Внеклассное мероприятие: "Тіл - қымбат қазына"

Тақырып: «Тіл – қымбат қазына».

Мақсаты: Қазақтың тіл өнерін, шешендік пен тапқырлықты, қазақ тарихындағы салт-дәстүрлердегі тіл шұрайын тану, үлгі алу. Қазақ мәдениетін тіл арқылы насихаттау, ана тілінің өміршеңдігі, адам тіршілігіндегі тілдің рөлін жеткізу.

Сахналандырылған мерекелік кешті М.Шахановтың «Рух пен тіл» әнімен бастау.

Кіріспе. Мұғалім:

- Балалар, қазіргі таңда ана тілін білу, үйренудің қажеттілігі жайлы орасан зор жұмыстар жүргізілуде. Еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін ана тіліміз – қазақ тілі мемлекеттік тіл деп бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы заңы» күшіне енді. Ана тілінсіз іс өрге баспайды. Ана тілімізді құрметтей білейік.

1-жүргізуші:

Тілім барда қазағым бар, халқым бар,

Дәстүрім бар, ата жолы, салтым бар.

Кең даладай жиналмаған шалғайы,

Аңқау ашық мінезін бар аңқылдақ.

2-жүргізуші:

Туған тілде сыры терең, жаным бар,

Туған тілде әнім менен сәнім бар.

Туған тілім тіл болудан қалса егер,

Жүрегімді суырып-ақ алыңдар.

Көрініс: «Менің тілім өлмейді!».

Түрмеші Қайрат дауыстап өлең оқып отыр. Тергеуші екі күзетшімен кіреді.

Тергеуші: Не туралы оқып отырсың? Бүгін жазаланатын күнің, білесің бе?

Қайрат: Білемін. Мен «Ана тілі» туралы өлең оқып отырмын.

Тергеуші: Айтар ақтық сөзіңді айтып қал.

Қайрат: Мен – қазақпын

Мың өліп, мың тірілген.

Құшақ жая таныстым сан тіліммен.

Жаман үйді қонағы билейді деп,

Қала жаздап айырылып өз тілімнен.

Өзге тілге еліктеп ел болмайық.

Қазағымның артығы жоқ өз тілінен.

Тергеуші: Әй, оңбаған, шыныңды айт, /қағазды көрсетіп/ орыс тілінде жаз!

Қайрат: Мойныма алдым жаланы

Туған жердің намысы

Бөтен қолда кетпесін,

Титыққа орыс жетпесін.

Тергеуші: Әкетіңдер! Атыңдар!

1 жүргізуші: Иә, теңдік, бостандық, тәуелсіздік оңайлықпен келген жоқ. Қаншама асылдарымыз құрбан болды. Солардың бірі – Қайрат Рысқұлбеков ағамыз еді.

1 оқушы: Дархан дығын елімнің

Аз емес ел ұққандар.

Құнын білмей төрімнің,

Аз ба көңілін жыққандар.

2 оқушы: Қасиетің ана тіл аз ба сенің

Өзің барда ескермес, тозбас елім

Сен болмасаң, ұлы Абай ақын болып

Мұқағали отты өлең жазбас еді.

Ә.Тінәлиевтің «Анамның тілі» әні орындалады.

2 жүргізуші: Халқымыздың тарихында елі үшін, ұрпағының болашағы үшін алысып өткен кемеңгерлері, ойшылдары, қайраткерлері аз болмаған. Солардың ең бастылары: от ауызды, орақ тілді, ақылды асып туған билер – Төле, Қазыбек, Әйтеке.

Ендеше, құрметті қонақтар, сол билерімізді ортамызға шақырайық.

/Ұлттық үлгіде киінген үш би кіреді/

-          Армысыздар, халайық!

1 жүргізуші: Қош келдіңіздер, бабалар!

Үш кемеңгер дүлдүлім,

Сақтаған ел бірлігін

Қалың елім пір тұтар

Қасиетті үш бабам тілім туралы не айтар?

Төле би: Әрбір тілде сөйле, әлемді таң қылып,

Ана тілін етер білмеу қандай заңдылық?

Өсер бабаң, байтақ далаң тұрғанда,

Қазақ тілің жасау керек мәңгілік.

Қазыбек би: Жетер енді! Әркімге ермейік,

Қазақ болсын құлашты бір сермейік.

Қанға сіңген ана тілін халқым-ау

Шұбарлауға ешқашан жол бермейік!

Әйтеке би: Қазақ, қазақ болғалы,

Тіл үшін күрес көргені.

Көргені көп тілімнің,

Мүмкін емес өлгені.

Төле би: - Қош, балалар, бүгінгі мерекеге орай тақпақтарыңды тыңдай отырайық.

3 оқушы: Туған тілім тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім мен де бірге өшемін.

4 оқушы: Тәуба, тәуба жаратқанға мың тәуба,

Біреу болсам қайтер едім жан сауға.

Менің ұлтым – қасиетті киелі,

Жасық емес асыл оның сүбесі.

5 оқушы: Үйде, түзде басқа тілде сөйлесек,

Қайтеміз біз тілімізге шөлдесек?

Өзімізді өзіміз қорлағандай боламыз,

Қошеметтен басқаны біз «жөн» десек.

6 оқушы: Бір қазағым орысшалап бастайды,

Екіншісі шатып-бұтып қоштайды.

Қайран қазақ, «Дәрежеге жеттік» деп,

Өз тілінде жағын мүлде ашпайды.

7 оқушы: Тілімізге келеміз тұрақтамай,

Ана сүтін жүрміз-ау түк ақтамай.

Жиындарда бастасақ басқа тілде,

Бабалардан ткады сұрақ талай.

Әйтеке би:

-          Ал, енді балалар, тіл туралы қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

/Оқушылар тіл туралы мақал-мәтелдерін жатқа айтады/

1 жүргізуші: Ана тілін ұмытқан адам өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді.

Е.Хасанғалиевтың «Анаға сәлем» әні орындалады.

Қазыбек би:

-          Балалар, мына мақалдың мазмұнын кім ашып береді?

1.      Ана тілің – қазынаң.

2.      Тіл қылыштан өткір.

2 жүргізуші: Біз ана тілімізді – халқымыздың мәдени дәрежесін көтеруге пәрменді құрал болып отырған, мемлекеттік тіл мәртебеге ие болған қазақ  тілін терең де тиянақты меңгеруіміз керек.

Төле би: Жарайсыздар, балалар! Қазақ тілімізді өте жақсы білесіздер екен. Сол үшін сіздерге өз баталарымызды берейік.

Қазыбек би: Әумин! Бата бер, далам бата бер,

Батаңды бер де жата бер.

Ақ торғын жерім маужырап,

Ақ таңым күліп ата бер.

Әйтеке би: Пайғамбардың бағын берсін,

Сүлейменнің тағын берсін,

Әзіретәлинің айбатын берсін.

Әумин! Аллаһу әкбәр!

Мұғалім: Құрметті ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі мейрамды қуанышпен бөлісіп отырғандарыңыз үшін, көңіл бөліп келгендеріңіз үшін көп рақмет айтамыз. Бүгінгі «Тіл – қымбат қазына» атты сыныптан тыс іс-шарамыз аяқталды.

Ш.Қалдаяқовтың «Ана туралы жыр» әні орындалады.