Занятие по региональному компоненту на тему "Гьатхэ" 2 младшая группа

Гъатхэ

(е 2 гуп нэхъыщ1э)

                                                                 Зэхэзылъхьар Выкхъэ Марьят

Мурадыр: Гъатхэм   и  нэщэнэхэм гу лъагъэтэн, абыхэм къытепсэлъыхьыфу егъэсэн. Сабийхэм я гупсысэк1эм, я акъылым хэгъэхъуэн , езыр-езыру гъэм и зэманым и теплъэр къагъэц1ыхун , нэщэнэхэр къыжа1эфу егъэсэн. Дахэр къалъагъуфу , къэзыхъуреихь дунейм пщ1э хуащ1у , абы щыгуф1ык1хэу егъэсэн.

Псалъалъэ: гъатхэ, псыхьэлыгъуэ, бжэндэхъу , вынд , уэгунэбзу.

Егъэдж. Ц1ых1ухэ, ди группэр нэху зэрыхъуам гу лъыфтэт: Ар дыгъэ ц1ык1ур дэ хьэщ1ап1э къытхуэк1уащи аращ.

                  Дыгъэ ц1ык1ур къытхуэк1уащ

                  Сабийхэм я 1э ц1ык1ухэр

                  Дыгъэм хуашиящ.

                  Къепс ,  къепс дыгъэ ц1ык1у

                   Къару уэ къыдэт.

Ц1ык1ухэ , нобэ дэ хьэщ1ап1э къытхуэк1уащ К1уху Ц1ык1у.

К1уху Ц1. Фи махуэ ф1ыуэ  ц1ык1ухэ. Сэ си ц1эр К1уху Ц1ык1ущ. Сэ таурыхъым сыкъик1ри фи деж

 сыкъэк1уащ. Фыкъыздэ1эпыкъу. Сэ письмо къысхуитхащ си ныбжьэгъум. Ар мэзым щопсэу.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , дауэ зы псалъэк1э дызэреджэр мэзым щыпсоухэм? (Хьэк1экхъуэк1э). Сыт хуэдэ мэз псэущхьэ фэ фц1ыхухэр ? ( бажэ , тхьэк1умэк1ыхь , дыгъужь , мыщэ ,к1эпхъ )  . Дакъытевгъэпсэлъыхьыт а псэущхьэхэм.

К1уху Ц1. Сыту хьэлэмэту псори фц1ыхурэ. Мис ахэр псори сэ си ныбжьэгъухэщ.

Егъэдж. Иджы ц1ык1ухэ дыджэгунщ. Хэт сыт и шхыныгъуэми зэхэдгъэк1ынщ.( мыщэм-фо, тхьэк1умэк1ыхьым –пхъы , къабыстэ , к1эпхъым- дэ , 1эргъэбэгу , бажэм-джэд-къазхэр )

Фыпсэу , ц1ык1ухэ. Плъагъурэ, К1уху Ц1ык1у , мэз псэущхьэхэм куэд зэрыхащ1ык1ыр ди ц1ык1ухэм. Ауэ хэт уэ письмо къыпхуэзытхар?

К1уху Ц1. Сэ зы къуажыхь фжес1энущи  ар къафщ1эмэ письмо къысхуэзытхар къэфц1ыхунущ.Фыкъэда1уэ. «Хэт инышхуу , бэлацу , фо ф1ыуэ илъагъуу мэзым щ1эсыр?»( мыщэ) Фыпэжщ. Мыщэщ . Сыволъэ1у , мыщэм къысхуигъэк1уа письмом фыкъысхуеджэну.

Егъэдж. Къащтэ  К1уху Ц1ык1у, сыкъыпхуеджэнщ сэ мыщэм и письмом.

« Уи махуэ ф1ыуэ , К1уху Ц1ык1у , си къуэжыхьыр къащ1эт.

« Уэсыр мэтк1уж,  щ1ыгур къуоуш, махуэр хуохъуэж. Сыт щыгъуэ ар къыщыхъур? ( гъатхэм) Мис а гъатхэр къыщык1уэм сэ укъызогъэблагъэ.

