Тарих пәні 6 сынып ашық сабақ , тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті

6-сынып. Ежелгі дүние тарихы    

Сабақтың тақырыбы: §19. Ежелгі Қытай мәдениеті       

Сабақтың мақсаты: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет беру.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу.

3.Топта бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу

Күтілетін нәтиже: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет білетін болады.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктерін түсінетін болады.

Негізгі  идеялар: Қытай мәдениеті ғылыми білімі мен өнері дамуында жаңалықтар ашу. Кун-Фуцзы (Конфуций)- ежелгі Қытай данышпаны. Сыма-Цянь-қытай тарихының атасы. 

І.Ұйымдастыру 

1.1.  Сынып оқушыларына  жағымды ахуал туғызу (1-минут) зейінін  сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.Алғашқы мемлекеттер

2. Цинь патшалығы

3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы

4.Ұлы Жібек жолы

5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.

 Миға шабуыл (Сұрақтар қою техникасы);  (2- минут)

1.Жібек маталардың ерекшеліктері неде ? «Ұлы жібек жолы» деп неге аталған ? Оның қандай тармақтары бар ?                                                                                                                                          2.Қытай билеушілері батысқа қарай басқыншылық жорықтарын не үшін жүргізді ? Қандай жерлерді басып алды ?                                                                                                                                 3.Еңбекші халық жағдайы неге нашарлады ?                                                                                                        4. «Қызыл қастылар» мен «сары орамалдылар » көтерлістері туралы не білесің ?                                (Стикер арқылы бағалау)

Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғалары (5 минут)

Б.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)

Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.

Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттер

Б.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.

Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.

Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.

Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдар

ІІІ. Жаңа сабақ

Ежелгі Қытайдың мәдениеті (10 минут)

      Сабақтың жоспары

►  Жазуы мен әдебиеті

►  Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

►  Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

►  Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Слайдтармен жұмыс жүргізу

Жазуы мен әдебиеті

Қытай оқымыстылары бірнеше мыңға жуық иероглифтерді біліп және көркем жаза білген.

Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

Б.з.б 551 ж – туылған жылы

525 ж.-музыканы меңгерді

523 ж. – ұстаздық жолының    басталуы

481 ж -Өсиет кітабының дүниеге келуі

Б.з.б. 479ж. –Қайтыс болды

Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

Сыма Цянь Б.з.б. 151 жылы дүниеге келген.

Сыма Цянның еңбегі кейінгі дәуірлердегі көптеген тарихшылар үшін үлгі болды

Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі

Тәрбие негіздері

Ежелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:

-Тек қана тізесін бүгіп отыру

-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;

-Екі таяқшамен тамақтану:

-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.

-Үнемі таза киіммен жүру;

-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.

III-Жұптық  жұмыс  (5 минут)

1-тапсырма:  Ежелгі Үнді  мәдениеті мен Ежелгі Қытай мәдениетін салыстырып сипаттау.

“Венн диаграммасы”

Ежелгі Үнді мәдениеті	Ұқсастығы	Ежелгі Қытай мәдениеті
Ежелгі дүниедегі ән мен жырға өте бай елдердің бірі Үндістан.Ауыздан -ауызға таралып,ұрпақтан-ұрпаққа жетіп сақталған екі жыр әлемдік әдебиеттегі «Махабхарата» және «Рамаяна» деп аталатын ең үздік шығармалары бар.	Ән-өлеңдері де ақындары да көп болған. Патша билеген. Үндістаннан да, Қытайдан да шәй шыққан. Иероглифтік жазуды қолданған.	Қытайда өте ертеде иероглифтік жазу пайда болған. Қытай жазуы  әлемдегі қиын және күрделі жазу.Соған қарамастан Қытайда б.з.б.                          I  мыңжылдықтың бірінші жартысында-ақ кітаптар жазылған.Б.з. б. II ғасырда Қытайда қағаз пайда болды.Сөйтіп, әлемде бірінші рет қағазға жазу қалыптасты.

2-тапсырма : Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар. (2 минут)

1. Б. з. б. 551 ж -

2. Б.з.б. 151 ж -

3.Б.з.б. 479 ж –

3-тапсырма :Жауаптарын сәйкестендіріңдер. 3 минут

№	Сұрақтары	Жауаптары
1	Өте ертеде иероглифтік жазу қайда пайда    болды ?	Қытайда
2	Кун-фуцзы (Кунфуций) қашан дүниеге келген ?	Кун-фуцзы б.з.б. 551 жылы дүниеге келген.
3	Сыма Цянь әкесінің өсиеті бойынша  не жазуға кірісті ?	Қытай елінің тарихын жазуға кірісті.
4	Алғаш шайды қалай  пайдаланған ?	«Шай»сөзі қытайлықтардан шықты.Алғаш шайды сырқат адамның күш-қуатын сақтайтын дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен сусын ретінде қолданды.Сөйтіп,ол басқа елдерге де тарады.
5.	Қытайлықтар ұсақ,жұмсартылған маталардың қалдықтарын неге айналдырған ?	Арнайы пеште қайнатып, қоймалжың күйге келтіріп,одан соң қағазға айналдырған.

Шапалақпен  бағалау

4-тапсырма :Төмендегі сөздер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіріп беріңдер. 3 минут

1.Құбыланама - Қытайда әлемдегі ең алғашқы құбыланама ( компас) ойлап табылды. Ол  өзі қазіргі қазіргі құбыланамаға ұқсамағанымен, сол дәуірдің өзінде дүниенің төрт бұрышын дәл бағдарлауға мүмкіндік береді.Әсіресе  қытай теңізшілері осы құбыланама арқылы ашық теңізге шығып,Үндістан жеріне дейін бара алатын еді.

2.Сейсмограф -  Ең ежелгі сейсмографты , яғни жердің сілкінісін алдын ала болжауға, жер сілкінген кезде оның қай жерде қаншалықты дәрежеде болғанын айқындауға мүмкіндік беретін аспапты да ойлап тапқан қытайлықтар болды.

3.Жұлдызнамашылар -  Аспан  денелерінің қозғалысын,орын ауыстыруын жете зерттеді.Соның нәтижесінде қытай жұлдызнамашылары әлемде бірінші болып жылдың ұзақтығын дәл есептеп шықты.

Смайликтер арқылы бағалау

5-тапсырма :  Тарихи диктант.Сөйлемдерді толықтырыңдар. 2 минут

1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,.................(ақындары)  да көп болған.

2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген...................(Сыма Сянжу ) атты ақын.

3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы..................( иероглифтік ) жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.

4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған  соң, сарай................(тарихшысы ) болып тағайындалады.

5. «....................»( Тарихи жазбаларда) қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар  баяндалады.

6-тапсырма :Өздеріңді тексеріңдер. 3 минут

Тест сұрақтары

1.”Ұлы Қытай  қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?

а) Үйсіндерден.                                                                                                                                     в) Оғыздардан                                                                                                                                        с) Қыпшақтардан                                                                                                                                     д) Ғұндардан

2.Ежелгі Қытайдақайжылдаршамасындашағынмемлекеттерпайдаболған?                              а) Б.з.б. ІІмыңжылдық                                                                                           в)Б.з.б.ІІІмыңжылдық                                                                                                                    с)Б.з.б. І мыңжылдық                                                                                                                          д)Б.з.б. IVмыңжылдық

3.Ежелгі Қытайқайжердеорналасқан?                                                                               а)КішіАзияда                                                                                                                          в)БатысАзияда                                                                                                                с)АлдыңғыАзияда                                                                                                           д)ШығысАзияда

4.Ежелгі Қытайдақайғасырдабірорталыққабағынғанмемлекетқұрылды?
а)Б.з.б.ІІІғасырда
в)Б.з.б.ІІғасырда
с)Б.з.б. І ғасырда
д)Б.з.б. IVғасырда

5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?
а)Ұжан
в) Цинь
с) Ле Бану
д) Үжау
6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді?
а) 40
в) 20
с) 45
д) 36                                                                                                                                                            7. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?
а) Б.з.б.VI мыңжылдық
в) Б.з.б.Vмыңжылдық
с ) Б.з.б. ІII мыңжылдық
д) Б.з.б. II мыңжылдық 

8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?
а) ЕжелгіҮндістанда
в) Ежелгі Қытайда
с) ЕжелгіПарсыларда
д) ЕжелгіХеттерде
9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?
а) Б.з.б.151ж
в) Б.з.б.155ж
с) Б.з.б. 160ж
д) Б.з.б. 140ж
10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?
а) 70жасында
в) 73жасында
с) 72 жасында
д) 74жасында

Тест жауаптары

1. Д     6. Д

2. А    7. С

3. С    8. В

4. А    9. А

5. В   10. С

7-тапсырма :Тақырыптың түйінді сөздері    2 минут

Келтірілген сөздердің қайсысы Қытай мәдениетіне жатады ?

Сөздер банкісі

III ғасырда қазіргі Иранның солтүстігінде Парфия мемлекеті пайда болды. Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.Ману заңдарын оқи отырып ежелгі үнділіктердің шаруашылығы, әдет-ғұрыптары туралы мәліметтер ала аламыз.Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар.Бұл жаңа -дін буддизм деп аталады. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

Біздің бүгінгі тақырыптың түйінді сөздері: Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.

Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

8-тапсырма :ББҮ  (3 минут)

Тақырыбы:  Ежелгі Қытай мәдениеті

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

IV.Үйге тапсырма: 2 минут

1.Мәтінді оқып келу мазмұндау.

