Классный час на тему: "Эптиг эвилен"

Открытый классный час на ГМО классных руководителей 1-4 классах. Тема классного часа «Эптиг-эвилең аажы-чаң(этикет)». 2 класс. 2015-2016 уч.год. Учитель: Ооржак  Венера  Шыырыповна.

Темазы: Эптиг-эвилең аажы-чаң(этикет)

Сорулгазы:

1.      Эптиг-эвилен аажы-чаң деп чүл дээрзин уругларга билиндирери;

2.      Уругларның сөс-курлавын байыдар;

3.      Угаан-медерелин сайзырадыр;

4.      Уругларны чараш аажы чаңныг болурун кижидер.

КИЧЭЭЛДИН ЧОРУДУУ

 I Организастыг кезээ

Класста келген аалчы-башкыларны мендилээр.

         Аткан хүнүм!

         Ак-көк дээрим!

         Ава бойдузум!

         Авам-ачам, башкыларым!

         Эжим-оорум,

         Амыр-ла, амыр! (кадак сунар)

- Уруглар, богун бистиң клазывыста келген аалчылар-биле  дыка чараш, эптиг-эвилең мендилешкеш, чараш аажы-чаңыңарны көргүстүңер.

II Кичээлдиң темазы болгаш сорулгазын тодарадыры

-     Самбырада бижип каан сөстерни номчааш, оларның аразында артык сөс бар тывыңарам.

-     Слайд:

·         авам

·         ачам

·         акым

·         эптиг-эвилең

·         дуңмам

·         угбам

ü  Авам, ачам, акым, дуңмам, угбам деп состерни канчаар билип тур силер?

ü  Ол дээрге өг-бүлеге  хамааржыр сөстер.

ü  Артык сөс «Эптиг-эвилең»

Эптиг-эвилең деп сөстуң чанынга аажы-чаң деп сөстү немей бижиптейн.

Эптиг-эвилең аажы-чаң.

- Шупту номчуулуңар.

-  Каш минута бурунгаар, келген аалчылар-биле эптиг-эвилең мендилештивис.

Ынчангаш, бөгүнгү кичеээлдиң темазын кым билип каапты?

Темазы: Эптиг эвилең аажы-чаң ужурлалы (Слайд). Ону чангыс сөс-биле этикет дээр.

- Кичээлдиң темазын тодарадып алганывыста,аңаа даянып алгаш, мурнувуска сорулгадан салып алыылыңар.

- Сорулгазы: Эптиг-эвилең аажы-чаң дуг-да билип алыр бис.

- Эптиг-эвилең болур бис.

- Чараш аажы-чаңныг, топтуг томаанныг, кижисиг болур бис.

- Эптиг-эвилең дээрге кандыг кижи чувел? Боттарыңарның бодалдарыңар илередип  көрүңерем.

III Чаа теманы өөренири

- Эптиг-эвилең болуру – хүн бүрүнүң негелдези. Эп-эвилең кижи каяа-даа эпчок байдалга

таварышпас. Чүге дээрге эптиг-эвилең чорук кандыг-даа кадыг кижини чымчадыптар.

            Делеге йде дыка хөй янзы-бүрү чоннар бар. Кандыг-даа чон чараш-чаагай ужурларлыг, чаңчылдарлыг. Ук чаңчылдарның аразында эптиг-эвилең аажы-чаң  ужурлалы (этикет) көскү черни ээлеп турар. (Слайд) Этикет дээрге кижиниң өг-бүлеге, хөй-ниити черинге бодун алдынарының ниити чурум сагылгазы болур. Ол сагылга кижиниң кеттинеринден эгелээш, улус-биле таныжары, мендилежири, чугааны эгелээри болгаш ону доозары; транспортка, театрга, хүрээге бодун шын алдынары; чемненири, танцылаары, каттырары дээш оон-даа хөй-хөй чүүлдерге  хамааржыр.

            Этикет-ыяк сагыыр дүрүм.

Ол дүрүмнү сагыыр болза, кижилерниң аразында харылзаалар болгаш бот-боттарының аразында хамаарылга кончуг чараш болур.

1.    Мендилежири.

- Делегейниң янзы-бүрү чоннары тускай ужурларлыг. Экилежип, мендилежири чон бүрүзүнүң аңгы-аңгы. Каш чижектерден көргүзүптээлиңер. (Янзы-бүрү чоннарның мендилежирин өөреникчилер көргүзер).

- Ынчангаштың мендилежирде безин тускай ужур сагыыр ышкажыл!  Кижилер-биле экилежип, мендилежири дээрге, ол кижиге кадыкшылды, чедиишкинерни, буянны, аас-кежикти кузеп турары ол-дур.

2.    Кижиниң кеттинери.  