К1уху Ц1. Сэ дауэ къэсщ1эну гъатхэр къызэрысар?

Егъэдж. Ц1ык1ухэ  дыдэвгъэ1эпыкъу К1уху Ц1. Гъатхэм дыкъыхуэтепсэлъыхьынщ.

( К1уху Ц1ык1у ягъэт1ыс)

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , феплъхэт мы сурэтхэм. Мы сурэтым деж уэсыр тк1ужын щ1идзащ, дыгъэр къопс, нэхъ хуабэ хъуащ.Сыт хуэдэ гъэм и зэман ар къыщыхъур?

Ц1ык1ухэм. Гъатхэм.

Егъэдж. Гъатхэр дэ къытхууэлъэтащ дыгъэ дамэм тесу. Япэ дыдэу гъатхэр къэсмэ , уэсыр щ1ым треху.

К1уху Ц1. Сыт нт1э мы унащхьэм къетк1ухыр? ( ц1ык1ухэм я жэуап)

Егъэдж. Ц1ык1ухэ фыда1уэт. Сыт ар? Ар мылхэр магъ, мэтк1у къыпотк1у.

К1уху Ц1.Сыт пт1э ахэр  щ1этк1ур?

Ц1ык1ухэм. Хуабэ хъуащ. Дыгъэм къегъэхуабэ.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ  хъурейуэ дывгъэувыт.

Зыгъэпсэхугъуэ дакъикъэ. «Гъатхэ»

Гъатхэ , гъатхэ уэ къэк1уэж,

Щ1ыр удзыфэк1э и1эж

И1э, кхъы1э дыпхуозэш,

Ажэгъумэр щ1ым къыхэш,

Жыгей мэзыр гъэдэхэж,

Къуалэбзухэр гъэгуф1эж.

Уэрэджы1эу пц1ащхъуэ ц1ык1ур

Ди хэку дахэм къешэлъэж

Егъэдж. Сыту хуабэ хъуа, дывгъэт1ысыжхэ ц1ык1ухэ. Иджы фи нэ ц1ык1ухэр зэтефп1э, дыгъэм зедгъэунщ.( псыхьэлыгъуэм и макъ ).Сыт а макъыр къэзгъэ1ур , уэрэд жи1э хуэдэу.( псыхьэлыгъуэ).Усэ ц1ык1у псыхьэлыгъуэм теухуауэ къыдже1эт Алина.

Мамэ псышхуэм и деж сожэ

Сымыпсэлэни схузэф1эмык1.

Сэ сырикъуэ ц1ык1ущ а псышхуэм

Гъатхэм сыкъэхъуащ.

Егъэдж. Гъатхэ псыхьэлыгъуэ ц1ык1ур гуф1эжу йожэх. Иджыри зэ федэ1ут псыхьэлыгъуэ ц1ык1ум и макъ дахэм. Ухуеймэ, псыхьэлыгъуэм баш ц1ык1у хэдзи кхъухь ц1ык1ум хуэдэу есынущ.

К1уху Ц!. Сыту куэд фц1ыхурэ фэ ц1ык1ухэм. Хэт апхуэду дахэу уэрэд жыэы1эр?

Ц1ык1ухэм. Бэухэращ.

Егъэдж. Ахэр мэгуф1э. Сыт ахэр ж1эгуф1эр?

Ц1ык1ухэм. Дунейр хуабэ хъуащ, дыгъэр нэхъ гуащ1у къопс.

Егъэдж. Сыт хуэдэ бзухэ  щ1ып1э хуабэм  къытхуилъэтык1ыжхэр?

Ц1ык1ухэм. Вындхэр, бжэндэхъухэр , пц1ащхъуэхэр , уэгунэбзухэр.

Егъэдж. Фызахуэхэщ. Ахэр япэ дыдэу щ1ып1э хуабэм къилъэтык1ыж бзухэщ.

