Ашық сабақ: Алғашқы адамдар өміріне саяхат

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 5.1A Қазақстандағы ежелгі адамдардың өмірі					Мектеп:
Күні:					Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: 5
Сабақ тақырыбы			Алғашқы адамдардың өмірі 3- сабақ
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)			o   5.1.1.1. алғашқы адамдардың антропологиялық белгілерін сипаттау o   5.1.2.1 алғашқы адамдардың тұрмыс-тіршілігін шығармашылық түрде (әңгімелеу, бейнелеу, көрініс, макет) көрсету.
Сабақ мақсаттары			o   Сабақта оқушылар алғашқы адамдардың тұрмыс-тіршілігін түсіндіреді. Оқушылар осы кезеңді  шығармашылықтарын тарихи әңгімелеу, тарихи бейнелеу, тарихи көрініс және тарихи макет құрастыру арқылы көрсетеді.
Бағалау критерийлері			o   Тас дәуірінің ерекшеліктері мен адам өміріндегі өзгерістерді айтады o   Тас дәуіріндегі Қазақстан территориясында қалыптасқан алғашқы адамдардың өмір сүру жағдайын әр салалар бойынша талдап береді o   Ежелгі адамдардың өмір сүру жағдайының даму барысын анықтайды
Тілдік  мақсаттар			Тарихи терминологиялар: Ру, алғашқы қауым, тобыр, аналық және аталық ру, абыздар, анимизм, тотемизм, фетишизм, магия, өнер, петроглифтер, гравюра, тері өңдеу,  пиктография, археология, терімшілік, аңшылық, балық аулау,  мал шаруашылығы,  теселі егіншілік, еңбек бөлінісі, өнімді еңбек, жеке меншік, өндіруші шаруашылық, қолөнер, кен өндірісі, тоқымашылық, керамика, көзе т.б. Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер: Адамның жануарлар әлемінен басты ерекшеліктері... Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің ескерткіштері... Алғашқы адамдардың тұрмыс тіршілігінде келесі өзгерістер орын алды... Ежелгі адамдар өмірінде орын алған өзгерістерге келесі факторлар әсер етті... Тасқа салынған суреттер ежелгі адамдардың өмірі, дүниетанымы туралы келесі ақпараттарды береді... Біздің анықтағанымыз... Қорытындысында... Біздің тобымыздың ойынша... Келесі себептер/факторлар...... Тілдік мақсат 1. Алғашқы адамдардың өмірі туралы әңгімелейді (айтылым дағдысы); 2. Оқушылар адам эволюциясы туралы бейнелеген сурет бойынша шағын әңгіме құрастырады (жазылым дағдысы); 3. Алғашқы адамдардың өмірі, қола дәуірінің ерекшеліктері туралы интерактивті түсіндірмені  тыңдап, көрініс көрсетеді (тыңдалым дағдысы, айтылым дағдысы); 4. Тақырып бойынша мәтінмен жұмыс жасап, макет құрастырады (оқылым дағдысы).
Құндылықтарды дарыту			Патриотизм, ұлттық сана-сезім мен ел алдындағы азаматтық жауапкершілікті дарыту. Туған жерге деген құрмет және де атадан мұра болып қалған жерімізді сақтаудағы басымдылықтар айтылады. Себебі өтілетін тақырып бойынша алғашқы адамдардың қалыптасып, осы уақытқа дейін қалыптасып келе адамдардың эволюциялық қалай дамығанын түсінуіне мүмкіндік тудырамын.
Пәнаралық байланыстар			Дүние жүзі тарихымен байланысты сабақ: Алғашқы қауымдық құрылысты дүние жүзі тарихы мысалында да бір қыры ретінде қарастырып өтемін.
АКТ қолдану дағдылары			Интербелсенді тақтадан Қазақстанның алғашқы дәуірін таныстырамын, топтық тапсырмаларын нақтылап беріп, отырамын. Сондай-ақ, https://kk.wikipedia.org энциклопедиялық жобасының парақшасынан қажеттті суреттер, карталар және материалдар алынды.
Бастапқы білім			Ежелгі адамдардың алғашқы өмірі, тұрмыс-тіршілігі, кәсібі туралы біледі. Қазақстандағы археологиялық ескерткіштермен танысу негізінде ежелгі адамдардың эволюциясы, бастапқы діни-нанымдары, адамдардың бірлесу формалары, еңбек құралдарының жетілу кезеңдері жайлы білімдерін сабақтастыра қарайды.
