Урок по чеченскому языку для 3 класса «Чаккхе»

Нохчийн мотт

Тема: «Чаккхе»

1алашо: дешан  чаккхе йовзийтар. Чаккхе дешан хийцалуш долу  дакъа хилар хаийтар. Чаккхено дешнашна  юкъахь  уьйр  латтор хаийтар.

Билгалбаьхна  кхиамаш:  берашна хуур ду  чаккхе  х1ун ю, 1емар ду дешнашкахь чаккхе каро, билгалъяккха. Берашна  хуур ду  предложенехь  дешнашна юкъахь уьйр  чаккхено  латтош хилар. Берашна  1емар ду  учебникаца болх бан, оьшург лаха, цунах  пайдаэца.

Урок д1аяхьар.

1.    Ц1ера болх таллар.

Шардар № 164, аг1о  82.

-Муьлха дешнаш яздина аша схьа? Муьлханаш  бу  церан  орамаш?

-Схьайийца бакъо.

2. 1алашо йовзийтар. Дешаре шовкъ кхоллар.

а) Чаккхенан  тидам бар.

Шардар № 165 , аг1о 82.

1ахар   (Стенан?)   1ахаран ма1а

к1ант  (хьанна? )    к1антана хаьа

йо1      (хьан?)          йо1а боху

къолам (стенца?)  къоламца яздо

кор      (стенах?)     корах  кхетта.

-Д1адеша  дешнаш. Билгалбаха   шишша дешан орам. (1ахар-1ахаран   орам-1ахар бу

-Ораман т1ехь  кхин муьлха дакъа ду? (-АН)

-К1ант –к1антана орам-к1ант бу.

-Орамна т1ехьа х1ун дакъа ду? (-ана)

-Йо1-йо1а орам-йо1 бу.

--Ораман т1ехьа  кхин муьлха дакъа ду?(-А)

-Къолам- къоламца –орам-къолам бу .

-Ораман т1ехьа  кхин муьлха дакъа ду? (-ца)

-Кор-корах –орам-кор бу.

-Ораман т1ехьа  кхин муьлха дакъа ду? (-ах)

-Д1аязде  вайна карийна дешан  дакъош.

-АН,  _АНА, АХ, -А, -ЦА.

-Уьш чаккхенаш ю. Х1ун ю чаккхе?(Дешан дакъа ду)

-Мича меттехь  лаьтта   чаккхе? (Дешан чаккхенгахь)

-Чаккхенаш йоцуш  деша  и дешнийн  цхьанакхетарш.

1ахар ма1а, к1ант хаьа, йо1 боху, къолам яздо, кор кхетта.

-Стенан  тидам хили шун?  (Дешнийн  вовшвшца  уьйр яц, маь1на телхина)

-Стенна оьшу  чаккхе? (Чаккхено  дешнашна  юкъахь  уьйр латтайо)

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана? Берийн жоьпаш.

3. Керла тема хьехар.

а) Бакъо  таллар.

Д1аеша  83 аг1он т1ера бакъо. Х1ун  ю чаккхе?

-Стенна оьшу чаккхе?

аь) Йозанан болх бар

Шардар № 165, аг1о 82-83.

б) Йоьхна предложенеш  нисъяр.

-Х1ун до Халида дика? (Халид  дика доьшу)

-Халид  дика доьшу аьлча нийса хуьлий и предложении?  Х1унда? (Дешнийн уьйр ца хуьлу)

-Муьлха дош  хийцо деза? (Хаалид дош Халида  аьлла хийца деза  дешнийн уьйр хилийта)

-Хьаьнга хоту  дешархоша   шаьш ца кхеташ дерг? (Шаьш ца кхеташ дерг Халиде хоту  дешархоша)

-Хьан г1о до  бершна? (Халид г1о до  шеен  накъосташна)

-Нийса хуьлий иштта? Х1унда?(  Халид дешан  уьйр яц  вукху дешнашца)

-Муха ала деза Халид дош цу предложенехь? (Халида г1о до  шеен  накъосташна)

4. Сада1аран миноташ.

Зезаг долу-уш самадели,

Тохадели, меттахдели.

Мохо патарш лестадо,

Г1ийла зезаг техкадо.

Малх схьакхийти, айбели,

Бода лоллуш, серло ели.

Полла г1оттуш, т1емабели,

Т1емаш лестош, лакхабели.

(Байташ т1ехь дуьйцург кхочушдо бераша: голаш т1е хевшина 1а,

кортош  охьа  а  дахийтина,  б1аьргаш  хьекхош,  самадовлу,  мет-

тах хьоь, зезаг санна, леста, техка и. д1. кх.)

5. Керла тема кхин д1а а хьехар.

а) Хаттарийн г1оьнца  дешнаш  хийцар.

Шардар №  167 , аг1о 83-84.

-Д1аеша хьалхара предложении. Муха хийца деза   КЛУБ дош шолг1ачу предложенехь? (Боьлхура стенага? клубе)

-Кхоалг1ачу предложенехь? (Стенан? коран)

-Йоьалг1ачу? (Стенгахь? клубехь)

-Стенна оьшу  чаккхе? (Предложенехь дешнашна  юкъа  уьйр тосу )

Схьаязде клуб дош  хаттаршца,  чаккхенаш къастош.

Х1ун? клуб              стенца?  клубаца

стенан? клубан        стенах? клубах

стенна? клубана      стенга? клубе

стен? клубо              стенал? клубал

аь) Дешнийн цхьанакхетарш схьаяздар.

Шардар № 168, аг1о  84.

Динберг х1ун? орамат

Стенан? динберган 1аьрче

Стенан?  динберган г1а а, х1у  а

Х1ун? динберган гулъян  йолайо

Стенца? динбергаца дарба  лелош

6. Рефлекси.

-Х1ун керланиг 1еми шуна?

7. Жам1 дар

-Х1ун ю чаккхе?

-Стенна  оьшу  чаккхе?

8. Ц1ахь бан болх  балар.

Шардар № 169, аг1о. 84-85. Бакъо аг1о 83.