- Кижиниң кеттинери этикетке база хамааржыр. Чараш хеп-тир, модага дүгжүп турар дээш, бодунга таарышпас-даа болза чамдык улустар бодунга таарышпас хепти кедип алыр.

Кижиниң хеви арыг-силиг болгаш  бодунга эптиг болур.

3.    Таварылгалар сайгарылгазы:

a)    Автобуска. 

b)   Театрга.

c)    Чемненир черге.

            Хөй-ниити черинге бодун алдынып билбес уругларның дугайында чугаалажып сайгарар болгаш коргүзер.

    

4.      Ɵг-бүлеге ээлдек болуру

            - Кижиниң эптиг-эвилең аажы-чаңы өг-бүледен эгелээр. Ɵг-бүлеге ээлдек болурунуң дугайында дыңнаптар бис бе?

Ɵөреникчиниң белеткеп алган материалы.

IV Физминутка

            - Кенияның чурттакчылары өрү шурап мендилежир. Туруп келгеш, өрү шураптаалынар.

V Тест

1.Бир эвес силерни бир кижи идипкен болза азы багай, каржы сөс чугаалапкан болза канчаар силер?

а. багай чаңныг кижи-биле сөс каржып болбас. Этикет билбес кижиге чүнү-даа чугаалаарга, ол утказын билбес.

б. улаштыр идипкеш, багай-сөстер биле соглептер мен.

2.Кудумчуга суксун ижип, чем чип болур бе?

а. болур

б. болбас

в. билбес мен

3.Библиотекага олуруңарда хенертен телефонуңар долгап келзе канчаар силер?

а. дораан харыылаптар мен

б. залдан унгеш, аяар чугаалажыптар мен. Чүге дээрге хөй-ниити чериңге телефон-биле алгырып чугаалашпас, улустарга шаптыктай бээр.

4.Кирип келген кижи экилежир бе азы бажыңга олурган кижи мурнай экилежир бе?

а. кирип келген

б. бажыңга олурган кижи

в. билбес мен

5. Бир кижи-биле таныжып тургаш бир дугаарында ол чаа эжиңге бодуңнуң дугайында чуну чугалаар сен?

а. ыдым адын айтып бээр мен

б. харым айтып бээр мен

в. адым адап бээр мен

6. Кудумчуга алгырып чугааланып, ыткыр кылдыр каттырып болур бе?

а. болур

б. болбас

в. билбес мен

7. Улуг улус чугаалажып турда, узе кирип чугааланып болур бе?

а. болбас

б. болур

в. билбес мен

8. Улуг кижиден бир чуве дилээр дээнде кандыг сөстер ажыглаар силер?

а. ап берем

б. буруулуг болдум, ап бериңерем.                  

9. Шии болуп турда:

а. пакеттерин шылырадыр үжээр

б. чугаалажыр

в. чемненир

г. чуну-даа канчанмас, шии көөр

10. Тон азар черге тонун алыр дээш баргаш:

а. иткиленип, бурунгаар чүткүүр

б. мен далажып тур мен деп алгырар

в. оочурлап алыр

VI Практиктиг ажыл

- Уруглар, удавас бистиң эң ынак байырлалывыс кел чыдар.

- Ол чуу деп байырлал боор? (Шагаа)

            Шагаа уткуурунга кижилер дыка белеткенир.  Бажын иштин аштап-арыглаар, аъш-чемни белеткээр, төргүл-төрелдеринге суй-белектерни садып алыр дээш оон-даа өске ажылдар хөй. Шагаа столун белеткээри дээрге дыка аяныг ажыл. Ɵг-бүлениң кежигүн бүрүзү ол ажылга киржир.  Столга аъш-чемни, аяк-саваны салыры тускай чурумнуг болур. Ону стол этикеди дээр.

- Стол кырынга аъш-чем, аяк-савадан өске чүү турарыл?

- Салфеткалар

- Бөгүн бистер столга салфеткаларны канчаар чараш кылдыр салырын өөренип алыр бис.

- Кажан стол кырын Шагаага белеткеп тургаш, авай, ачай, акый, угбай, кырган-авай, кырган-ачай деп чымчады чугаалааш, айтырар: «Салфеткаларны мен чараш кылдыр салыптайн бе?»

            Салфеткаларны стол кырынга чараш кылдыр салырын уругларга өөредир.

VII Рефлексия

- Богун бистер чүнүң дугайында чугаалаштывыс?

- Эптиг-эвилең аажы-чаң ужурлары деп чүл? Ол дугайын кым билип алды? Бодуңарның билииңерни светофорнуң дузазы-биле көргүзүптүңер. (Уруглар боттарының билиин сфетофорнуң үш өңү-биле үнелээр)

- Бөгүнгү кичээливис доозулду. Шупту теманы эки билип алган-дыр. Эр-хейлер!