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет						Ресурстар
Сабақтың басы 15 минут	Бастапқы уақытта. Өткен сабақты қысқаша еске түсіріп кетемін. Ол төмендегідей: Интерпретация Мұғалім. Өткен тақырыптарды еске түсіру мақсатында сұрақтар беремін: ·        «Тас дәуірі» кезеңінен қандай оқиғалар ерекше есте қалды? ·        Тасты игеру адам өміріне қандай өзгерістер алып келді? Ескертпе: тарихи концепт (фокус): интерпретация. Бағалау: арнайы бағалау парақшасы арқылы оқушыларды белгілеуге мүмкіндік аламын.   Оқушы үшін: Бағалау критерийі № Дескрипторлар +/- Тас дәуірінің ерекшеліктері мен адам өміріндегі өзгерістерді айтады 1 Тас дәуірінің негізгі оқиғаларын біледі 2 Адамдардың тасты қалай игергендігін біледі Болжам: деңгейі жоғары оқушылар сұрақты өткен сабақтастыра ашып берсе, орта деңгейлі оқушылар өз деңгейінде тапсырманы толығымен ашып бере алмауы мүмкін. Ал төмен деңгейлі оқушылар мәселені нақтылы ашып бере алмауы мүмкін.						Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. – Алматы, 2010 ж.
Сабақтың ортасы  25 минут 30 минут	Топтық жұмыс. Бірінші іс-әрекет. Оқушыларға «Тас дәуіріндегі Қазақстан» тақырыбы бойынша алынған білімді жүйелеу мақсатында топтық жұмыс ұйымдастырылатындығы туралы ескертіңіз. Уақыт машинасы бойынша ұяшықтарды таңдауды ұсынамын. Мысалы: алғашқы адамдар, тас құралдары, кен өндіру, қыш құмыралар, петроглифтердің суреттері. Осы суреттер бойынша сол кезеңге ойша өтіп, нені елестеткендерін жазып алады. 1 топ: Журналистер: «Менің тас дәуіріндегі бір күнім» тақырыбында оқиға орнынан репортаж дайындайды; Критерийлері: 1. Пәндік мазмұны: кәсібі, тұрмысы және т.б 2. Өзектілігі: тас дәуірінің ерекшелігі, еңбектің рөлі, адам эволюциясы және т.б. 2 топ: Ұсталар: Тас және қола дәуірінің еңбек құралдарының ішінен адамға ең үлкен пайдасын (қажетті) әкелген еңбек құралын таңдап, оның суретін салып, мысалдар келтіре отырып, өз таңдауларын негіздеу. 3 топ: Қыш құмыра (керамика) жасаушылар: Тұрақтардан табылған қыш құмыраларды зерттеп, олардың қажеттілігі мен қолданылуын түсіндіреді. Қыш құмыралардың бірнеше нұсқасының суретін салады, ондағы бейнеленген суреттерді сипаттайды. 4 топ: Этнографтар: Тас және қола дәуіріне тән ғұрыптармен наным-сенімдер бойынша презентация жасайды. Олардың мағынасын ашып, түсіндіреді. Екінші іс-әрекет. Ежелгі адамдардың өміріне саяхатты  мектеп ауласында немесе кітапханада  өткізуге болады. Бағалау: «Бас бармақ» әдісі арқылы әр топ өзге топ өкілдерін бағалайды. Бағалау парақшасына белгілеп алып отырамын.    Оқушы үшін: Бағалау критерийі № Дескрипторлар +/- Тас дәуіріндегі Қазақстан территориясында қалыптасқан алғашқы адамдардың өмір сүру жағдайын әр салалар бойынша талдап береді. 1 Алғашқы адамдардың кәсібі, тұрмысы  және тас дәуірінің ерекшелігі, еңбектің рөлі, адам эволюциясы және т.б. туралы біледі. 2 Тас және қола дәуірінің еңбек құралдарын сала алады. 3 Тұрақтардан табылған қыш құмыраларды зерттеп, олардың қажеттілігі мен қолданылуын түсіндіре алады. 4 Тас және қола дәуіріне тән ғұрыптармен наным-сенімдерін түсіндіре алады. Ескертпе: Оқушыларға көріністерге қажетті барлық заттарды алдын ала дайындап, әкелуді ескертіңіз. Мысалы келесі қарапайым заттарды пайдалануға болады: маталар, тастар, ағаш шоқпар, жеміс жидектер, дән, аң терісінің қиындысы, ойыншық тырма, садақ пен жебе, найза, бумеранг, күйген ағаш, картон қағаздар, жүн, ұршық, жылтыр қағаз, фольга. Бұл сабақта оқушылардың білімін жинақтайтын түрлі шығармашылық тапсырмалар орындатуға болады (постер, зерттеу күнделігі, альбом жасату). Болжам: деңгейі жоғары оқушылар өздіктерінен тапсырманы нақтылап бере алса, орта деңгейлі оқушылар өз тапсырмасын толықтай шеше алмаулары мүмкін. Ал төменгі оқушылар тапсырмадан ауытқулары мүмкін.   