Иджы дыджэгунщ. Фи нэгу къыщ1эвгъыхьэт фэ фыбзууэ. Нэху щащ. Бзухэр я гъуэм къолъэтык1хэри уэрэд жа1э , хьэмблу мэлъыхъуэхэ , я дамэ ц1ык1ухэр ялъэщ1 , зы къудамэм къытек1мэ адрей къудамэм тепк1эурэ къалъэтыхь. Жэщ хъуащ бзухэр я гъуэм йолъэтэж.

Егъэдж. Гъатхэм мэз псэущхьэхэми зэхъуэк1ыныгъэ кърет.

К1уху Ц1. Сыт абыхэм къащыщ1ыр?

Ц1ык1ухэм. Тхьэк1умэк1ыхьхэм я фэр яхъуэж.

Егъэдж. Тхьэк1умэк1ыхьыр щ1ымахуэм хужьщ , уэсым къыхэмыщу , ауэ гъатхэм гъуабжэщ. Ц1ык1ухэ иджыри зэ жыдывгъэ1эт сыт хуэдэ гъэм и зэман иджыпсту?

Ц1ык1ухэм.Гъатхэ.

Егъэдж. Гъатхэр зэман дахэщ. Щ1ымахуэм жея дуней дахэр къуоуш. Махуэ къэс нэхъ дахэ мэхъу , удз гъэгъахэм дунейр ягъэдахэ.

Иджы К1уху Ц1. Хьэщ1ап1э ук1уэнк1э ухуитщ. Ц1ык1ухэм гъатхэм щхьэк1э яц1ыхухэр псори къыбжа1ащ.

К1уху Ц1. Фыпсэу, ц1ык1ухэ. Иджы сэ гъатхэр зыми хэзгъэгъуэщэнукъым . Махуэ хъерыр къыфхуэк1уэ , а сэ мыщэм хьэщ1ап1э сыхуэк1уэнщ.

Ц1ык1ухэм. Гъуэгу махуэ К1уху Ц1. Ди саугъэтыр мыщэм тхуетыж , абы фо ф1ыуэ елъагъури.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , сыт хуэдэ гъэм и зэман дэ нобэ дызытепсэлъыхьар?

Хэт хьэщ1ап1э къытхуэк1уар?

.

Краткое описание документа:

Гъатхэ

(е 2 гуп нэхъыщ1э)

Мурадыр: Гъатхэм и нэщэнэхэм гу лъагъэтэн, абыхэм къытепсэлъыхьыфу егъэсэн. Сабийхэм я гупсысэк1эм, я акъылым хэгъэхъуэн , езыр-езыру гъэм и зэманым и теплъэр къагъэц1ыхун , нэщэнэхэр къыжа1эфу егъэсэн. Дахэр къалъагъуфу , къэзыхъуреихь дунейм пщ1э хуащ1у , абы щыгуф1ык1хэу егъэсэн.

Псалъалъэ: гъатхэ, псыхьэлыгъуэ, бжэндэхъу , вынд , уэгунэбзу.

Егъэдж. Ц1ых1ухэ, ди группэр нэху зэрыхъуам гу лъыфтэт: Ар дыгъэ ц1ык1ур дэ хьэщ1ап1э къытхуэк1уащи аращ.

Дыгъэ ц1ык1ур къытхуэк1уащ

Сабийхэм я 1э ц1ык1ухэр

Дыгъэм хуашиящ.

Къепс , къепс дыгъэ ц1ык1у

Къару уэ къыдэт.

Ц1ык1ухэ , нобэ дэ хьэщ1ап1э къытхуэк1уащ К1уху Ц1ык1у.

К1уху Ц1. Фи махуэ ф1ыуэ ц1ык1ухэ. Сэ си ц1эр К1уху Ц1ык1ущ. Сэ таурыхъым сыкъик1ри фи деж

сыкъэк1уащ. Фыкъыздэ1эпыкъу. Сэ письмо къысхуитхащ си ныбжьэгъум. Ар мэзым щопсэу.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , дауэ зы псалъэк1э дызэреджэр мэзым щыпсоухэм? (Хьэк1экхъуэк1э). Сыт хуэдэ мэз псэущхьэ фэ фц1ыхухэр ? ( бажэ , тхьэк1умэк1ыхь , дыгъужь , мыщэ ,к1эпхъ ) . Дакъытевгъэпсэлъыхьыт а псэущхьэхэм.