2. «Қытайдың мәдениеті »тақырыбында шығарма жазып келу.

V.Бағалау   2 минут

Сумативті бағалау.

Үй тапсырмасын бағалаудың критерилері

5-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу және өз ойын жеткізе білу, қосымша зерттеу материалдарын табу,талдау, дәлелдеу

4-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу өз ойын жеткізе білу, қосымша сұрақтарға жауап беру

3-тік баға мәтінді түсініп оқу,жаңа сөздерді білу,қолдану

Кері байланыс

Бағдаршам арқылы бағалау

Жасыл түс - өте жақсы түсіндім

Сары түс-әлі де білімімді толықтыру қажет

Қызыл түс-мүлде түсінбедім.

  Сабақтың тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті.

  Сабақтың мақсаты: 

§  Оқушыларға ежелгі Қытай мәдениеті туралы түсінік беру, Кун-Фудзы, Сыма-Цян еңбектерін меңгерту.

§  Оқушылардың ой-өрісін, логикалық  ойлау қабілеттерін дамыту.

§  Оқушыларды білімділікке, жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:      Сайыс сабақ

Қолданылатын әдістер: деңгейлеп-саралау әдісі, сын тұрғысынан ойлау

Қолданылатын көрнекіліктер: Ежелгі Қытай мәдениетіне арналған слаидтар, орта

                                                     ғасырлардағы дүние жүзі картасы.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Слаидтар бойынша үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ Жаңа білімді меңгерту барысындағы «Үндістан» және «Ежелгі Қытай» командалары арасындағы сайыс.

І тур. Сұрақ-жауап:

«Үндістан» тобына қойылатын сұрақтар:

1.     Ежелгі шумерліктер «Тау аждаһалары» деп кімдерді атаған?

2.     Аккад тіліндегі «бабилу» сөзі қандай мағынаға ие?

3.     Хаммурапи деген кім?

4.     «Аспалы бақ» қай елге тән?

5.     Қосөзенде дін иелерін қалайатады?

6.     Египеттің ежелгі атауы

7.     Ежелгі дүниедегі ең ұзын өзен.

8.     «Нана» терминінің мағынасын аш.

«Ежелгі Қытай» тобына:

1.     Сейсмограф дегеніміз не?

2.     «Тарихи жазбалар» еңбегінің авторы кім?

3.     Әлемдегі ең қиын да күрделі жазу?

4.     Ұлы Қытай қорғанының ұзындығы қанша метр?

5.     Үнділерде «Тұйық топтар» деп кімдерді атайды?

6.     «Бесөзен» елі қайда орналасқан?

7.     «Шаһнама» дастанының авторы кім?

8.     Конфуцидың дүниеге келген жылы.

ІІ тур. «Тапқыр болсаң, шешіп көр»  Бұл бөлімде екі топ бір –біріне құрап әкелген сөз жұмбақтарын жасырады.

ІІІ тур. «Таңғажайып жаңалықтар.» Оқушылар аталмыш бөлімде ізденіс барысындағы ең...ең....ең... таңқалдыратын 5 сенсациялық жаңалықтарын оқиды.

ІV. «Ойлан тап».  Мектебіміздің үздік түлектері сайыскерлерге арнап  бейнебаяннан сұрақтар қояды.

1.      «Алтын белгіге» үміткер Ерғазы Аяулымның сұрағы: «б.з.б. 7 ғ Вавилон тәуелсіздігін алып, қайта гүлденді. Бұл қай патшаның кезі».

2.      «Алтын белгіге» үміткер Жасланқызы Арайдың сұрағы: «70 жеке монография, 130мың жалпы тарау жаздым» деген сөйлем жолдары қай еңбектен алынған?

3.      Ерекше аттестатқа үміткер Мұхаметқалиева Айдананың сұрағы: «Әлемде қағазға жазу қай ғасырдан басталды?»

4.      «Ең үздік спортшы» Абдолла Бауыржанның сұрағы: «Қосөзендегі алғашқы әдеби жанрдағы әйгілі дастанды ата.»

V. Топбасшылар сайысы:(слаид арқылы)

1.      Ай Құдайы храмы қай қалада орналасқан?

2.      №2 слаид. Алдарыңызда қай қала бейнеленген?

             

3.      №3 слаид. Бұл суретте біз нені байқаймыз?

4.      Көрінстің мағынасын аш:

VІ. Бөлім  «Кім жылдам»  Викориналык сұрактар.

1. «Тірі өліктер» деп кімдерді атады?

2. «Өз қолыңмен жазып, өз аузыңмен оқы» . Бұл ежелгі дүниедегі қай ереже?

3. Хеопс пирамидасының биіктігі

4. Финикия яғни Фенеху қандай мағынаға ие?

5. Амон Ра кім?

6. Сенухет деген кім?

7. «Махабхарата» дастаны неше бөлімнен тұрады?

8. Ежелгі Қытайда әр отбасына егін мөлшері қанша мөлшерде бөлінді?

9. «Нирвана» терминінің анықтамасы.

10. «Қызыл қастылар» көтерілісінің көсемі кім?

Сайыстың қорытындысын шығару. Марапаттау.

                                Ежелгі дүние тарихы                                                   

    Күні:                             Сыныбы: 6 "а"                        Бекітемін:                                                           

    Сабақтың тақырыбы: Ежелгі қытай мәдениеті

    Сабақтың мақсаты: Жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу. Кун-фуцзы, Сыма Цянь туралы, олардың оқымыстылығы мен данышпандығы туралы баяндау.

     Білімділік: Ежелгі  Қытай  мәдениеті, Конфуций  ілімі, Сыма Цяннның  тарихи  еңбегі  және ғылыми  білім мен  өнер  табыстары  туралы  түсінік  беру;

   Дамытушылық: Оқушылардың  есте  сақтау, салыстыру қабілеттерін  дамыта  отырып,   өз   ойлар мен  пікірлерін жүйелеуге  үйрету, тапсырмалар беру арқылы оқушылардың ой - өрісін жетілдіру.

   Тәрбиелік: Конфуций  ілімі  мен  қазақ  халқының   дүниетанымындағы  ұқсастықтарға тоқтала  отырып, оқушылардың  бойында адамгершілік   ұстанымдарын  қалыптастыру.

  Сабақтың түрі: Аралас сабақ

  Сабақтың әдісі: Оқулықпен жұмыс, ауызша баяндау, сәйкестендіру кестесі, венн диаграммасы, тарихи дата, түйінді сөздер, тарихи диктант, тест.

  Сабақ көрнекілігі: Карта, дәптер, бор, сурет, ұяшықтар, үлестірмелі карточкалар.

  Сабақ жоспары:

I. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу, оларды түгендеу, оқу құралдарын тексеру.

II. Үй тапсырмасын сұрау

   Сабақ барысы: Мұғалімнің жаңа тақырыпты түсіндіруі; Үй тапсырмасын тексеру; - Балалар үйге қандай тапсырма берілді? Ендеше балалар үй тапсырмасын сұрау "Көкпар ойыны" арқылы жүргізіледі. - Барлығымыз дайынбыз ба? Ал ендеше бастайық. 

20/1 Бүгінгі қытай жерінде қандай екі үлкен өзен бар?

20/2 Ежелгі Қытайдағы алғашқы біріккен мемлекеттің негізің қалаған кім?

20/3 Цинь Ши Хуанди тұсындағы Қытай елінің әкімшілік аймақтар санын ата?

30/1 Б.з.б II мыңжылдықтың ортасына қарай Хуанхэ өзенінің төменгі ағысында қандай мемлекет пайда болды?

30/2 "Тұңғыш Цинь патшасы" атағын алған билеуші?

30/3  Сурет бойынша түсіндіру?

40/1 Б.з.б нешінші мыңжылдықта Қытайда жібек маталар шығарылды?

40/2 Ұлы Жібек жолының "Ұлы Жібек" деп аталу себебін түсіндір?

40/3 Қытайдағы ең маңызды шаруашылықтың саласын ата?

50/1 Б.з 18 жылы кімнің басшылығымен "Қызыл қастылар" қөтерілісі болды.      Бұлай аталуының себебі неде?

50/2 "Сары орамалдылар" көтерілісін кімдер басқарды ? "Сары орамалдылар" деп аталуының себебі неде?

50/3 Қытай қолбасшысы Бан Чао қай жерге бірнеше рет жорық жасады?

Жаңа сабақ:

1. Жазуы мен әдебиеті

2. Конфуций - Ежелгі Қытай данышпаны

3. Сыма Цянь - қытай тарихының атасы

4. Ғылыми білімі мен өнер табыстары

         Қытайда өте ертеден иероглифтік жазу болғандығы туралы, жазудың бірыңғай жүйесінің құрылуы, алғашқы кітіптардың пайда болуы жөнінде баяндаймын.  Б.з.б. І мыңжылдықта  Қытайда жібек матаға жазу, б.з.б. ІІ ғасырда қағаз пайда болды.

          Ежелгі Қытайда ақындар көп болды. Соның бірі - Сыма Сянжу деген ақын. Сыма Сянжу өлеңдерінде өз өмірін көбірек баяндаған.

         Конфуций өмір сүрген кез,  тұрмыс-тіршілігі туралы әңгімелей келіп, оның нақыл сөздеріне тоқталамын. Ол өз халқының салт-дәстүрін, өлең-жыр, мақал-мәтелдерін жақсы білетін. 

