Дүниетану "Пайдалы қазбалардың түрлері"(3-сынып)

Пәннің аты:дүниетану	Уақыты:22.01.2016ж	Кабинет:314	Мұғалім:Ахбаева А
Сабақтың атауы	Пайдалы қазбалардың түрлері.
Мақсаты Көрнекілігі Күтілетін нәтиже	Білімділігі: Пайдалы қазбалардың түрлерімен таныстыру, олардың адамға тигізетін пайдасы мен зиянын түсіндіру. Пайдалы қазбалардың кен орындары, шартты белгілері, өндіру әдісі жайлы түсінік беру. Қазақстанда жер қойнауын зерттеген ғалым, академик Қ. И. Сәтбаев туралы әңгімелеу, Алматыдағы геологиялық мұражайлар туралы мағлұмат беру; Дамытушылығы: Оқушыларды пайдалы қазбалар түрлерін ажырата білуге баулу, логикалық ой - өрісін дамыту, ізденушілік қабілеттерін арттыру. Тәрбиелілігі: Еліміздің қазба - байлықтарын мақтан ете отырып, оны үнемдеп жұмсауға, қорғап, сақтай білуге баулу, өз еліне, жеріне, Отанына деген сүйіспеншілік сезімдерін ояту. Сабақтың көрнекілігі:
Психологиялық ахуал	Табиғат –біздің анамыз, Табиғатқа баламыз. Табиғатты қорғайтын, Біз әдепті баламыз! Жер байлығы көп екен, Меңгеруді қалайды. Осының бәрін меңгертер, Дүниетану сабағы!		Орындарынан тұрып айтады.
Қызығушылықты ояту Үй тапсырмасын сұрау  Тау жыныстары. Оқу,мазмұндау.Тау жыныстарына сипаттама беру,қасиеті,қолданылуын айту. Сұрақтар қою. -Тау жыныстары дегеніміз не? -Қатты тау жыныстарына не жатады?(ата,мысал келтір) -Бос тау жыныстары дегеніміз не? (ата,мысал келтір) Слайд Пайдалы қазбалар. -Балалар сонымен қандай пайдалы қазбалар түрлерін білесіңдер? -Атап шығайықшы. (гранит,мәрмәр,мұнай,көмір,құм,саз,т.б) Осы атаулар бойынша оқушыларды топқа бөліп алу. 1-топ. Гранит 2-топ Мәрмәр 3-топМұнай 4-топ Таскөмір Ойын: «Сандар сөйлейді» Әр топ бір сан таңдайды және сол санға сәйкес сұраққа жауап береді. 1.Адамдар үй құрылысына қандай материалдар қолданады?(цемент,кірпіш,бетон,,құм) 2.Жол құрылысыныа қандай материалдарды қолданады?(бетон,темір,асфальт,) 3.Үйді немен жылытады?(көмір,ағаш,газ) 4.Көпір жасау үшін қандай материалдарды қолданады? (темір,бетон) -Адамдар бұл материалдарды қайдан алады? (табиғаттан,жерден) «Ой қозғау» Табиғат адам үшін жаралыпты, Бар қызық табиғаттан таралыпты.   С.Торайғыров.(Слайд) Осы нақыл сөздің мағынасын аша отырып,жаңа сабаққа көшу.  Мақсатымыз: Пайдалы қазбалардың түрлерін бірнеше топқа бөле отырып, олар туралы білім түсініктерімізді кеңейтеміз Оқушылардың ойларын тыңдай отырып, осы әрбір айтылған қазбаның түрлі топтарға бөлінетіндігін айту.