Топтық жұмыс. Сыныпты шағын топтарға бөлемін. Топтар келесі көріністерді көрсетеді: І топ: ежелгі адамдардың тастардан еңбек құралын жасауы; ІІ топ: терімшілік пен егіншілікпен айналысуы; ІІІ топ: аң аулауы; IV топ: от жағу тәсілін; V топ: ежелгі адамдардың тастарға сурет салуы; VI топ: тоқымашылық, тері өңдеу; VII топ: баспана салу. Оқушылар өздерінің алған білімдеріне негізделе отырып, өзіндік интерпретацияны көрсетеді. Әр топ өз көріністерін сипаттап, таныстыру қажет. Бағалау: арнайы бағалау парақшасы арқылы өзіме белгілеп алып отырамын. Оқушы үшін: Бағалау критерийі № Дескрипторлар +/- Ежелгі адамдардың өмір сүру жағдайының даму барысын анықтайды 1 Ежелгі адамдардың тастардан еңбек құралын жасауын біледі. 2 Терімшілік пен егіншілікпен айналысуын біледі. 3 Аң аулаулары туралы біледі. 4 От жағу тәсілі туралы біледі. 5 Ежелгі адамдардың тастарға сурет салулары туралы біледі. 6 Тоқымашылық, тері өңдеу тәсілдері туралы біледі. 7 Баспана салу әдістері туралы біледі. Мұғалім. Бұл сабақты таспаға түсіріп, келесі сабақта талдауға болады. Болжам: деңгейі жоғары оқушылар тапсырманы нақтылы орындаса, орта деңгейлі оқушылар мәселені тапсырманы толығымен ашып бере алмауы мүмкін. Ал төменгі деңгейлі оқушылар тапсырмадан ауытқулары болуы мүмкін.						Т.С.Садыков, А.Т.Толеубаев, Г.Халидуллин, Б.С.Сарсекеев. Ежелгі Қазақстан тарихы, 1-бөлім. – Алматы:Атамұра, 2011 ж. Ж.О.Артықбаев, Ә.Ә.Сабданбекова, Е.А.Әбiл «Қазақстан тарихынан әңгiмелер» – жаңа оқу бағдарламасы бойынша жазылған оқулық. Бұл оқулықта тарих ғылымының негiзгi мәселелерi мен Қазақстан тарихына жалпы шолу берiледi. Жалпы шолу Қазақстан тарихының көне кезеңдерiнен бастап бүгiнгi күнге дейiнгi уақыт аралығын қамтиды. Источник: http://e-history.kz/kz/books/education/view/259#scontent © e-history.kz Ж.О.Артықбаев, Ә.Ә.Сабданбекова, Е.А.Әбiл «Қазақстан тарихынан әңгiмелер» – жаңа оқу бағдарламасы бойынша жазылған оқулық. Бұл оқулықта тарих ғылымының негiзгi мәселелерi мен Қазақстан тарихына жалпы шолу берiледi. Жалпы шолу Қазақстан тарихының көне кезеңдерiнен бастап бүгiнгi күнге дейiнгi уақыт аралығын қамтиды. Источник: http://e-history.kz/kz/books/education/view/259#scontent © e-history.kz
Сабақтың соңы 10 минут	Оқушыларға "Не білдім, не үйрендім, нені білгім келеді?" кестесін толтыруды ұсыну (бірнеше оқушы өз қалауымен карточкасын оқуы мүмкін) Үй жұмысы: Оқушылар дәптерлеріне «Ежелгі адамдар» атты тақырыпқа 70-80 сөзден тұратын эссе жазып келуді тапсырамын. Келесі сабаққа арнайы тақырып арналғандықтан аталмыш әдіс арқылы тапсырма беріліп отыр. Мұғалім оқушылардың дәптерлерін жинақтап тексеріп, кері байланыс ретінде қорытындысын беремін.						Ауызша Дәптер
Саралау – оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?				Жаһандық азаматтану Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?		Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы
Оқушылардың коммуникативтік дағдылары анықталады. Ұсынылған тапсырмалар мен дидактикалық материалдар оқушылардың  оқу әрекетін ұйымдастыру үшін арнайы оқыту әдістерін және іс-әрекеттерді саралау тәсілдерін кіріктіреді. Мысалы, сұрақтардың деңгейі біртіндеп күрделеніп, Блум таксономиясының жоғары деңгейдегі дағдыларына өтуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ тапсырмаларда визуалды қабылдауы мен тыңдалым дағдысы ерекше оқушылардың қажеттілігі ескерілді.				Бағалау критерийлеріне сәйкес оқушылардың жаңа материалды меңгеру кезінде тапсырманы орындау, оқу мақсаттары мен күтілетін нәтижелеріне қаншалықты дұрыс жеткендігі бағаланады.		Партада дұрыс отыру ережелері еске салынады. Мойынға жаттығулар жүргізіледі.
Сабақ бойынша рефлексия Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме? Жеткізбесе, неліктен? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма? Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?		Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
Жалпы баға Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)? 1: 2: Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)? 1: 2: Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?