          Сыма Цянь – Қытай тарихының атасы. Ол әкесінің өсиеті бойынша Қытай елінің тарихын жазды. Ескі жазбалармен, көне кітаптармен жұмыс істеді. Ол кітабын «Тарихи жазбалар» деп атады.  Негізінен кітапқа аспан мен жердің арасындағы өзгерістер, көрші елдер мен халықтардың өмірі арқау болды.  Ежелгі қазақ елінің тарихын жазғанда, бұл еңбек әлі күнге пайдаланылады.  Ол бұл еңбегінде аңыз әңгімелерді, жылнамаларды пайдаланды.

          Сыма Цянь туралы айтқанда төмендегідей мәліметтерді пайдаланамын. Ол ел аралау сапарының барысында көне патшалықтардың астаналарын аралады.  «Тарихи жазбаларда» әр түрлі деректік мәліметтердің негізінде жекелеген адамдар өмірі, елдің шаруашылығы, билеушілердің саясаты, сондай-ақ ғылым мен мәдениет жетістіктері де баяндалады. Сыма Цянь оқымыстылардың, билеушілердің, ақындардың шығу тегі, кімнен білім алғаны, бастан кешкендері туралы жазды.  Кейбіреулердің хаттарынан, әдеби шығармаларынан үзінділер келтіріп, өз ойын дәлелдеп, нақтылап отырды. Сыма Цянның бұл еңбегінің маңызы зор.

          Ежелгі Қытай ғылымы мен өнер табыстары туралы айтатын болсақ, математика саласында үш бұрыштың көлемін білді.   Аспан денелерінің қозғалысын, орын ауыстыруын жеке зерттеп отырды. Бір жылда қанша тәулік барын есептеді. Ол бірінші болып жұлдызды аспанның картасын  жасады.   Олардың зерттеулері күнтізбе жасауға жол ашты.  Билеушілердің жерлерді басып алуы, саяхатшылар мен елшілердің басқа елдерге баруы географиялық білім аясын кеңейтті. Жер өңдеу, суару тәсілдері, жібек құртын өсіру, шай бұталарын күту дамыды.  Қытайлар шайды дәрі-сусын ретінде пайдаланды. Компас, жер сілкінісін болжайтын аспап, қағаз, мылтық дәрісін ойлап тапқан да қытайлар болды.

V. Сәйкестендіру кестесімен  жұмыс

№	Сұрақтары	Жауаптары
1	Өте ертеде иероглифтік жазу қайда пайда    болды ?	Қытайда
2	Кун-фуцзы (Кунфуций) қашан дүниеге келген ?	Кун-фуцзы б.з.б. 551 жылы дүниеге келген.
3	Сыма Цянь әкесінің өсиеті бойынша  не жазуға кірісті ?	Қытай елінің тарихын жазуға кірісті.
4	Алғаш шайды қалай  пайдаланған ?	«Шай»сөзі қытайлықтардан шықты.Алғаш шайды сырқат адамның күш-қуатын сақтайтын дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен сусын ретінде қолданды.Сөйтіп,ол басқа елдерге де тарады.
5.	Қытайлықтар ұсақ,жұмсартылған маталардың қалдықтарын неге айналдырған ?	Арнайы пеште қайнатып, қоймалжың күйге келтіріп,одан соң қағазға айналдырған.

VI. Бекіту сұрақтары

 1-тапсырма: Ежелгі Үнді  мәдениеті мен Ежелгі Қытай мәдениетін салыстырып сипаттау.

                                                        “Венн диаграммасы”    

Ежелгі Үнді мәдениеті	Ұқсастығы	Ежелгі Қытай мәдениеті
Ежелгі дүниедегі ән мен жырға өте бай елдердің бірі Үндістан.Ауыздан -ауызға таралып,ұрпақтан-ұрпаққа жетіп сақталған екі жыр әлемдік әдебиеттегі «Махабхарата» және «Рамаяна» деп аталатын ең үздік шығармалары бар.	Ән-өлеңдері де ақындары да көп болған. Патша билеген. Үндістаннан да, Қытайдан да шәй шыққан. Иероглифтік жазуды қолданған.	Қытайда өте ертеде иероглифтік жазу пайда болған. Қытай жазуы  әлемдегі қиын және күрделі жазу.Соған қарамастан Қытайда б.з.б.                          I  мыңжылдықтың бірінші жартысында-ақ кітаптар жазылған.Б.з. б. II ғасырда Қытайда қағаз пайда болды.

2 - тапсырма : Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар.

1. Б. з. б. 551 ж -

2. Б.з.б. 151 ж -

3.Б.з.б. 479 ж –

3-тапсырма: Тақырыптың түйінді сөздері   

Келтірілген сөздердің қайсысы Қытай мәдениетіне жатады ?

Сөздер банкісі

III ғасырда қазіргі Иранның солтүстігінде Парфия мемлекеті пайда болды. Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.Ману заңдарын оқи отырып ежелгі үнділіктердің шаруашылығы, әдет-ғұрыптары туралы мәліметтер ала аламыз.Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар.Бұл жаңа -дін буддизм деп аталады. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

 Біздің бүгінгі тақырыптың түйінді сөздері: Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.

Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

4-тапсырма:  Тарихи диктант. Сөйлемдерді толықтырыңдар. 2 минут

1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,.................(ақындары)  да көп болған.

2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген...................(Сыма Сянжу ) атты ақын.

3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы..................( иероглифтік ) жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.

4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған  соң, сарай................(тарихшысы ) болып тағайындалады.

5. «....................»( Тарихи жазбаларда) қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар  баяндалады.

5-тапсырма: Тест сұрақтары

1.”Ұлы Қытай  қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?

а) Үйсіндерден.                                                                                                                                     в) Оғыздардан                                                                                                                                        с) Қыпшақтардан                                                                                                                                     д) Ғұндардан

2.Ежелгі Қытайда қай жылдар шамасында шағын мемлекеттер пайда болған?                              а) Б.з.б. ІІмыңжылдық                                                                                           в)Б.з.б.ІІІмыңжылдық                                                                                                                    с)Б.з.б. І мыңжылдық                                                                                                                          д)Б.з.б. IVмыңжылдық

3.Ежелгі Қытай қай жерде орналасқан?                                                                               а)КішіАзияда                                                                                                                          в)БатысАзияда                                                                                                                с)АлдыңғыАзияда                                                                                                           д)ШығысАзияда

4.Ежелгі Қытайда қай ғасырда бір орталыққа бағынған мемлекет құрылды?
а)Б.з.б.ІІІғасырда
в)Б.з.б.ІІғасырда
с)Б.з.б. І ғасырда
д)Б.з.б. IVғасырда

5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?
а)Ұжан
в) Цинь
с) Ле Бану
д) Үжау
6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді?
а) 40
в) 20
с) 45
д) 36                                                                                                                                                            7. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?
а) Б.з.б.VI мыңжылдық
в) Б.з.б.Vмыңжылдық
с ) Б.з.б. ІII мыңжылдық
д) Б.з.б. II мыңжылдық 

8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?
а) ЕжелгіҮндістанда
в) Ежелгі Қытайда
с) ЕжелгіПарсыларда
д) ЕжелгіХеттерде
9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?
а) Б.з.б.151ж
в) Б.з.б.155ж
с) Б.з.б. 160ж
д) Б.з.б. 140ж
10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?
а) 70жасында
в) 73жасында
с) 72 жасында
д) 74жасында

VII. Оқушылардың білімін бағалау

VIII.Үйге тапсырма:

1.Мәтінді оқып келу мазмұндау.

2. «Қытайдың мәдениеті »тақырыбында шығарма жазып келу.

Сабақтың тақырыбы:Ежелгі Қытай мәдениеті.

Сабақтың мақсаты: 1.Жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу. Кун-фуцзы, Сыма Цянь туралы, олардың оқымыстылығы мен данышпандығы туралы баяндау.

2.Білім мен ғылымның ежелгі Қытайдан бастау алғаны туралы айтып, оқушыларды білім алуға деген құштарлығын арттыру.

3.Ұйымшылдыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу

ІІ. Миға шабуыл                                                                                                                      Тілші топтарға бірнеше сұрақтар қояды.

1.Жібек маталардың ерекшеліктері неде ? «Ұлы жібек жолы» деп неге аталған ? Оның қандай тармақтары бар ?                                                                                                                                          2.Қытай билеушілері батысқа қарай басқыншылық жорықтарын не үшін жүргізді ? Қандай жерлерді басып алды ?                                                                                                                                 3.Еңбекші халық жағдайы неге нашарлады ?  Ван Ман деген кім? Ол қандай өзгерістер жасауға тырысты?                                                                                                     

 4. «Қызыл қастылар» мен «сары орамалдылар » көтерлістері туралы не білесің ? 

ІІІ. Жаңа сабақ

      Сабақтың жоспары

►  Жазуы мен әдебиеті

►  Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

►  Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

►  Ғылыми білімі мен өнер табыстары

1-топ. «Конфуций –ежелгі Қытай данышпаны» бөлімін оқу,талдау.

2-топ  « Сыма Цянь-қытай тарихының атасы» бөлімін оқу, талдау

ІV. Жаңа сабақты пысықтау тапсырмалары:

1-тапсырма : Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар.

1. Б. з. б. 551 ж -

2. Б.з.б. 151 ж -

3.Б.з.б. 479 ж –

2-тапсырма :Жауаптарын сәйкестендіріңдер.

№	Сұрақтары	Жауаптары
1	Өте ертеде иероглифтік жазу қайда пайда    болды ?	«Шай»сөзі қытайлықтардан шықты.Алғаш шайды сырқат адамның күш-қуатын сақтайтын дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен сусын ретінде қолданды.Сөйтіп,ол басқа
2	Кун-фуцзы (Кунфуций) қашан дүниеге келген ?	Арнайы пеште қайнатып, қоймалжың күйге келтіріп,одан соң қағазға айналдырған
3	Сыма Цянь әкесінің өсиеті бойынша  не жазуға кірісті ?	Қытай елінің тарихын жазуға кірісті.
4	Алғаш шайды қалай  пайдаланған?	Қытайда
5.	Қытайлықтар ұсақ,жұмсартылған маталардың қалдықтарын неге айналдырған ?	Кун-фуцзы б.з.б. 551 жылы дүниеге келген.

3-тапсырма : Төмендегі сөздер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіріп беріңдер

1.Құбыланама –

2.Сейсмограф - 

3.Жұлдызнамашылар - 

4-тапсырма :  Тарихи диктант.Сөйлемдерді толықтырыңдар. 2 минут

1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,................. да көп болған.

2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген................... атты ақын.

3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы.................. жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.

4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған  соң, сарай................ болып тағайындалады.

5. «....................» қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар  баяндалады.

5-тапсырма : Тақырыптың түйінді сөздері   

Келтірілген сөздердің қайсысы Қытай мәдениетіне жатады ?

Сөздер банкісі

 III ғасырда қазіргі Иранның солтүстігінде Парфия мемлекеті пайда болды. Б.з.б.ІІ ғасырда қағаз пайда болды. Ол кітабын  «Тарихи жазбалар» деп атады. Ману заңдарын оқи отырып ежелгі үнділіктердің шаруашылығы, әдет-ғұрыптары туралы мәліметтер ала аламыз.Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар.Бұл жаңа -дін буддизм деп аталады. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш  ойлап тапты.

Біздің бүгінгі тақырыптың түйінді сөздері: Б.з.б.ІІ ғасырда қағаз пайда болды.Ол кітабын  «Тарихи жазбалар» деп атады.

Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш  ойлап тапты.

6-тапсырма :ББҮ  

Тақырыбы:  Ежелгі Қытай мәдениеті

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

IV.Үйге тапсырма:

1.Мәтінді оқып келу мазмұндау.

2. «Қытайдың мәдениеті »тақырыбында шығарма жазып келу.

V.Бағалау  

Бағдаршам арқылы бағалау

Жасыл түс - өте жақсы түсіндім

Сары түс-әлі де білімімді толықтыру қажет

Қызыл түс-мүлде түсінбедім.

Сабақтың тақырыбы:Ежелгі Қытай мәдениеті.

Сабақтың мақсаты: 1.Жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу. Кун-фуцзы, Сыма Цянь туралы, олардың оқымыстылығы мен данышпандығы туралы баяндау.

2.Білім мен ғылымның ежелгі Қытайдан бастау алғаны туралы айтып, оқушыларды білім алуға деген құштарлығын арттыру.

3.Ұйымшылдыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу

 Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.Алғашқы мемлекеттер

2. Цинь патшалығы

3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы

4.Ұлы Жібек жолы

5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.

Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғалары

Б.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)

Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.

Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттер

Б.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.

Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.

Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.

Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдар

ІІІ. Жаңа сабақ

Ежелгі Қытайдың мәдениеті

      Сабақтың жоспары

►  Жазуы мен әдебиеті

►  Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

►  Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

►  Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Слайдтармен жұмыс жүргізу

Суреттер

Жазуы мен әдебиеті

Қытай оқымыстылары бірнеше мыңға жуық иероглифтерді біліп және көркем жаза білген.

Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

Б.з.б 551 ж – туылған жылы

525 ж.-музыканы меңгерді

523 ж. – ұстаздық жолының    басталуы

481 ж -Өсиет кітабының дүниеге келуі

Б.з.б. 479ж. –Қайтыс болды

Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

Сыма Цянь Б.з.б. 151 жылы дүниеге келген.

Сыма Цянның еңбегі кейінгі дәуірлердегі көптеген тарихшылар үшін үлгі болды

Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі

Тәрбие негіздері

Ежелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:

-Тек қана тізесін бүгіп отыру

-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;

-Екі таяқшамен тамақтану:

-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.

-Үнемі таза киіммен жүру;

-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.

С а б а қ т ы    қ о р ы т у
(кестені толтыр)

Қытай данышпандары	Ғылыми еңбектері	Не туралы?
Кун-фуцзы	“Нақылдар”	Өсиет
Сыма Цянь	“Тарихи жазбалар”	Қытай тарихының өте үлкен кеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар баяндалады

Конфуцийдің ғылыми білімдері, қытай халқының мақтанышы

Компасты ойлап табу,  жібек өндіру және шай  жапырақтарынан шай сусындарын дайындау

Б.з.б. 2 мыңжылдық- иероглифтік жазу

Б.з.б. 2 мыңжылдық- қағазды ойлап табу

 Тест сұрақтары

1.”Ұлы Қытай қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?

а)Үйсіндерден.

в)Оғыздардан

с)Қыпшақтардан

д)Ғұндардан

2.Ежелгі Қытайда қай жылдар шамасында шағын мемлекеттер пайда болған?

а)Б.з.б.ІІ мыңжылдық

в)Б.з.б.ІІІ мыңжылдық

с)Б.з.б. І мыңжылдық

д)Б.з.б. Ivмыңжылдық

3.Ежелгі Қытай қай жерде орналасқан?

а)Кіші Азияда

в)Батыс Азияда

с)Алдыңғы Азияда

д)Шығыс Азияда

4.Ежелгі Қытайда қай ғасырда бір орталыққа бағынған мемлекет құрылды?
 а)Б.з.б.ІІІ ғасырда
в)Б.з.б.ІІ ғасырда
с)Б.з.б. І ғасырда
д)Б.з.б. Iv ғасырда
5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?
а)Ұжан
в)Цинь
с)Ле Бану
д)Үжау
6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді?
 а)40
в)20
с)45
д)36
7. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?
а)Б.з.б.VI мыңжылдық
в)Б.з.б.V мыңжылдық
с)Б.з.б. ІII мыңжылдық
д)Б.з.б. II мыңжылдық

8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?
а)Ежелгі Үндістанда
в)Ежелгі Қытайда
с)Ежелгі Парсыларда
д)Ежелгі Хеттерде
9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?
а)Б.з.б.151ж
в)Б.з.б.155ж
с)Б.з.б. 160ж
д)Б.з.б. 140ж
10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?
а)70жасында
в)73жасында
с)72жасында
д)74жасында

Тест жауаптары

1.   Д               6. Д

2.   А                7. С

3.   С                8. В

4.  А                 9. А

  5.   В                10. С

Үйге тапсырма

Ежелгі Қытай мәдениеті

 түсініп оқу.

Бағалау

6-сынып. Ежелгі дүние тарихы    

Сабақтың тақырыбы: §19. Ежелгі Қытай мәдениеті      

Сабақтың мақсаты: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет беру.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу.

3.Топта бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу

Күтілетін нәтиже: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет білетін болады.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктерін түсінетін болады.

Негізгі  идеялар: Қытай мәдениеті ғылыми білімі мен өнері дамуында жаңалықтар ашу. Кун-Фуцзы (Конфуций)- ежелгі Қытай данышпаны. Сыма-Цянь-қытай тарихының атасы.

І.Ұйымдастыру 

1.1.  Сынып оқушыларына  жағымды ахуал туғызу (1-минут) зейінін  сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.Алғашқы мемлекеттер

2. Цинь патшалығы

3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы

4.Ұлы Жібек жолы

5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.

 Миға шабуыл (Сұрақтар қою техникасы);  (2- минут)

1.Жібек маталардың ерекшеліктері неде ? «Ұлы жібек жолы» деп неге аталған ?   Оның қандай тармақтары бар?

 2.Қытай билеушілері батысқа қарай басқыншылық жорықтарын не үшін жүргізді ? Қандай жерлерді басып алды ?                    

3.Еңбекші халық жағдайы неге нашарлады ?                                                 

4. «Қызыл қастылар» мен «сары орамалдылар » көтерлістері туралы не білесің ?                                (Стикер арқылы бағалау)

Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғалары (5 минут)

Б.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)

Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.

Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттер

Б.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.

Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.

Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.

Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдар

ІІІ. Жаңа сабақ

Ежелгі Қытайдың мәдениеті (10 минут)

      Сабақтың жоспары

►  Жазуы мен әдебиеті

►  Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

►  Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

►  Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Слайдтармен жұмыс жүргізу

Жазуы мен әдебиеті

Қытай оқымыстылары бірнеше мыңға жуық иероглифтерді біліп және көркем жаза білген.

Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

Б.з.б 551 ж – туылған жылы

525 ж.-музыканы меңгерді

523 ж. – ұстаздық жолының    басталуы

481 ж -Өсиет кітабының дүниеге келуі

Б.з.б. 479ж. –Қайтыс болды

Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

Сыма Цянь Б.з.б. 151 жылы дүниеге келген.

Сыма Цянның еңбегі кейінгі дәуірлердегі көптеген тарихшылар үшін үлгі болды

Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі

Тәрбие негіздері

Ежелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:

-Тек қана тізесін бүгіп отыру

-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;

-Екі таяқшамен тамақтану:

-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.

-Үнемі таза киіммен жүру;

-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.

III-Жұптық  жұмыс  (5 минут)

 1-тапсырма : Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар. (2 минут)

1. Б. з. б. 551 ж -

2. Б.з.б. 151 ж -

3.Б.з.б. 479 ж –

2-тапсырма :Жауаптарын сәйкестендіріңдер. 3 минут

№	Сұрақтары	Жауаптары
1.	Өте ертеде иероглифтік жазу қайда пайдаболды ?	Қытайда
2	Кун-фуцзы (Кунфуций) қашан дүниеге келген ?	Кун-фуцзы б.з.б. 551 жылы дүниеге келген.
3	Сыма Цянь әкесінің өсиеті бойынша  не жазуға кірісті ?	Қытай елінің тарихын жазуға кірісті.
4	Алғаш шайды қалай  пайдаланған ?	«Шай»сөзі қытайлықтардан шықты.Алғаш шайды сырқат адамның күш-қуатын сақтайтын дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен сусын ретінде қолданды.Сөйтіп,ол басқа елдерге де тарады.
5.	Қытайлықтар ұсақ,жұмсартылған маталардың қалдықтарын неге айналдырған ?	Арнайы пеште қайнатып, қоймалжың күйге келтіріп,одан соң қағазға айналдырған.

Шапалақпен  бағалау

3-тапсырма :Төмендегі сөздер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіріп беріңдер. 3 минут

1.Құбыланама - Қытайда әлемдегі ең алғашқы құбыланама ( компас) ойлап табылды. Ол  өзі қазіргі қазіргі құбыланамаға ұқсамағанымен, сол дәуірдің өзінде дүниенің төрт бұрышын дәл бағдарлауға мүмкіндік береді.Әсіресе  қытай теңізшілері осы құбыланама арқылы ашық теңізге шығып,Үндістан жеріне дейін бара алатын еді.

2.Сейсмограф -  Ең ежелгі сейсмографты , яғни жердің сілкінісін алдын ала болжауға, жер сілкінген кезде оның қай жерде қаншалықты дәрежеде болғанын айқындауға мүмкіндік беретін аспапты да ойлап тапқан қытайлықтар болды.

3.Жұлдызнамашылар -  Аспан  денелерінің қозғалысын,орын ауыстыруын жете зерттеді.Соның нәтижесінде қытай жұлдызнамашылары әлемде бірінші болып жылдың ұзақтығын дәл есептеп шықты.

Смайликтер арқылы бағалау

4-тапсырма :  Тарихи диктант.Сөйлемдерді толықтырыңдар. 2 минут

1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,.................(ақындары)  да көп болған.

2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген...................(Сыма Сянжу ) атты ақын.

3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы..................( иероглифтік ) жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.

4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған  соң, сарай................(тарихшысы ) болып тағайындалады.

5. «....................»( Тарихи жазбаларда) қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар  баяндалады.

       Өздеріңді тексеріңдер. 3 минут

Тест сұрақтары

1.”Ұлы Қытай  қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?

а)Үйсіндерден.                                                                                                            в)Оғыздардан                                                                                                             с)Қыпшақтардан                                                                                                        д) Ғұндардан

2.ЕжелгіҚытайдақайжылдаршамасындашағынмемлекеттерпайдаболған?          а) Б.з.б. ІІмыңжылдық                                                                                           в)Б.з.б.ІІІмыңжылдық                            

 с)Б.з.б.Імыңжылдық                                                                                                  д)Б.з.б. IVмыңжылдық

3.ЕжелгіҚытайқайжердеорналасқан?                                                                       а)КішіАзияда                                                                                                              в)БатысАзияда                                                                                                           с)АлдыңғыАзияда                                                                                                    д)ШығысАзияда

4.Ежелгі Қытайда қай ғасырда бір орталыққа бағынған мемлекет құрылды?
а)Б.з.б.ІІІғасырда
в)Б.з.б.ІІғасырда
с)Б.з.б. І ғасырда
д)Б.з.б. IVғасырда

5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?
а)Ұжан
в) Цинь
с) Ле Бану
д) Үжау
6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді?
а) 40
в) 20
с) 45
д)36                                                                                                                               7. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?
а) Б.з.б.VI мыңжылдық
в) Б.з.б.Vмыңжылдық
с ) Б.з.б. ІII мыңжылдық
д) Б.з.б. II мыңжылдық

8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?
а) ЕжелгіҮндістанда
в) Ежелгі Қытайда
с) ЕжелгіПарсыларда
д) ЕжелгіХеттерде
9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?
а) Б.з.б.151ж
в) Б.з.б.155ж
с) Б.з.б. 160ж
д) Б.з.б. 140ж
10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?
а) 70жасында
в) 73жасында
с) 72 жасында
д) 74жасында

Тест жауаптары

1. Д     6. Д

2. А    7. С

3. С    8. В

4. А    9. А

5. В   10. С

5-тапсырма :ББҮ  (3 минут)

Тақырыбы:  Ежелгі Қытай мәдениеті

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

IV.Үйге тапсырма: 2 минут

1.Мәтінді оқып келу мазмұндау.

2. «Қытайдың мәдениеті »тақырыбында шығарма жазып келу.

V.Бағалау   2 минут

Сумативті бағалау.

Үй тапсырмасын бағалаудың критерилері

5-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу және өз ойын жеткізе білу, қосымша зерттеу материалдарын табу,талдау, дәлелдеу

4-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу өз ойын жеткізе білу, қосымша сұрақтарға жауап беру

3-тік баға мәтінді түсініп оқу,жаңа сөздерді білу,қолдану

Кері байланыс

Бағдаршам арқылы бағалау

Жасыл түс - өте жақсы түсіндім

Сары түс-әлі де білімімді толықтыру қажет

Қызыл түс-мүлде түсінбедім.

Ежелгі Үнді мәдениеті	Ұқсастығы	Ежелгі Қытай мәдениеті
Ежелгі дүниедегі ән мен жырға өте бай елдердің бірі Үндістан.Ауыздан -ауызға таралып,ұрпақтан-ұрпаққа жетіп сақталған екі жыр әлемдік әдебиеттегі «Махабхарата» және «Рамаяна» деп аталатын ең үздік шығармалары бар.	Ән-өлеңдері де ақындары да көп болған. Патша билеген. Үндістаннан да, Қытайдан да шәй шыққан. Иероглифтік жазуды қолданған.	Қытайда өте ертеде иероглифтік жазу пайда болған. Қытай жазуы  әлемдегі қиын және күрделі жазу.Соған қарамастан Қытайда б.з.б.                          I  мыңжылдықтың бірінші жартысында-ақ кітаптар жазылған.Б.з. б. II ғасырда Қытайда қағаз пайда болды.Сөйтіп, әлемде бірінші рет қағазға жазу қалыптасты.

 1-тапсырма:  Ежелгі Үнді  мәдениеті мен Ежелгі Қытай мәдениетін салыстырып сипаттау.

“Венн диаграммасы”

КГУ СОШ № 58

Открытый урок

истории древнего мира

по теме

«Культура древнего Китая»

 Учитель: Калита В. В.

2015-2016 уч. Год

Открытый урок истории древнего мира по теме

«Культура древнего Китая»

6 класс

Цели урока: сформировать представление о культуре древнего Китая, выдающихся деятелях древнего Китая, роли Китая в развитии мировой цивилизации

Задачи:

Образовательная: Изучить развитие китайской письменности, жизнь выдающихся философов Китая и вклад Китая в области изобретений.

Развивающая: развитие аналитических способностей, способности синтезировать, развитие навыков работы с источниками.

Воспитательная:  воспитание гуманизма и миролюбия, уважения к чужой культуре.

Этап	Деятельность учителя	Деятельность учеников	Оценка	Материалу к уроку
1	Орг момент Приветствие Проверка усвоения пройденного материала ·         Какие две реки протекают по территории Китая ·         Когда здесь возникло первое государство? ·         Что такое Великая Китайская стена? ·         Как называется дорога, связывавшая Китай со странами Передней Азии и Европы? ·         Назовите основное занятие населения Китая? ·         Какие восстания в древнем Китае вы знаете? В чем их причина?	Отвечают на вопросы учителя	Суммативная – оценка учителя с комментариями	Учебник «История древнего мира. 6 класс» Т. А. Толеубаев Алматы «Атамура» 2015 Презентация «Культура древнего Китая» Раздаточный материал «биографии» Флипчарты, маркеры
2	Вызов Учитель зачитывает несколько высказываний Конфуция - Как вы думаете, ребята, чьи это слова? Выслушав ответы учеников, определяет тему урока и проблемный вопрос: «Культура древнего Китая» и «Каков вклад древнего Китая в мировую культуру?»	Высказывают свое мнение
3	Осмысление Рассказ учителя об истории китайской письменности, значении слова иероглиф, количестве иероглифов. 1.      Групповая работа «Мозговой штурм» Вопрос для решения почему в современном Китае одно из направлений письма – сверху вниз, столбиками, с чем это связано. Ответ – направление письма является традиционным, так раньше писали книги на узких бамбуковых дощечках 2.      Индивидуальная работа «Восстанови пробелы» Учитель корректирует работу учеников, ведет подсчет по дескриптору 3. Групповая работа «Пирамида» Корректирует работу учеников	Обсуждают поставленный вопрос, высказывают свои варианты Читают текст о жизнедеятельности Конфуция и Сыма Цяня (5 минут) 2 ученика выходят к доске, записывают в столбик пропущенные в тексте слова. Текст с пропусками выводится на экран проектора. Работают с разделом «Достижения научного знания и искусства» Задача – распределить изобретения древних китайцев по пирамиде значимости и обосновать выбранный вариант. Защиту работы ведет спикер команды, представляющий работу класса	Формативная: «От кулака до пяти пальцев» Суммативная: оценка по дескриптору 7-8 слов = 5 5-6 слов = 4 3-4 слова = 3 До 3 = 2 Суммативная: Оценка учителя с комментариями
4	Рефлексия Мини эссе «Мой ответ на главный вопрос урока»	Пишут эссе, несколько человек зачитывают свою работу перед классом

Замечания учителя

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 6-сынып. Ежелгі дүние тарихы    

Сабақтың тақырыбы: §19. Ежелгі Қытай мәдениеті      

Сабақтың мақсаты: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет беру.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу.

