда дии санаабаппын.