Тарих пәнінен "Тарихи таным" тақырыбында Қазақ хандығының 550 жылдығына орай сайыс сабақ

Жарылғасын Зияда Ақниязқызы

Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы Ұштағн орта мектебінің тарих пәні мұғалімі

Сайыстың  тақырыбы: Тарихи таным

Мақсаты: а) Қазақстан тарихынан Қазақ хандығының 550 жылдығына орай  өткен тарихыымызды қайталап,терең білуге үйрену; б)Тапсырмалар орындау арқылы өзіндік қорытынды жасай білуге дағдыландыру;                                                                                                    б)Бабалар тарихына сыйластықпен қарауға тәрбиелеу.

Көрнекілігі: слайдтар,суреттер,сызба-кестелер,т.б

Түрі: сайыс сабақ

Барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі.3топқа бөлу,орналастыру.

І тур. Топты таныстыру, ұраны

ІІ тур. Топ басшылар сайысы «Өткел»

8 «а»-сынып

1.     Алғашқы адамдардың бастапқы кездегі топтасу жүйесі (тобыр)

2.     «Тік жүретін адам» өкілдері  (питекантроп пен синантроп)

3.     Қаңлы елінің астанасы (Битянь)

4.     Питекантроп табылған арал (Ява, 1891ж)

5.     Адамзаттың алғашқы қоғамдық  формация, кезеңі (Алғашқы қауымдық құрылыс)

8 «б»-сынып

1.     Алғашқа адамдардың тобырдан  кейінгі топтасу жүйесі (рулық)

2.     Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы  (епті адам )

3.     Үйсіндердің астанасы (Қызылаңғар (Чигучен  не Чигу)

4.     Неандарталь адамы алғаш қай елден табылды? (Германиядан)

5.     Ең бірінші қолданылған металл (мыс)

 8 «с»-сынып

1.     Алғашқы адамдардың рулық қауымнан кейінгі топтасу жүйесі (тайпа)

2.     Синантропқа қандай  ат берілді? (Қытай адамы)

3.     Ғұн державасының негізін қалаған (Мөде)

4.     Неандерталь баланың сүйегі  табылған үңгір қай мемлекетте? (Өзбекстанда,1938ж Тесіктас үңгірінен)

5.     Тас және мыс еңбек құралдарын ығыстырған кезең (қола дәуірі)

ІІІ тур. «Белес»

8 «а»-сынып: 

1.     Алғашқы адамдардың кәсібі (терімшілік, аңшылық)

2.     Антропология қандай ғылым?

3.     Ежелгі грек авторларының сақтарды атауы (азиялық скифтер)

4.     «Халықтардың ұлы қоныс» бастаған (ғұндар)

5.     Түрік қағанатының тарихи мерзімі – 552-603ж

6.      Ежелгі түрік  әліпбиіндегі әріп саны – 35

7.     Әбу Насыр әл-Фараби шығармалары жазылған тіл - араб

8.     Монғолдардың сол жақ әскери-әкімшілік қанаты - жоңғар

9.     Батый құрған мемлекет  - Алтын Орда

10. 15ғ аяғындағы Қазақ хандығының негізгі қарсыласы  - Шайбани хан

11. С.Датұлы көтерілісі неше жылға созылды?  - 14ж

8 «б»: 

1.     Адамның шыққан отаны  (Африка)

2.     Археология қандай ғылым?

3.     Парсы жазбаларындағы «сақ»сөзінің мағынасы (құдіретті еркектер)

4.     Рим империясына қауіп туғызған ғұн басшысы – ( Еділ) 

5.     Батыс түрік қағанатының мерзімі  - 603-704ж

6.     «Күлтегін» жазуының авторы –  ( Йолығ –тегін)

7.     Әбу Насыр әл-Фараби дүниеге келген қала  - Отырар

8.     Монғолдардың оң  жақ әскери-әкімшілік қанаты - баруңғар

9.     Орда Ежен  билік құрған мемлекет – Ақ Орда

10.  Әмір Темір Қай қалада қайтыс болды? (1405ж Отырарда)

11.  С.Датұлы қайда қайтыс болды?  - 1802ж Хиуада

8 «с»: 

1.     Ең ежелгі адамдардың еңбек құралдары  (қашау, үшкір тас, шоқпар, қазғыш таяқ)

2.     Этнография ғылымы нені зерттейді?

3.     Иран жазбаларындағы  «сақ»сөзінің мағынасы (жүйрік атты турлар)

4.     «Еділ» (Аттила) атымен аталатын өзен – ( Волга)

5.     Түркеш қағанатының мерзімі  704-756ж

6.     «Руна» сөзінің мағынасы  - «ескі», «көне»

7.     Әбу Насыр әл-Фараби  Отырар қаласында білім алған тілі - қыпшақ

8.     Монғолдардың  ортаңғы әскери-әкімшілік  бөлігі - кул

9.     «Өзбек ұлысы», «Өзбек хандығы», «Шайбани ұлысы»сияқты атаулар осы хандыққа тән - Әбілхайыр хандығы

10.  Қасым хан өмірінің соңында қай қалада отырып өледі?   - Сарайшықта

11.  Е.Пугачев музейі қай қалада?   - Оралда

4-тур  «Тарихи бас қатырғыш» 

ОГДЕТРО, КМЕОАДНЙИКСИ, ЫІӘЛАБҚЙР, ОИРТИСМ, ЙБЛАЫА, ҒНҚААТА,  ҚСТАҚАНЗА, ІМЛӘІҢКГ ЛЕ,  ҒСРАЫ, РТҮІСАКНТ

5-тур «Даталар сөйлейді»

1635ж-Батыр қонтайшы бастаған Жоңғар хандығы құрылды.

1723ж – «Ақмешін жұты»

1723-1727 жж – Ақтабан шұбырынды

1728ж  - Ұлытаудағы Бұланты өзенінің бойында  Қарасиыр деген жерде шайқас

1730ж  - Балқаш көлінің оңтүстік-батыс Итішпес Алакөл деген жерде Аңырақай шайқасы

1731ж.19 ақпан – Ресейге елшілер жіберілді

1771ж – «Шаңды жорық»

1710ж – Қарақұмда  қазақ ақсүйектерінің құрылтайы өткізілді.

1758ж – Жоңғарлар талқандалды.

1773-1775жж – Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қазақтардың қатысуы

1783-1797жж – С.Датұлы басқарған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі

6-тур «Тарихи диктант»

.......жылы  ............... күні  Әбілқайыр хан ,бірқатар сұлтандар және билер мен батырлардың шағын тобы ......................................... қол астына өту туралы ант қабылдады.Бұл оқиға ..............және............... өзендерінің арасындағы................  деген шатқалда өтті.Ант қабылдауға барлығы ....... қазақ старшыны қатысты.Ол ең алдымен «..........  .................. »деп аталатын топтың мүшелері болатын.

Керекті сөздер: 1731ж 10-қазан, Ресей империясының, Ырғыз, Тобыл, Майтөбе, хан партиясы

7-тур   Өлең жазу - 4жолдық өлең

 Менің елім ғажапстан,

............................................

............................................

........................................... .

Қорытындылау кезеңі. Жеңімпаз топты анықтау, марапаттау.