3.Топта бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу

Күтілетін нәтиже: 1.Ежелгі  Қытай данышпандары ,ғылыми  білімі мен өнер табыстары туралы мәлімет білетін болады.

2.Қытайдың жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктерін түсінетін болады.

Негізгі  идеялар: Қытай мәдениеті ғылыми білімі мен өнері дамуында жаңалықтар ашу. Кун-Фуцзы (Конфуций)- ежелгі Қытай данышпаны. Сыма-Цянь-қытай тарихының атасы.

І.Ұйымдастыру 

1.1.  Сынып оқушыларына  жағымды ахуал туғызу (1-минут) зейінін  сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1.Алғашқы мемлекеттер

2. Цинь патшалығы

3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы

4.Ұлы Жібек жолы

5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.

 Миға шабуыл (Сұрақтар қою техникасы);  (2- минут)

1.Жібек маталардың ерекшеліктері неде ? «Ұлы жібек жолы» деп неге аталған ? Оның қандай тармақтары бар ?                                                                                                                              2.Қытай билеушілері батысқа қарай басқыншылық жорықтарын не үшін жүргізді ? Қандай жерлерді басып алды ?                                                                                                                               3.Еңбекші халық жағдайы неге нашарлады ?

4. «Қызыл қастылар» мен «сары орамалдылар » көтерлістері туралы не білесің ?                                (Стикер арқылы бағалау)

Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғалары (5 минут)

Б.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)

Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.

Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттер

Б.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.

Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.

Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.

Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдар

ІІІ. Жаңа сабақ

Ежелгі Қытайдың мәдениеті (10 минут)

      Сабақтың жоспары

►  Жазуы мен әдебиеті

►  Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

►  Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

►  Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Слайдтармен жұмыс жүргізу

Жазуы мен әдебиеті

Қытай оқымыстылары бірнеше мыңға жуық иероглифтерді біліп және көркем жаза білген.

Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны

Б.з.б 551 ж – туылған жылы

525 ж.-музыканы меңгерді

523 ж. – ұстаздық жолының    басталуы

481 ж -Өсиет кітабының дүниеге келуі

Б.з.б. 479ж. –Қайтыс болды

Сыма Цянь – қытай тарихының атасы

Сыма Цянь Б.з.б. 151 жылы дүниеге келген.

Сыма Цянның еңбегі кейінгі дәуірлердегі көптеген тарихшылар үшін үлгі болды

Ғылыми білімі мен өнер табыстары

Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі

Тәрбие негіздері

Ежелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:

-Тек қана тізесін бүгіп отыру

-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;

-Екі таяқшамен тамақтану:

-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.

-Үнемі таза киіммен жүру;

-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.

III-Жұптық  жұмыс  (5 минут)

1-тапсырма:  Ежелгі Үнді  мәдениеті мен Ежелгі Қытай мәдениетін салыстырып сипаттау.

“Венн диаграммасы”

Ежелгі Үнді мәдениеті	Ұқсастығы	Ежелгі Қытай мәдениеті
Ежелгі дүниедегі ән мен жырға өте бай елдердің бірі Үндістан.Ауыздан -ауызға таралып,ұрпақтан-ұрпаққа жетіп сақталған екі жыр әлемдік әдебиеттегі «Махабхарата» және «Рамаяна» деп аталатын ең үздік шығармалары бар.	Ән-өлеңдері де ақындары да көп болған. Патша билеген. Үндістаннан да, Қытайдан да шәй шыққан. Иероглифтік жазуды қолданған.	Қытайда өте ертеде иероглифтік жазу пайда болған. Қытай жазуы  әлемдегі қиын және күрделі жазу.Соған қарамастан Қытайда б.з.б.                          I  мыңжылдықтың бірінші жартысында-ақ кітаптар жазылған.Б.з. б. II ғасырда Қытайда қағаз пайда болды.Сөйтіп, әлемде бірінші рет қағазға жазу қалыптасты.

2-тапсырма : Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар. (2 минут)

1. Б. з. б. 551 ж -

2. Б.з.б. 151 ж -

3.Б.з.б. 479 ж –

3-тапсырма :Жауаптарын сәйкестендіріңдер. 3 минут

№	Сұрақтары	Жауаптары
1.	Өте ертеде иероглифтік жазу қайда пайдаболды ?	Қытайда
2	Кун-фуцзы (Кунфуций) қашан дүниеге келген ?	Кун-фуцзы б.з.б. 551 жылы дүниеге келген.
3	Сыма Цянь әкесінің өсиеті бойынша  не жазуға кірісті ?	Қытай елінің тарихын жазуға кірісті.
4	Алғаш шайды қалай  пайдаланған ?	«Шай»сөзі қытайлықтардан шықты.Алғаш шайды сырқат адамның күш-қуатын сақтайтын дәрі ретінде пайдаланған. Кейіннен сусын ретінде қолданды.Сөйтіп,ол басқа елдерге де тарады.
5.	Қытайлықтар ұсақ,жұмсартылған маталардың қалдықтарын неге айналдырған ?	Арнайы пеште қайнатып, қоймалжың күйге келтіріп,одан соң қағазға айналдырған.

Шапалақпен  бағалау

4-тапсырма :Төмендегі сөздер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіріп беріңдер. 3 минут

1.Құбыланама - Қытайда әлемдегі ең алғашқы құбыланама ( компас) ойлап табылды. Ол  өзі қазіргі қазіргі құбыланамаға ұқсамағанымен, сол дәуірдің өзінде дүниенің төрт бұрышын дәл бағдарлауға мүмкіндік береді.Әсіресе  қытай теңізшілері осы құбыланама арқылы ашық теңізге шығып,Үндістан жеріне дейін бара алатын еді.

2.Сейсмограф -  Ең ежелгі сейсмографты , яғни жердің сілкінісін алдын ала болжауға, жер сілкінген кезде оның қай жерде қаншалықты дәрежеде болғанын айқындауға мүмкіндік беретін аспапты да ойлап тапқан қытайлықтар болды.

3.Жұлдызнамашылар -  Аспан  денелерінің қозғалысын,орын ауыстыруын жете зерттеді.Соның нәтижесінде қытай жұлдызнамашылары әлемде бірінші болып жылдың ұзақтығын дәл есептеп шықты.

Смайликтер арқылы бағалау

5-тапсырма :  Тарихи диктант.Сөйлемдерді толықтырыңдар. 2 минут

1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,.................(ақындары)  да көп болған.

2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген...................(Сыма Сянжу ) атты ақын.

3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы..................( иероглифтік ) жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.

4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған  соң, сарай................(тарихшысы ) болып тағайындалады.

5. «....................»( Тарихи жазбаларда) қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар  баяндалады.

6-тапсырма :Өздеріңді тексеріңдер. 3 минут

Тест сұрақтары

1.”Ұлы Қытай  қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?

а) Үйсіндерден.                                                                                                                                     в) Оғыздардан                                                                                                                                        с) Қыпшақтардан                                                                                                                                     д) Ғұндардан

2.Ежелгі Қытайдақайжылдаршамасындашағынмемлекеттерпайдаболған?                              а) Б.з.б. ІІмыңжылдық                                                                                           в)Б.з.б.ІІІмыңжылдық                                                                                                                    с)Б.з.б. І мыңжылдық                                                                                                                          д)Б.з.б. IVмыңжылдық

3.Ежелгі Қытайқайжердеорналасқан?                                                                               а)КішіАзияда                                                                                                                          в)БатысАзияда                                                                                                                с)АлдыңғыАзияда                                                                                                           д)ШығысАзияда

4.Ежелгі Қытайдақайғасырдабірорталыққабағынғанмемлекетқұрылды?
а)Б.з.б.ІІІғасырда
в)Б.з.б.ІІғасырда
с)Б.з.б. І ғасырда
д)Б.з.б. IVғасырда

5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?
а)Ұжан
в) Цинь
с) Ле Бану
д) Үжау
6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді?
а) 40
в) 20
с) 45
д) 36                                                                                                                                                            7. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?
а) Б.з.б.VI мыңжылдық
в) Б.з.б.Vмыңжылдық
с ) Б.з.б. ІII мыңжылдық
д) Б.з.б. II мыңжылдық

8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?
а) ЕжелгіҮндістанда
в) Ежелгі Қытайда
с) ЕжелгіПарсыларда
д) ЕжелгіХеттерде
9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?
а) Б.з.б.151ж
в) Б.з.б.155ж
с) Б.з.б. 160ж
д) Б.з.б. 140ж
10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?
а) 70жасында
в) 73жасында
с) 72 жасында
д) 74жасында

Тест жауаптары

1. Д     6. Д

2. А    7. С

3. С    8. В

4. А    9. А

5. В   10. С

7-тапсырма :Тақырыптың түйінді сөздері    2 минут

Келтірілген сөздердің қайсысы Қытай мәдениетіне жатады ?