Мағынаны тану Пайдалы қазбалар қолдануына қарай үшке бөлінеді (жанғыш пайдалы қазба, кенді пайдалы қазба, кенге жатпайтын пайдалы қазба) Жанғыш - тас көмір, қоңыр көмір, мұнай, газ. Кенді - алюминий, мыс, қорғасын, күміс, мырыш Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар - ас тұзы, фосфор, құм, саз, цемент - Пайдалы қазбаларды кімдер зерттейді? - Геологтар - Қазақтың тұңғыш геологі кім еді? - Қаныш Имантайұлы Сәтбаев (түсіндіру) Жанғыш пайдалы қазбалар Тас көмір - ең көп өндірілетін пайда қазба. Біздің елімізде тас көмірдің қоры өте мол. Тас көмірдің аса ірі кен орны - Қарағанды. Екібастұзда ашық әдіспен арзан көмір өндіріледі. Мұнай - өте қызулы отын. Ол күл қалдырмай түгел жанып кетеді. Мұнайды айыру арқылы бензин, керосин, машина майы және басқа көптеген заттар бөлініп алынады. Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбегінде мұнай мен газдың аса бай кен орындары бар. Кенді пайдалы қазбалар Бұларға құрамында металл кездесетін тау жыныстары жатады. Оларды өңдеу арқылы темір, мыс, қорғасын, алюминий сияқты металдар алынады. кенді пайдалы қазбалар орталық Қазақстанда өте көптеп кездеседі. Әсіресе, Жезқазған және Қоңырат мыс кен орындары әлемге әйгілі. Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар Олар қышқыл алуға, тыңайтқыштар өндіруге, құрылыс материалдары үшін өте қажетті. Қаратаудағы фосфорит кен орны қоры жөнінен дүние жүзіндегі алдыңғы қатарлы орындардың бірін алады. Фосфоритті ұнтақтап, фосфорит ұны тыңайтқышын өндіреді. Мәрмәрдан әртүрлі ескерткіштер, үй баспалдақтары жасалады. Әктас, құм, саз құрылыс салу үшін өте қажетті. Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалар қоры көп өндірілетін орындарды көрсету. Тас көмір - Қарағанды, Екібастұз Мұнай - Атырау, Ақтау, Орал өңірінде Газ - Ақтау, Орал облыстарында Алюминий – Арқалықта Мыс кені – Жезқазғанда Ас тұзы - Қызылорда, Павлодар, Алматы өңірінде Темір кені - Қостанай өңірінде Фосфорит - Ақтөбе, Тараз өңірлерінде Біз осындай тамаша пайдалы қазбаларымыз арқылы мақтана аламыз және мақтаныш сезіммен « Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99 - ы біздің еліміздің кен қойнауында бар. 70 элементтің қоры барланып зерттелген. Ал өндіріске 60 - тан астам элемент тартылған. Бүгінгі күнге дейін минерал шикізатының 1225 түрі бар 493 кен орыны белгілі. Пайдалы қазындылар қорының көлемі жағынан Қазақстан ТМД елдерінің алдыңғы қатарында: күміс, хромит, қорғасын, мырыш өндіруден бірінші орында, мұнай көмір, мыс, никель, фосфат шикізатын өндіруі бойынша – екінші, ал алтын өндіру жағынан үшінші орында тұр. Қазақстанда мұнай мен газдың елеулі қоры бар, жыл сайын мұнда 32 млн. тонна мұнай өндіріліп отырады екен»  Картамен жұмыс. Пайдалы қазбалардың шартты белгісімен таныстыру Тас көмір - Мұнай - Газ - Темір - Алтын - Мыс - Тұз - Әктас - Саз - Алюминий - Оқулықпен жұмыс 1. Мәтінді оқыту 2.Әр топтан бөліп –бөліп оқыту. 3. Сурет бойынша жұмыс Оқулықтағы суреттер арқылы жұмыс жүргізу(суретті толықтыру арқылы қандай қазбадан жасалғанын айтқызу) Тәжірибе жасау.(көмірмен) Бақылау күнделігімен жұмыс.45-бет орындау.
Сергіту сәті			Ой сергітеді,шашағандары басылады
Ой толғаныс Рефлексия	Әр топқа тапсырма. 1-топ Жанғыш пайдалы қазбалар,олардың қасиеттері. 2-топ. Кенді пайдалы қазбаларды ата,оларды қайда пайдаланамыз? 3-топ.Кеге жатпайтын пайдалы қазбаларды атап,сипаттама беріңдер 4-топ. Тұрмыстық заттарды жасау үшін қандай пайдалы қазбаларды пайдаланатынын жаз. Сабақты бекіту Тест тапсырмалары бойынша оқушылардың алған білімдерін тиянақтау, тексеру Пайдалы қазбаларға................ жатады. 1. Темір кенінен алынған металл 2. Жер қыртысының қатты бөлігі 3. Тау жынысы Пайдалы қазбалар 3 негізгі топқа бөлінеді. 1. Пайдалы, пайдасыз, жарамсыз. 2. Бағалы, құнсыз, жанатын. 3. Жанғыш, кенді, кенге жатпайтын. Кенге жатпайтын пайдалы қазба. 1. Мұнай, газ. 2. Алтын, күміс. 3. Құм және саз. Не үйрендім?Не түсіндім? Не ұнады?Не ұнамады?
Үйге тапсырма	Мәтінді оқу, мазмұндау. іздену. Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалар өндірілетін жерлерді көрсетуге дайындалу. Шартты белгілерін жатқа жаза білуге дайындық жасау
Бағалау	Топбасшының бағалауы. Жеке бағалау.		Бағалау парақшасын толтырады.
Кері байланыс			Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады