Урок родного крымскотатарского языка. 7-джи сыныфта ана тили дерси

                            7-джи сыныфта ана тили дерси

Мевзу: Аталар сёзлери ве айтымлар.

Макъсад: Талебелерни «Фольклор» жанрлары: Аталар сёзлери ве айтымларнен таныштырмакъ.

Планлаштырылгъан нетиджелер (планируемые результаты):

- Талебелерни «Фольклор» жанрларынен таныштырмакъны девам этмек;

- Аталар сёзю ве айтымларнынъ арасында насыл фаркъы олгъаныны огретмек;

- Аталар сёзлерини ве айтымларнынъ маналарыны ифаделемеге огретмек;

- Оларнынъ умумий ве тюрлю-тюрлю чизгилерини косьтермек;

- Талебелернинъ мантыкъий фикирлерини, нутукъларыны инкишаф этмек;

- Тилимизнинъ байлыгъыны косьтермек ве амелиятта ишлетмеге огретмек;

- Ана тилимизге, халкъымызгъа урьмет ве севги тербияламакъ.

Донатма: компьютер, ресимлер, презентация, тарлачименлери, кунешчик ве онынънурлары(нурчыкъларнынъ устюнде «Халкъагъызяратыджылыгъы» нынъжанрларыязылгъан)

Дерскетишаты

I. Тешкилий къысым

- Селям алейкум, балалар! Бугуньбиз  «Халкъ агъыз яратыджылыгъы» мевзусыны девам этеджемиз.

  II. Билимлернинъ актуализациясы (Актуализация опорных знаний).

  Оджа: Кечкен дерсте биз сизлернен насыл «Халкъ агъыз яратыджылыгъы» жанрларынен таныш олгъан эдик?

   Слайд №1 «Халкъ агъыз яратыджылыгъы хазинеси»

Оджа:Бугунь биз сизлернен сеяаткъа бараджамыз.   Балабан бир хазине ичине киреджемиз. Амма хазинеге кирмек ичюн тылсымлы сёзлерни айтмакъ керек. Ким , насыл тылсымлы сёзлерни биле.( меселя:Крибле, крабле. Хазине ачыл! )

Бу хазинени корьдинъизми? Мында биз фольклорнынъ жанрларынен таныш олмагъа девам этеджемиз.

Келинъиз кечкен дерсте огренген жанрларымызны къайтарайыкъ ве оларны акъылымызгъа тюшюрейик.  Кунешчигимизнинъ нурчыкъларыны ерине къояйыкъ. (оджа тахтагъа кунешнинъдаиресини асып къоя)

Оджа: Кимнинъ акъылында къалды. Насыл жанрларнен таныш олгъан эдик?

(талебелернинъджеваплары).

Тахтагъа кунешнинъ даиресине нурчыкълар къошула. Нурчыкъларнынъустюнде «Халкъ агъыз яратыджылыгъы»нынъ жанрлары: йырлар, сайымлар, тапмаджалар язылгъан.

 III Балалар, биз узакъ ёл юреджемиз. Ёлда янълышып къалмамазлыкъ ичюн биз янымызгъа Ёл харитасыны алайыкъ.Слайд №2

  IV Эсасий къысым.

Слайд №3 «Аталар сёзлери (пословицы)

Рустилинде  пословица окъула. «Один в поле не воин. Учиться -  всегда пригодиться. »

-Оджа: Биз не окъудыкъ? Бу не? (талебелернинъ джеваплары,   ве онынъ манасыны музакере этмек).

Энди ана тилинде окъуйлар «Бильмемек айып дегиль, огренмемек айыптыр».

Оджа:  Бу аталар сёзини сиз насыл анълайсынъыз?  (музакере)

 V Слайд №4  «Аталар сёзлериниъ тарласы»

Оджа: Балалар, биз сизлернен балабан ормандан кечтик ве ачыкъ тарлагъа чыкътыкъ. Бу тарла «Аталар сёзлерининъ тарласы». Мында бизге вазифелер азырлангъан. Биз оны бераберликте беджереджемиз.

Чифтлешип чалышаджамыз. Эр бир раледе тарладаки чименлернинъ ресимлери бар.

Вазифе: Чимен ресимлерининъ устюнде аталар сёзлерининъ къысымлары къарышып къалгъан. Оларнынъ къысымларыны къошып, асыл олгъан аталар сёзлерини окъумакъ керек.