К1уху Ц1. Сыту хьэлэмэту псори фц1ыхурэ. Мис ахэр псори сэ си ныбжьэгъухэщ.

Егъэдж. Иджы ц1ык1ухэ дыджэгунщ. Хэт сыт и шхыныгъуэми зэхэдгъэк1ынщ.( мыщэм-фо, тхьэк1умэк1ыхьым –пхъы , къабыстэ , к1эпхъым- дэ , 1эргъэбэгу , бажэм-джэд-къазхэр )

Фыпсэу , ц1ык1ухэ. Плъагъурэ, К1уху Ц1ык1у , мэз псэущхьэхэм куэд зэрыхащ1ык1ыр ди ц1ык1ухэм. Ауэ хэт уэ письмо къыпхуэзытхар?

К1уху Ц1. Сэ зы къуажыхь фжес1энущи ар къафщ1эмэ письмо къысхуэзытхар къэфц1ыхунущ.Фыкъэда1уэ. «Хэт инышхуу , бэлацу , фо ф1ыуэ илъагъуу мэзым щ1эсыр?»( мыщэ) Фыпэжщ. Мыщэщ . Сыволъэ1у , мыщэм къысхуигъэк1уа письмом фыкъысхуеджэну.

Егъэдж. Къащтэ К1уху Ц1ык1у, сыкъыпхуеджэнщ сэ мыщэм и письмом.

« Уи махуэ ф1ыуэ , К1уху Ц1ык1у , си къуэжыхьыр къащ1эт.

« Уэсыр мэтк1уж, щ1ыгур къуоуш, махуэр хуохъуэж. Сыт щыгъуэ ар къыщыхъур? ( гъатхэм) Мис а гъатхэр къыщык1уэм сэ укъызогъэблагъэ.

К1уху Ц1. Сэ дауэ къэсщ1эну гъатхэр къызэрысар?

Егъэдж. Ц1ык1ухэ дыдэвгъэ1эпыкъу К1уху Ц1. Гъатхэм дыкъыхуэтепсэлъыхьынщ.

( К1уху Ц1ык1у ягъэт1ыс)

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , феплъхэт мы сурэтхэм. Мы сурэтым деж уэсыр тк1ужын щ1идзащ, дыгъэр къопс, нэхъ хуабэ хъуащ.Сыт хуэдэ гъэм и зэман ар къыщыхъур?

Ц1ык1ухэм. Гъатхэм.

Егъэдж. Гъатхэр дэ къытхууэлъэтащ дыгъэ дамэм тесу. Япэ дыдэу гъатхэр къэсмэ , уэсыр щ1ым треху.

К1уху Ц1. Сыт нт1э мы унащхьэм къетк1ухыр? ( ц1ык1ухэм я жэуап)

Егъэдж. Ц1ык1ухэ фыда1уэт. Сыт ар? Ар мылхэр магъ, мэтк1у къыпотк1у.

К1уху Ц1.Сыт пт1э ахэр щ1этк1ур?

Ц1ык1ухэм. Хуабэ хъуащ. Дыгъэм къегъэхуабэ.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ хъурейуэ дывгъэувыт.

Зыгъэпсэхугъуэ дакъикъэ. «Гъатхэ»

Гъатхэ , гъатхэ уэ къэк1уэж,

Щ1ыр удзыфэк1э и1эж

И1э, кхъы1э дыпхуозэш,

Ажэгъумэр щ1ым къыхэш,

Жыгей мэзыр гъэдэхэж,

Къуалэбзухэр гъэгуф1эж.

Уэрэджы1эу пц1ащхъуэ ц1ык1ур

Ди хэку дахэм къешэлъэж

Егъэдж. Сыту хуабэ хъуа, дывгъэт1ысыжхэ ц1ык1ухэ. Иджы фи нэ ц1ык1ухэр зэтефп1э, дыгъэм зедгъэунщ.( псыхьэлыгъуэм и макъ ).Сыт а макъыр къэзгъэ1ур , уэрэд жи1э хуэдэу.( псыхьэлыгъуэ).Усэ ц1ык1у псыхьэлыгъуэм теухуауэ къыдже1эт Алина.

