Ашық тәрбиелік шара. "Төрт түлігім ырысым"

Сабақтың тақырыбы:Төрт  түлігім - ырысым»

Сабақтың мақсаты: Білімділігі: балаларды  төрт  түлік  малмен таныстыру, малдың төлі, оны  шақыру, күту, өсіру, адам  өміріндегі  алатын орны, пайдасы, ліміздің  экономикасын  көтерудегі  ролі  мен  маңызына  түсінік беру  арқылы  ата   кәсібіміздің  аса  қадірлі  екенін  түсіндіру.

Дамытушылығы: Төрт түлік  малға  байланыста  мақал - мәтел, тыйым           сөздер, әңгімелер  айтқызып  жұмбақ  шешіп,  сұрақ - жауап  алу  арқылы малды, күте білуге, еңбек  етуге  үйрете  отырып, өз  еліне  кәсібіне  деген қызығушылығы  мен  сүйіспеншілігін  дамыту.

Тәрбиелігі: Балаларға  төрт  түлік  малдың  пайдасы, малға  сіңірілетін  адам еңбегі  туралы  түсінік  беру  арқылы  ата  кәсібіміз  мал  шаруашылығын сүюге, еңбек  сүйгіштікке  баулу  және  оның  барысында  достыққа, тапқырлыққа, іскерліке, адамгершілікке  тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Малдан  алынатын  өнім  түрлері  және  сол  өнімнен  жасалатын  тағамдар  мен  қолөнер  бұйымдары.

Техникалық құралдар: Теледидар, күйтабақ, ән,  күй  жазылған таспалар, баян т.б.

Әдісі: Сұрақ – жауап баяндау.

Түрі: Ойын - сабақ.

Пәнаралық байланысы: Дүниетану, ана тілі, музыка.

Ұйымдастыру: Сынып  төрт  топқа  бөлінеді. Сайыстың  бөлімдері  үлкен плакатка  жазылып,  ілініп  қойылады.

Тәрбие сағатының барысы:

1-оқушы:Иісі таба нанның мұрын жарған

                  Тәтті еді-ау құйрық қатқан қымыз балдан

                  Ірімшік,құрт қайнатып,басқұр тоқып,

                 Текемет басу бізге бүгінде арман.

2-оқушы:Фариза апайымыз жырлағандай,ірімшік пен құрт қайнатып,басқұр тоқып,текемет басуды біздер неге қолданбаймыз

Мұғалім:Балалар олай болса теледидардан берілетін бейне таспаға назар аударамыз және көріп болған соң әңгімелеуге дайындалып отырайық.

-түйе малының пірі кім

-сиырдың пірі кім

-жылқы,қой,ешкінің пірі кім айтады

-балалар жауап береді.

Мұғалім:Қазақ халқының тұрмыс тіршілігі мал шаруашылығымен тікелей байланысты болған.

       Осы малдардың пірлеріне сыйынып,халық мал күтуді ең зор қасиетті іс-әрекет деп таныған.

           Түйе малы көшпелі халқымыздың керуен кемесі.Жас ботаны кәдімгі кішкентай нәресте сияқты туған кезден бастап ауыздандырып,аялап өсіру қажет.Қазақ халқы жылқы малын да қадірлеп,күте білген.Жылқының сүтінен қымыз жасайды.Үйірілген қышқыл,тәтті сары қымыз,ауруға-ем,сауға қуат,дәрі қымыз»,-деп Жамбыл атамыз қымыздың емдік қасиетін жоғары бағалаған.Жылқының еті де,майы да-ем.сиырға да ерекше күтім керек.Сиырдың сүті-тілінде»дейді халқымыз.Қой-өте момын,жуас мал.Қойдың сүті қорғасын»деп халқымыз бекер айтпаған.Ал ещкі малын да «сауса сүті бұлақтай»деп халық оның емдік қасиетін жоғары бағалаған.

              Бүгінгі тәрбие сағатымыз топтық сайыс түрінде өтеді.Төрт топтан бір баладан шығып жасырылған малдардың суретін таңдайды және тобы сол таңдаған малдың пірлерінің атымен аталады.

1-топ-«Ойсылқара»

2-топ-«Зеңгі баба»

3-топ-«Қамбар ата»

4-топ-«Шопан ата»

Сайыс алты бөлімнен тұрады:

1бөлім-Бәйге

Әр топ таңдап алған малына қатысты мақал-мәтел айтып жарысады.Ең көп мақал айтқан топ жеңіске жетеді.