  Аталарсёзлери:

1 .Ватан – экинджиананъ.

2. Халкъ юрьген ёлдан юр.

3.Бильгиси кучьлю – бинъни йыкъар.

4.Дост къаракуньде белли ола.

5. Унери бар ач къалмаз.

6. Эдеп базарда сатылмаз.

7. Муаббетлик бир кунь, достлукъ – бутюн омюрлик.

8. Бугуньки ишни ярынгъа къалдырма.

9. Ана-бабанъа сёз къайтарма.

         VI. Раатлыкъдакъкъа: Слайд №5

Мен аталар сёзлерини огренем,    ( еринден турып юрьмек)

Сизге ве сизге айта билем.( чапкъа,онъгъа айланмакъ)

Келинъиз бирге огренейик,( къоллары огде, эгильмек)

Ве еримизге отурайыкъ.( ерлерине отуралар)

Кунешчикке даа да бир нурчыкъ къошула. Бу «Аталар сёзлери»

        VII Энди аталар сёзлерине эсасланып ,оларнынъ эсас мевзусыны бельгиленъиз (Ватан, халкъ, бильги, дост, унер, эдеп, муаббетлик,иш, ана-баба)  акъкъында.

Аталар сёзлери икметли, догъру, отькюр сёзлюдир. Аталар сёзлери терен маналы ибарелердир  «Аталар сёзюнде алтын бар», деген къартларымыз. Демек, аталар сёзлерининъ манасы – инсангъа яхшы, эйи чизгилерни ашлав, яман чизгилерден къуртулувдан ибарет.

VIII Слайд №6 «Лафаджан озен»

Бизим ёлумыз девам эте. Биз озеннинъ башына кельдик. Бу «Лафаджан озен» Онынъ сувы пек тез акъа .Озенде чокюнип кетмемезлик ичюн, ондан бирер-бирер кечмек керек.

Балалар, аталар сёзлерининъ тувгъан къардашы  да бар. Бу – айтымлар. Сизинъ огюнъизде язылгъан айтымлар бар. Оларны бирер-бирер окъумакъ керек.

Айтымлар:

1.Бугуньки ишни ярынгъа къалдырма.

2. Яхшылыкъ – къуветли.

3. Буюкнинъ сёзюни тутмакъ керек.

4. Инсаннынъ урьмети озь элинде.

5. Ярынки ишке бугуньден давранмакъ керек.

6. Сыра бильсенъ сырадан къалмазсынъ.

7. Къайда бирлик,  анда тирлик.

8. Баягъы вакъыт кечти.

9. Амма да иш олды.

Оджа: Айтымны аталар сёзлеринен тенъештиргенде  (сравнить) о акъыл огретмей, меслеат бермей, тек хасиетнаме (характеристика) бере.

Аталар сёзлери – биткен джумледир, оларнынъ везин (ритм) векъафиеси (рифма) бар.

Айтым – джумленинъ къысмы, фразеологизми.

IX Слайд №7 «Уйдурма кой»  (село «Небылица»)

Группаларгъа болюнюв. Кичкене икяечик уйдурмакъ.

Биринджи группа:

Ярдымджы сёзлер: Къычырмакъ, терек устюне чыкъмакъ, маймун, достлар.

(Опорные слова для первой группы: кричать, залезть на дерево, обезьяна, друзья.)

Экинджи группа:

Ярдымджы сёзлер: Хораз, кой, кульмек, зурафе.

Опорные слова для второй группы: петух, деревня, смеяться, жираф.

X Дерснинъ сонъы

Кунешнинъ даиресини толдурмакъ.

-  Бугунь биз сизлернен Халкъ агъыз яратыджылыгъынынъ къайсы жанрларынен таныш олдыкъ?

- Аталар сёзлери бу не? Оларны къаерде ишлетмек мумкюн?

- Айтымлар бу не?

- Оларнынъ озь ара насыл фаркъы бар?

XI. Рефлексия:

Джумлелерни девам этинъиз:

- Мен бугунь дерсте ………………..  огрендим.

- Мен бугунь дерсте ………………… бегендим.

- Манъа бугунь дерсте ……………….  къолай олды.

- Мен дерсте болдурмадым (болдурдым).

- Мен дерсте яхшы чалыштым( чалышкъанымны бираз бегенмедим).