Сөздер банкісі

III ғасырда қазіргі Иранның солтүстігінде Парфия мемлекеті пайда болды. Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.Ману заңдарын оқи отырып ежелгі үнділіктердің шаруашылығы, әдет-ғұрыптары туралы мәліметтер ала аламыз.Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар.Бұл жаңа -дін буддизм деп аталады. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

Біздің бүгінгі тақырыптың түйінді сөздері: Алғашқы адам пайда болды.Ол Паньгу деп аталды.

Мылтық атуға арналған оқ-дәрісін алғаш ойлап тапқан да қытайлықтар. Бұлармен бірге жоғарыда айтылған жібек матаны,жұлдыздар картасын да алғаш қытайлықтар ойлап тапты.

8-тапсырма :ББҮ  (3 минут)

Тақырыбы:  Ежелгі Қытай мәдениеті

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

IV.Үйге тапсырма: 2 минут

1.Мәтінді оқып келу мазмұндау.

2. «Қытайдың мәдениеті »тақырыбында шығарма жазып келу.

V.Бағалау   2 минут

Сумативті бағалау.

Үй тапсырмасын бағалаудың критерилері

5-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу және өз ойын жеткізе білу, қосымша зерттеу материалдарын табу,талдау, дәлелдеу

4-тік баға мәтінді түсініп оқу,мазмұндау,шағын әңгіме жазу өз ойын жеткізе білу, қосымша сұрақтарға жауап беру

3-тік баға мәтінді түсініп оқу,жаңа сөздерді білу,қолдану

Кері байланыс

Бағдаршам арқылы бағалау

Жасыл түс - өте жақсы түсіндім

Сары түс-әлі де білімімді толықтыру қажет

Қызыл түс-мүлде түсінбедім.

     Конфуций

     Настоящее имя человека, которого в Европе знают как Конфуция, - Кун Цю,– великий древний китайский философ, мыслитель, мудрец, основатель философской системы, получившей название «конфуцианство».

Родился Конфуций приблизительно в 551 до н. э. в Цюйфу (современная провинция Шаньдун) и являлся потомком аристократического обедневшего рода. Он начал заниматься учительством в 22 года, стал первым частным китайским учителем, а впоследствии снискал славу самого знаменитого педагога в Поднебесной. В открытую им частную школу принимали учеников без оглядки на их материальное состояние и благородство происхождения.

На государственную службу Конфуций впервые попал уже в зрелом, 50-летнем, возрасте; в 496 до н. э. занимал должность первого советника , однако из-за интриг, невозможности реально влиять на госполитику вышел в отставку, чтобы целых 13 лет странствовать в компании учеников по Китаю. Возвращение в Лу состоялось в 484 г. до н. э. С этого времени биография Конфуция всецело связана с преподаванием. Предание гласит, что количество его учеников приближалось к трем тысячам, из которых примерно 70 могли называть себя ближайшими, а 12 всегда неотступно следовали за наставником. По именам же известно 26 человек, которые доподлинно являлись его учениками. Смерть настигла великого китайского мудреца примерно в 479 г. до н. э.

Новая жизнь учения Конфуция началась после смерти его автора. Последователями была написана книга «Беседы и суждения» («Лунь-юй»), представлявшая собой записанные беседы учителя с единомышленниками, учителями, высказывания Конфуция. В основе философии Конфуция – стремление к соблюдению порядка и уважение к традициям. Государство он сравнивал с большой семьей где император – это глава семьи, которому нужно беспрекословно повиноваться.

Сыма Цянь

Сыма Цянь (кит. 司馬遷 / 司马迁, пиньинь Sīmǎ Qiān; родился в 145 или ок. 135 г. до н. э., умер ок. 90 г. до н. э.) — потомственный историограф династии Хань, писатель, астроном. Известен как создатель «Ши-цзи» («Исторические записки»)— грандиозного труда, описывающего историю Китая от мифических родоначальников и до современных Сыма Цяню времен.

Отец Сыма Цяня, Сыма Тан, был историографом при императоре У (Хань У-ди): в его обязанности входило заведование императорской библиотекой и наблюдения за календарем. Под влиянием отца Сыма Цянь уже к десяти годам изучил древние сочинения. Его учителями были известные конфуцианцы Кун Аньго и Дун Чжуншу. В 20 лет при родительской поддержке он отправился в путешествие по владениям Хань с целью сбора местных исторических свидетельств, преданий и легенд.

Сыма Тан завещал сыну завершить его исторические исследования. Сыма Цянь взялся за эту работу в 109 до н. э. В 105 до н. э. он был избран одним из учёных, призванных провести реформу календаря. Как чиновник высшего ранга он также выполнял функции советника при императоре.

Помимо «Ши цзи» известны также 8 од (сочинений в жанре «фу») Сыма Цяня, записанных в «Ханьшу». Наиболее известная среди них — «О злосчастии скорбящего учёного». В честь Сыма Цяня назван астероид 12620 Сымацянь. 

Сабақтың тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті
Сабақтың мақсаты:
§ Оқушыларға ежелгі Қытай мәдениеті туралы түсінік беру, Кун-Фудзы, Сыма-Цян еңбектерін меңгерту.
§ Оқушылардың ой-өрісін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
§ Оқушыларды білімділікке, жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ
Қолданылатын әдістер: деңгейлеп-саралау әдісі, сын тұрғысынан ойлау
Қолданылатын көрнекіліктер: Ежелгі Қытай мәдениетіне арналған слаидтар, орта
ғасырлардағы дүние жүзі картасы.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Слаидтар бойынша үй тапсырмасын тексеру.
ІІІ Жаңа білімді меңгерту барысындағы «Үндістан» және «Ежелгі Қытай» командалары арасындағы сайыс.
І тур. Сұрақ-жауап:
«Үндістан» тобына қойылатын сұрақтар:
1. Ежелгі шумерліктер «Тау аждаһалары» деп кімдерді атаған?
2. Аккад тіліндегі «бабилу» сөзі қандай мағынаға ие?
3. Хаммурапи деген кім?
4. «Аспалы бақ» қай елге тән?
5. Қосөзенде дін иелерін қалайатады?
6. Египеттің ежелгі атауы
7. Ежелгі дүниедегі ең ұзын өзен.
8. «Нана» терминінің мағынасын аш.

«Ежелгі Қытай» тобына:
1. Сейсмограф дегеніміз не?
2. «Тарихи жазбалар» еңбегінің авторы кім?
3. Әлемдегі ең қиын да күрделі жазу?
4. Ұлы Қытай қорғанының ұзындығы қанша метр?
5. Үнділерде «Тұйық топтар» деп кімдерді атайды?
6. «Бесөзен» елі қайда орналасқан?
7. «Шаһнама» дастанының авторы кім?
8. Конфуцидың дүниеге келген жылы.

ІІ тур. «Тапқыр болсаң, шешіп көр» Бұл бөлімде екі топ бір –біріне құрап әкелген сөз жұмбақтарын жасырады.

ІІІ тур. «Таңғажайып жаңалықтар.» Оқушылар аталмыш бөлімде ізденіс барысындағы ең…ең….ең… таңқалдыратын 5 сенсациялық жаңалықтарын оқиды.

ІV. «Ойлан тап». Мектебіміздің үздік түлектері сайыскерлерге арнап бейнебаяннан сұрақтар қояды.
1. «Алтын белгіге» үміткер Ерғазы Аяулымның сұрағы: «б.з.б. 7 ғ Вавилон тәуелсіздігін алып, қайта гүлденді. Бұл қай патшаның кезі».
2. «Алтын белгіге» үміткер Жасланқызы Арайдың сұрағы: «70 жеке монография, 130мың жалпы тарау жаздым» деген сөйлем жолдары қай еңбектен алынған?
3. Ерекше аттестатқа үміткер Мұхаметқалиева Айдананың сұрағы: «Әлемде қағазға жазу қай ғасырдан басталды?»
4. «Ең үздік спортшы» Абдолла Бауыржанның сұрағы: «Қосөзендегі алғашқы әдеби жанрдағы әйгілі дастанды ата.»
V. Топбасшылар сайысы:(слаид арқылы)
1. Ай Құдайы храмы қай қалада орналасқан?
2. Алдарыңызда қай қала бейнеленген?
3. Бұл суретте біз нені байқаймыз?
VІ. Бөлім «Кім жылдам» Викориналык сұрактар.
1. «Тірі өліктер» деп кімдерді атады?
2. «Өз қолыңмен жазып, өз аузыңмен оқы» . Бұл ежелгі дүниедегі қай ереже?
3. Хеопс пирамидасының биіктігі
4. Финикия яғни Фенеху қандай мағынаға ие?
5. Амон Ра кім?
6. Сенухет деген кім?
7. «Махабхарата» дастаны неше бөлімнен тұрады?
8. Ежелгі Қытайда әр отбасына егін мөлшері қанша мөлшерде бөлінді?
9. «Нирвана» терминінің анықтамасы.
10. «Қызыл қастылар» көтерілісінің көсемі кім?
Сайыстың қорытындысын шығару. Марапаттау.