2бөлім-ой толғау

1)жалғыз өркешті түйені қалай айтады

А)тоқты

Ә)нар

Б)бұқа

В)айғыр

2)шөлге шыдамды малды ата

А)түйе

Ә)жылқы

Б)сиыр

В)қой

3)жылқы малына қатысы бар ұлттық ойынды ата

А)қазақша күрес

Ә)көкпар

Б)тоғыз құмалақ

В)ақсүйек

4)қой баласын қалай сүйеді

А)торпағым

Ә)қоңырым

Б)тайлағым

В)лағым

5)сиыр қандай дыбыс шығарады

А)маңырайды

Ә)мөңірейді

Б)боздайды

В)кісінейді

3бөлім-Көңілашар

1-Балалар,менің орындайтын әнім қандай ән,авторы кім екенін айтуларың керек.

1.Қошақаным әні

2.Ақтайлақ әні

3.Ортеке әні

4бөлім-Беласар

1.Шабандоз сөзінің мағынасын түсіндір(бәйге атына мініп шабуға машықтанған адам)

2.Тұсау дегеніміз не?(малдың алысқа ұзап кетпеуі үшін аяғына салынатын қайыстан,жіптен істелген әбзел)

3.Түбіт дегеніміз не?(ешкі жүнінің астындағы биязы,үлпілдек жүн)

5.бөлім-Шарықтау

Халқымыздың өз ұрпағын дүниеге келгеннен бастап жақсы қасиетке баулуды үнемі  негізгі мәселе деп санап келген.Осыдан болу керек,сәби тәрбиесінде мақал-мәтел,жұмбақтар елеулі орын алады.Мақал-мәтел,жұмбақтар халық ауыз әдебиетінің ерте заманнан келе жатқан ең байырғы ең көне түрі,халқымыздың аңсаған арманының асыл түйіні,ұрпақтан ұрпаққа,атадан балаға қалдырылып келе жатқан кір шалмайтын,тот баспайтын өнегелі бабалар қасиеті.Олай болса жұмбаққа кезек берейік:

1.Келеді бір жануар

     Үстінде екі тауы бар(түйе)

2.Басында мүйізі бар

  Үстінде киізі бар(сиыр)

3.Кішкене ғана бойы бар

    Айналдырып киген тоны бар(қой)

4.Басында таяғы бар

   Төрт аяғы бар

   Сегіз тұяғы бар

 Иегінде сақалы бар.(ешкі)

5.Туа сап жүріп кеткен

 Енесін куып кеткен(құлыншақ)
6.Бір малға екі бала мініседі

Айлап жылдап түспестен бір көшеді(түйе)

6-бөлім-Самғау

     Жанға жайлы жаздың салқын самал кешінде ақбоз үйдің іргесін түріп тастап,сапырған сары қымызды сіміре жұтып,сап-сары қазыны кертіп жеп,дастархан басында бір сәтке рахаттана дамылдаған шопанды көз алдыңызға елестетіңіз.Бүгінгі шопан дастарханында не жоқ.Бал татыған ірімшік пен сарымай,тіл үйірген сүзбе-құрт,таңдайыңдаы тамсанткан майлы қуырдақ,кенезе кептірген сусыныңды қандыратын қаймақ қатқан қоңыр мақпал,тәтті шәй.Тағы не?Тізе берсек көп-ақ.

1.Сүт өнімдерінен алынатын тағамды ата.

2.Еттен жасалатын тағамдарды ата.

3.Малдың жүнінен қандай бұйымдар жасалады?

      Сүт төрт түлік малдың аттарына қарай бие,түйе сүті,сиыр сүьі,қой-ешуі сүті делінеді.ал жас төлдеген малдың алғашқы бір екі күнгі сүті уыз болады.Сүттен қымыз,шұбат,айран,қатық сияқты ішетін,жейтін алуан түрлі тағам әзірлейді.Сүт өнімдерінен алынған тағамдарды көрсету.

    Мал шаруашылығының қыр-сырын жете менгерген еңбекшіл деп те халқымыз мал өнімдерін де тұрмыстық салаға қолдана біледі.Қой жүнінен киіз,текемет басып,кілем,сырт киім тоқыды.Түйе жүнінен тоқылған шекпен әдемі,қымбат киім деп бағаланған.

Шудасының емдік қасиеті де бар.

    Ешкінің түбітінен сәнді қолғап,шұлық,әр түрлі киімдер тоқылады.Бұл әрі бағалы,әрі сәнді,әрі жылы киім.

      Мал терісін шаруашылықтар саласына қолдана білетін де қазақ халқы.Сиыр терісінен илеп,сәнді ер-тоқым,барлық ат-әбзелдерін оюлап,өрнектеп өріп жасайды.Қой терісінен тонша,тон тікті.қымыз құятын саба,шұбат құятын торсық көп мінілмеген,ауырмаған,семіз жылқының терісінен жасалады.

        Міне,қасиетті төрт түлікке байланысты көптеген мағлұматтар алдық.Малға байланысты мақал айтып,жұмбақ шештік,сұраққа жауап беріп білімдерімізді тереңдете түстік.