Урок по калмыцкому языку для 4 класса на тему: «Цаһан Сар – хаврин байр. Кичәл - марһан»

Элст балһсна Көглтин Даван нертә 17 дунд школ.

Хальмг келнә кичәл

4 класс

Кичәлин төр: «Цаһан Сар – хаврин байр. Кичәл - марһан»

Багш: Трафимова Анна Улюмджиевна

Кичәлин төр: «Цаһан Сар – хаврин байр. Кичәл - марһан».

Кичәлин күцл:

- Цаһан Сар – хамгин ончта байрт тоолгдна, энүнә тускар урднь авсн медрлән сергәҗ давтх.

Сурһмҗин күцл:

- Сурһульчнр хальмг улсин авъясмуд, амн урн-үгин зөөр, заң-бәрц медх зөвтә, төрскнч седклтә болхмн гисн сана-седкл медүлх.

Оборудование: интерактивн самбр, презентац.

Олзлсн дөңцлмүд: Ользеева С. З. «Традиции и обычаи»

Кичәлин йовуд:

1. Кичәлд белдлһн.

Мендлһн. Кичәлд белдлһн.

- Келлһән ясруллһн.

2. Фонзарядк.

Темән, темән төөрүхә,

Темәнә ботхн буульңха.

Һунҗн үрк мөөрүхә,

Һурвн туһл һууруха.

3.  Шин төр.

«Цаһан Сар – хаврин байр. Кичәл - марһан».

«Цаһан Сар – хаврин байр».Эрүл-менд үвләс һарад, хавр тоснавидн. Хаврин түүрүн сарин нег шинд ичәндән бәәсн зурмн нөөрәсн сергҗ, нүкнәсн һардмн гинә. Эндр мадн Цаһан Сард, хаврт нерәдгдсн йорәлмүд келәд, дуд дуулад, үлгүрмүд болн тәәлвртә туульс келәд, наадад, цаган сергмҗтәһәр давулхмн.

-Нә, ода марһаһан эклий.

1. Сурвурмудт хәрү өглһн:

1.      Цаһан Сарин нег шинд әмтн мендлхләрн ямаран үгмүд келнә?(үвләс менд һарвт? Яһҗ мендлдгинь үзлх.)

2.      Цаһан өдрт яһҗ белднә? (Гер дотр арчх, уһах кергтә, шин хурц уйҗ, эс гиҗ хулдҗ авх. Күңшү үнр һарһад, боорцг кех кергтә.)

3.      Цаһан Сарин байр яһҗ давулна? (Герин эзн күүкд күн эрт босад, цәәһән чанад, зулан өргәд, дееҗән бәрх зөвтә. Аав, ээҗ цә уухин өмн йорәл тәвнә.)

-          Нә, сән сурвурмудт чикәр хәрү өгвт.

2. Багш Окн – Теңгрлә завһлдата домг келҗ өгнә.

3. Цаһан өдрлә әмтн йорәл тәвцхәнә.

Сурһульчнр йорәлмүд келнә.

4. Сурһульчнр үлгүрмүд, тәәлвртә туульс келнә.

5. «Цаһан Сар» гидг ду сурһульчнр дуулцхана.

4. Физминутк.

5. Цаһана өмн өдр олн-зүсн боорцгуд кенә.

Эднә нердинь тадн бас меднәт.

- Ямаран боорцг меднәт? (кит, җола, целвг, мошкмр, хуц, тоһш, темән)

6. Шаһа наадлһн. Марһан.

-          Нә, наадн йир соньн, сергмҗтә болв.

7. Кичәл-марһана ашлт

-          Нә иигәд, мана марһан давв. Таднд би ханлтан өргҗәнәв, кампадь-балтаһар белгән өгчәнәв.

-          Сән темдгүд тәвҗәнәв.

-          Марһанд ончрсн сурһульчнриг «Күндллһнә һашгар» темдглҗәнәв.

Герин даалһвр:

“Цаһан Сар – хаврин байр” гидг төрәр зург зурх, цаһана йорәл дасх.

-          Тадниг Цаһан Сарин байрла йорәҗәнәв, эврәннь бичсн шүлг таднд белглҗәнәв.

“Цаһан Сар” шүлг.

Цаһан Сарин байр

Цуһар әмтн тосна,

Зандн цәәһән чанад,

Зулан өргҗ мөргнә.

Эн өдр мадн,

Эльгн-садндан одад,

Көгшдүдин йорәлд багтад,

Күн болһн цаһалнавидн.

Бичкдүдтән белгән өгәд,

Байрта дууһан дуулад,

Бииләд, инәһәд, шооглад,

Бахмҗта җирһл дурднавидн

Киитн үвл давна,

Кишгтә цагнь өөрднә,

Сәәхн хавр ирнә,

Седкл байрар дүүрнә!