• 1 слайд

  Ежелгі Қытай мәдениеті
  

• 2 слайд

  ІІ. Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғалары
  Б.з.б 2 мыңжылдық
  
  Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)
  Б.з.б. VI-Vғ
  
  Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.
  Б.з.б. Vғ
  
  Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттер
  
  Б.з.б. IV-IIIғ 
  ”Патшалардың күресі”.
  Б.з.б. ІІІ ғ
  Цинь-ең қуатты мемлекет.
  Б.з.б. 221ж.
  Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.
  
  

• 3 слайд

  1. Жазуы мен әдебиеті
  2. Кун – фуцзы (Кунфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны
  3. Сым Цзянь – қытай тарихының атасы
  4. Ғылыми білімі мен өнер табыстары
  Қорытынды
  Жаңа сабақ жоспары
  

• 4 слайд

        
  Қытай жазуы
  

• 5 слайд

  Қытай жазуы– қытай халқының жазу жүйесі. Қытай жазуы морфема – логографтық жазу саналады. Көне қытай тілінде сөздер бір буынмен, яғни бір ғана иероглифпен жазылса, кейін көп буынды – бірнеше иероглифті сөздер саны ұлғайып, бір буынды сөздер көп буынды сөздердің түбір морфемаларына айналған. Қытай жазуы Дауынкоу өңірінен табылған алғашқы жазудан (қыш ыдыстағы жазу) басталады, бес мыңжылдық тарихы бар. Археологиялық зерттеулер жазудың қытайдың Инь-шан дәуірінде (б.з.б. 2140 – 1711) пайда болғандығын көрсетті. Хань дәуірі тұсында түрліше жазылып жүрген иероглифтер бірізділікке түсті.
  

• 6 слайд

  Жібек маталар
  

• 7 слайд

  1. Ежелгі Қытай Философиясы
  Біздің дәуірімізге дейінгі үшінші ғасырдың аяғында пайда болған Ежелгі Қытай философиясы кейінірек негізгі алты философиялық бағытқа — мектептерге бөлінді. Олар: конфуцийшылдық, моизм, заң мектебі (легистер), даосизм, тұрпайы философтар (натурфилософия) және Атаулар мектебі. Біз бұл аталған философиялық мектептердің ішіндегі ең көрнектілері — конфуцийшылдық, даосизм және легистерге ғана қысқаша тоқталамыз.
  

• 8 слайд

  Конфуций
  Оның негізін қалаушы Кун Фуцзы, яғни Кун — ұстаз. Конфуций б.з.б. 551 жылы шамасында өмірге келген.
  

• 9 слайд

  Даосизм
  Атақты ойшыл Лао Цзы идеяларына негізделіп құрылған ежелгі Қытай философиялық және діни дәстүрі (тікелей аудармасы«жол мектебі»), Даосизм - табиғат күштерін мойындаудың және онымен үйлесімділікте болудың маңыздылығын қолдайтынтеория.
  Даосизм - байырғы Қытай философиясындағы негізгі бір бағыт. Б.з.д. 4-3 ғасырда пайда болған. Даосизмнің негізгі идеялары «Лао-цзы» және «Чжуан-цзы» трактаттарда берілген.
  
  

• 10 слайд

  Гуань-ди
  Ежелгі Қытай мифологиясындағы соғыс құдайы.
  
  ЦАЙ-ШЭНЬ
  Ежелгі Қытай мифологиясындағы байлық құдайы.
  
  

• 11 слайд

  Қытайдың көрнекті орындарының арасында Ұлы Қытай қорғаны алғашқы болып ауызға түседі. «Бізде Ұлы қорғанда болмаған адам, өмірінде ештеңені де көрмеген», деген сөз бар қытайлықтарда
  

• 12 слайд

  Ұлы Қытай қорғаны
  

• 13 слайд

• 14 слайд

  1-тапсырма
  Мына тарихи даталардың оқиғаларын естеріңе түсіріп, жазыңдар.
  1. Б. з. б. 551 ж -
  
  2. Б.з.б. 151 ж -
  
  3.Б.з.б. 479 ж –
  
  

• 15 слайд

  2-тапсырма
  Жауаптарын сәйкестендіріңдер.
  

• 16 слайд

  3-тапсырма
  Төмендегі сөздер мен ұғымдардың мағынасын түсіндіріп беріңдер.
  
  1.Құбыланама
  2.Сейсмограф
  3.Жұлдызнамашылар
  
  

• 17 слайд

  4-тапсырма
  Тарихи диктант.
  Сөйлемдерді толықтырыңдар.
  1.Ежелгі Қытайда ән-өлеңдері де,.................(ақындары) да көп болған.
  2.Солардың бірі б.з.б. II ғасырда өмір сүрген...................(Сыма Сянжу ) атты ақын.
  3.Қытайдың сонау ежелгі замандардағы..................( иероглифтік ) жазулары бүгінгі күнге дейін сақталған.
  4.Сыма Цянь әкесі қайтыс болған соң, сарай................(тарихшысы ) болып тағайындалады.
  5. «....................»( Тарихи жазбаларда) қытай тарихының өте үлкен кезеңіндегі-екі жарым мың жылдағы оқиғалар баяндалады.
  
  

• 18 слайд

  5-тапсырма
  ББҮ
  Тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті
  

• 19 слайд

  “Венн диаграммасы”
  

• 20 слайд

  Бағалау шкаласы
  

• 21 слайд

  Үй тапсырмасы :
  «Қытай мәдениеті –әлем өркениеті» атты тақырыбына эссе жазып келу.
  

• 22 слайд

  Ж
  А
  Р
  А
  Й
  С
  Ы
  Н
  

• 1 слайд

  Сабақтың  мақсаты: 
   1)
  Ежелгі Қытай мәдениеті, Кофуций ілімі, Сыма Цянның тарихи еңбегі және ғылыми біліммен өнер табыстары туралы түсінік беру.
   ;
  2) Оқушылардың  есте  сақтау, салыстыру қабілеттерін  дамыта  отырып,   өз   ойлары мен  пікірлерін жүйелеуге  үйрету;
  3)   
  Конфуций  ілімі 
  мен  қазақ  халқының   дүниетанымын
  дағы  ұқсастықтарға 
  тоқтала  отырып, оқушылардың 
  бойында адамгершілік  ұстанымдарын  қалыптастыру
  

• 2 слайд

  Үй тапсырмасын тексеру
  “Кім жылдам?”
  1.Б.з.б қай ғасырда Жібек маталары жасала бастады?
  2.Қытайлар өндіру тәсілін көпке дейін құпия сақтаған тауар?
  4.Цинь патшалығы құлағаннан кейін патшаның орнына қай әулеттің билеушілері отырды?
  5.Фан Чун басқарған көтеріліс қалай аталады?
  6.”Сары орамалдылар”көтерілісі неше жылға созылды?
  7. Ван Ман деген кім?
  3.”Ұлы Жібек жолы” деп неге аталған?
  

• 3 слайд

  Ежелгі
  Қытай
  мәдениеті
  

• 4 слайд

  Сабақ жоспары
  1.
  Жазуы мен әдебиеті
  
  2.
  Конфуций-Ежелгі Қытай данышпаны
  
  3.
  Сыма-Цянь- қытай тарихының атасы
  
  4.
  Ғылыми білімі мен өнер табыстары
  

• 5 слайд

  Жазуы мен әдебиеті
  

• 6 слайд

  
  Кун-фуцзы (Конфуций)- Ежелгі Қытай данышпаны
  Б.з.б. 551 жыл-
  Дүниеге келген жылы
  525 жыл-
  Музыканы меңгерді
  523 жыл-
  Ұстаздық жолының басталуы
  481 жыл-
  “Нақылдар” жинағы дүниеге келуі
  Б.з.б.479 жыл-
  Қайтыс болды
  

• 7 слайд

  Тұңғыш Қытай раихшысы
  Б.з.д. 151- І ғасыр аралығында өмір сүрген
  Атақты еңбегі –”Тарихи жазбалар”
  130 тараудан тұратын еңбек қалдырған.
  

• 8 слайд

  Ғылыми білім мен өнер табыстары
  
  1.Аспан картасн жасап, Темірқазық айналасындағы 28 шоқ жұлдызды көрсетті.
  2.Шай сөзі алғаш рет қытайша аталды. Алғашында сырқаттарды емдеуге, кейін жалпы қолданысқа енді.
  3.Қытайда әлемдегі ең алғашқы құбыланама(компас) жасалған
  4.Ежелгі сейсмографты, яғни жер сілкінісін алдын-ала болжауға арналған құралды да ойлап тапқан қытайлар
  5.Қытайда ойлап табылған, адамзат әлеміне бүгінге дейін кең түрде қызмет етіп келе жатқан заттың бірі- қағаз.
  6.Мылтық атуға арналған оқдәріні, жібек матамен, жұлдыздар картасын жасаған да қытайлар.
  

• 9 слайд

• 10 слайд

• 11 слайд

• 12 слайд

• 13 слайд

• 14 слайд

• 15 слайд

• 16 слайд

• 17 слайд

• 18 слайд

• 19 слайд

• 20 слайд