D-элементтер ауылындағы төрт дос

Сабақтың тақырыбы:  d-элементтер ауылындағы төрт дос

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың химиялық  элементтердің периодтық жүйесіндегі

                     орны бойынша элементтің және оның қосылыстарына сипаттама

                     беру

 Дамытушылық: өз бетінше ойлауға, өздігінен жұмыс істеуге және өз білімін

                                бағалап тексеру дағдысын дамытуы сипаттамалары, олардың

                                атом құрылысы мен өзара байланысы туралы түсінік беру

 Тәрбиелік: білім алуға, еңбек етуге, жауапкершілікке, бірін-бірі сыйлауға,

                       уақытты тиімді пайдалануға, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Оқушылар d-элементтер туралы толық мәлімет бере алады. Бұл элементтердің  адам өміріндегі және техникадағы маңызын, табиғаттағы қосылыстарының қасиеттерін сипаттай алады.

Сабақтың барысы:

I-Ұйымдастыру

II-Сергіту сәті

III- Топқа бөліну.

IV- Топпен отырғызу

V-Уақыт төрешісін сайлау

VI-Тапсырманы бөліп берү

X-Рефлексия  (5мин) 

XI-Мұғалімнің сабақты қортындылауы (2мин)

VII-Тапсырманы орындау (7мин)       

VIII- Тапсырманы қорғау(5мин)

IX-Бірін-бірі бағалау  (5мин)

II-Сергіту сәті

     Мұғалім сабақты « Жүректен-жүрекке» ойыны  арқылы бастайды. «Білімді ұрпақ, еліміздің келешегі» деген сөзбен бастап жүрекшені келесі оқушыға тапсырады.  Оқушылар білім туралы мақал-мәтелдерді бір-біріне айта отырып, жүрекшені мұғалімге қайта тапсырады. «Білім- өмір қазығы»,  «Білімсіз күнің жоқ», «Білім инемен құдық қазғандай» т.б. (2мин)

III- Топқа бөліну.

( Төрт түрлі жұлдызшаларды таңдау арқылы жүреді) (1мин)

IV- Топпен отырғызу

(Топ ережесін жасап,  ережені қатаң сақтау) (1мин)

V-Уақыт төрешісін сайлау

VI-Тапсырманы бөліп беру  (2мин)

     1топ-Cu           2топ-Zn            3топ-Cr                     4топ-Fe

( Бір күн бұрын оқушылардың электронды жәшіктеріне хабарлама жіберілді. Осы элементтер жәйлі ғаламтордан және басқа ақпарат көздерінен  қосымша мәліметтер жинақтап келу.)

VII-Тапсырманы орындау (7мин)

VIII- Тапсырманы қорғау(5мин)

                                              Мыстың химиялық қасиеттері
1. Жәй заттармен әрекеттесуі
 Cu + ⟶
2Cu +  ⟶ 2CuO
Cu + S ⟶ CuS
2. Күрделі заттармен әрекеттесуі
Cu + ⟶ + ↑ +O
Cu + 4⟶ +  ↑ + O
Cu + 8⟶  3+ 2NO ↑ + O

                                                           Мыстың биологиялық ролі

           Мыс – өсімдіктер мен жануарлар ұлпасында биогенді элемент. Ересек адамның ағзасындағы мыстың жалпы массасы  100 мг, яғни массалық үлесі 0,0001%. Осы массаның 30% жуығы бұлшық еттің құрамында болады. Бауыр мен мида да мыстың мөлшері көп болады.                                      Мыс адамның жан – дүниесіндегі күйзелісті, қиналысты басады. Бауырдың, көк бауырдың лимфа жүйесінің жұмысын жақсартады. Қолға мыс білезік тағу бауыр ауруына және сезімдікке қарсы ем саналады. Мыстың жарақаттың жазылуына да көмегі бар.

                                                      Темірдің биологиялық ролі

Тірі ағзаның тіршілік әрекетінде темір үлкен роль атқарады. Темір қанның гемоглобинінде болады, темір қосылыстарын қаназдық ауруын емдегенде, әлсірегенде пайдаланады. Темір көбінесе, көкөністерде, етте, кептірілген жемістерде, шоколадта болады.

                                                         Физикалық қасиеттері

            Хром – күмістей ақ, жылтыр, ауыр металл. Металдардың ішіндегі ең қаттысы, шыныға жеңіл сызат түсіреді. Хром морт сынғыш. Электр және жылу өткізгіштігі төмен. Хром – ақ, сұр түсті, қатты, ауыр балқитын металл. Балқу температурасы 189С, қайнау температурасы 248 С, тығыздығы 7,14 г/

                                              Хромның ерекше қасиеті

 

Мырыштың атом құрылысы

     Zn + 30        2ē  8ē  18ē  2ē
                      
     

                                  

                                                    Табиғатта кездесуі

Мырыш тұздарының маңыздылары: ZnS, ZnZnS, ZnC .. Сфалерит (грек. sphaleros – алдамшы), мырыш алдамшысы – сульфидтер класына жататын минерал. Химиялық формуласы: ZnS. Түссіз кристалл, суда ерімейді, қышқылдар әсерінен ыдырайды. Сфалерит – түссіз, ақ, қоспаларына байланысты қара, қызыл қоңыр, жасыл, қызғылт, сарғылт түске өзгереді. Қазақстанда Кенді Алтай, Сарыарқа, Қаратау, Жетісу Алатауының полиметалл, мыс кендерінде кездеседі.

                                                 Физикалық қасиеті
  Мырыш – көкшіл ақ түсті жылтыр металл, тығыздығы  7,14 г/балқу температурасы 419,4℃, қайнау температурасы 905,7℃

                                                    Биологиялық рөлі

Мырыш қызыл қан түйіршіктерінде болады және организмнен органикалық заттардың негізгі тотығу өнімдерін шығаруға әсер ететін ферменттердің құрамына кіреді. Адам организмінде мырыштың жетіспеуі иіс және дәм сезуді толық өзгертеді. Көптеген теңіз омыртқасыздары мырышты жинақтаушы. Әсіресе устрицада мырыш көп, оның құрамында 0,7% бар. Топырақта мырыш жетіспесе, өсімдіктің өсуі баяулайды, сондықтан мырыш микроэлементтері бар арнайы тыңайтқыштардың құрамына кіреді.

                                                   Химиялық қасиеті
Zn + Cl₂ ⟶ ZnCl₂
2Zn + O₂ ⟶ 2ZnO
Zn + S ⟶ ZnS
Zn + H₂O ⟶ ZnO + H₂↑
Zn + 2HCl ⟶ ZnCl₂ + H₂↑
Zn + 2NaOH ⟶ Na₂ZnO₂ + H₂↑
Zn + 2NaOH + 2H₂O ⟶ Na₂⦋Zn(OH)₄⦌ + H₂↑
Zn(OH)₂ + 2HCl ⟶ ZnCl₂ + 2H₂O
Zn(OH)₂ + 2NaOH ⟶ Na₂⦋Zn(OH)₄⦌

IX-Бірін-бірі бағалау  

(5мин)  (екі жұлдыз, бір тілек)

 I топ    II топты  

 II топ  IIIтопты

 III топ  IV топты 

 IV топ  I топты

X-Рефлексия 

(5мин)  (стикерлермен смайликтерді пайдалану)

XI-Мұғалімнің сабақты қортындылауы (2мин)