Мамэ псышхуэм и деж сожэ

Сымыпсэлэни схузэф1эмык1.

Сэ сырикъуэ ц1ык1ущ а псышхуэм

Гъатхэм сыкъэхъуащ.

Егъэдж. Гъатхэ псыхьэлыгъуэ ц1ык1ур гуф1эжу йожэх. Иджыри зэ федэ1ут псыхьэлыгъуэ ц1ык1ум и макъ дахэм. Ухуеймэ, псыхьэлыгъуэм баш ц1ык1у хэдзи кхъухь ц1ык1ум хуэдэу есынущ.

К1уху Ц!. Сыту куэд фц1ыхурэ фэ ц1ык1ухэм. Хэт апхуэду дахэу уэрэд жыэы1эр?

Ц1ык1ухэм. Бэухэращ.

Егъэдж. Ахэр мэгуф1э. Сыт ахэр ж1эгуф1эр?

Ц1ык1ухэм. Дунейр хуабэ хъуащ, дыгъэр нэхъ гуащ1у къопс.

Егъэдж. Сыт хуэдэ бзухэ щ1ып1э хуабэм къытхуилъэтык1ыжхэр?

Ц1ык1ухэм. Вындхэр, бжэндэхъухэр , пц1ащхъуэхэр , уэгунэбзухэр.

Егъэдж. Фызахуэхэщ. Ахэр япэ дыдэу щ1ып1э хуабэм къилъэтык1ыж бзухэщ.

Иджы дыджэгунщ. Фи нэгу къыщ1эвгъыхьэт фэ фыбзууэ. Нэху щащ. Бзухэр я гъуэм къолъэтык1хэри уэрэд жа1э , хьэмблу мэлъыхъуэхэ , я дамэ ц1ык1ухэр ялъэщ1 , зы къудамэм къытек1мэ адрей къудамэм тепк1эурэ къалъэтыхь. Жэщ хъуащ бзухэр я гъуэм йолъэтэж.

Егъэдж. Гъатхэм мэз псэущхьэхэми зэхъуэк1ыныгъэ кърет.

К1уху Ц1. Сыт абыхэм къащыщ1ыр?

Ц1ык1ухэм. Тхьэк1умэк1ыхьхэм я фэр яхъуэж.

Егъэдж. Тхьэк1умэк1ыхьыр щ1ымахуэм хужьщ , уэсым къыхэмыщу , ауэ гъатхэм гъуабжэщ. Ц1ык1ухэ иджыри зэ жыдывгъэ1эт сыт хуэдэ гъэм и зэман иджыпсту?

Ц1ык1ухэм.Гъатхэ.

Егъэдж. Гъатхэр зэман дахэщ. Щ1ымахуэм жея дуней дахэр къуоуш. Махуэ къэс нэхъ дахэ мэхъу , удз гъэгъахэм дунейр ягъэдахэ.

Иджы К1уху Ц1. Хьэщ1ап1э ук1уэнк1э ухуитщ. Ц1ык1ухэм гъатхэм щхьэк1э яц1ыхухэр псори къыбжа1ащ.

К1уху Ц1. Фыпсэу, ц1ык1ухэ. Иджы сэ гъатхэр зыми хэзгъэгъуэщэнукъым . Махуэ хъерыр къыфхуэк1уэ , а сэ мыщэм хьэщ1ап1э сыхуэк1уэнщ.

Ц1ык1ухэм. Гъуэгу махуэ К1уху Ц1. Ди саугъэтыр мыщэм тхуетыж , абы фо ф1ыуэ елъагъури.

Егъэдж. Ц1ык1ухэ , сыт хуэдэ гъэм и зэман дэ нобэ дызытепсэлъыхьар?

Хэт хьэщ1ап1э къытхуэк1уар?

.